Wielkie krakowskie kopce Krakusa i Wandy odwiecznymi składnikami panoramy miasta i świadectwem przemian polityczno-społecznych końca epoki plemiennej IX-X w

• Autorzy: Radwański K.

Warianty tytułu

EN

Large Cracow mounds of Krakus and Wanda - perennial parts of the town panorama and evidence of political and social transformations in the end of tribal epoch 9th and 10th centuries

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Grand Krakow mounds of Krakus, Wanda and the less documented of Esterka, since time immemorial have constituted an important part of the panorama and history of Kraków. Since Medieval times they were a large part in the considerations of historians which connected them with Kraków legend about the origin of the country written down, by Master Wincenty Kadłubek at the turn of the 12th and 13th centuries. The Krakus' Mound was examined in the years 1934-37 with the thought to find the grave of legendary Prince Krak. The works allowed to define the time it was founded that is the 8th-10th centuries. As concerns the Wanda Mound, a document dating back to the year 1222 confirms the tradition of its function as a grave. On the mounds of Krakus and Wanda pagan ceremonies and tribal gatherings took place. Close to them churches were built early which were distinct contrast of Christian cult with old pagan practice. Long lasting archaeological researches, few written records from the 9th and 10th centuries indicate that Kraków during the 9th century became a city centre of differing functions and with its own sepulchral and ceremonious centre (areas of Krakus' and Wanda's mounds). Such a position of Kraków can also be read out in the Kraków legend. Its hero, Krak, comes to Kraków region from faraway Karinthia at the time of tribal conflicts. At the tribal assembly he presents his conditions of ruling. He is accepted, makes the rules, founds his seat, Kraków, a city which gets his name. The city is a symbol of new order with a differentiated social and profesional structure, ruler at the lead, residential centre, market and sepulchral and ceremonial centre, where the ruler finds a place for his eternal rest. The leaders nominated on the spot by the tribal society tried to prolong this state of temporary leadership into eternity. In their striving to preserve their power they used various ways, including the control over places of cult and people's meetings. This undoubtedly referred to the Krzemionki necropolis. In the central part of the existing grave-mound cemetery a monumental mound is created - the grave of the creator of new order, Krak. Large mounds-graves were the purposeful demonstration of power and strength of the ruler. The whole of the information concerning Krakow indicates that in the 9th and the first half of the 10th centuries it became a centre of local organisation over the tribe, based on the system of leadership, sometimes reshaped into short-term hereditary leadership. Only at that time could the mounds-graves be created as monuments of the early rulers.

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2003
• Tom: R. 100, z. 9-A
• Strony: 237--253
• Opis fizyczny: Bibliogr. 65 poz., il.

Twórcy

autor

Radwański K.

• Muzeum Archeologiczne w Krakowie

Bibliografia

• 1. Abramowicz. Dzieje zainteresowań starożytnych w Polsce, t. I, Wrocław 1983.
• 2. Abramowicz, Dzieje zainteresowań starożytniczych w Polsce, t. II, Wrocław 1987.
• 3. J. Banach, Dawne widoki Krakowa, Kraków 1983, s. 48-80.
• 4. J. Banaszkiewicz, Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 1998.
• 5. Maciej Bielski, Kronika wszystkiego świata, Cracoviae 1557.
• 6. Kronika Wielkopolska, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965.
• 7. J. Bogdanowski, Warownie i zieleń twierdzy Kraków, Kraków 1979.
• 8. A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1984.
• 9. Chorografia Orozjusza w anglosaskim przekładzie Króla Alfreda, Źródła skandynawskie i anglosaskie do dziejów Słowiańszczyzny, wyd. G. Labuda, Warszawa 1961.
• 10. A. Czołowski, Zabytki Krakowa w Szwecji, „Rocznik Krakowski”, t. V, 1902.
• 11. J. Długosz, Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, Warszawa 1962.
• 12. K. Estreicher, Kraków, przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice, Kraków 1938, s. 306-307.
• 13. V. Frančic, Słownik serbochorwacko-polski, t. II, red. naukowa Lehr-Spławiński, Warszawa 1959.
• 14. A. Gieysztor, Mitologia Słowian, Warszawa 1982.
• 15. R. Jakimowicz, Kopiec Krakusa na tle innych podobnych zabytków, „Kurier Literacko-Naukowy”, nr 18, 1934.
• 16. R. Jamka. Wyniki badań wykopaliskowych na kopcu Krakusa w Krakowie, „Slavia Antiqua , 1965, t. 12, s. 183-230.
• 17. R. Kiełkowski, Historie spod kopca Krakusa, Kraków 1972.
• 18. O. Kolberg, Dzieła wszystkie t. V, Kraków 1871.
• 19. Komentarz Jana z Dąbrówki do Kroniki Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, oprac. M. Zwiercan, Wrocław 1968.
• 20. J. Kotlarczyk, Celtyckie święta i kopce małopolskie, „Z Otchłani Wieków”, t. 45, 1979, s. 142-149.
• 21. J. Kotlarczyk, Kopiec Krakusa - kopiec zagdek i rozczarowań, „Z Otchłani Wieków”, t. 45, 1979, s. 52-62.
• 22. W. Kowalenko, Koryntia, Słownik Starożytności Słowiańskich, t. II, Wrocław 1965.
• 23. Kronika Wielkopolska, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965.
• 24. S. Kreuz, Uwagi petrograficzne o kopcu Krakusa, „Sprawozdania PAU”, t.39, 1934,s. 40-42.
• 25. G. Labuda, Czeskie chrześcijaństwo na Śląsku i w Małopolsce w X i XI wieku, [w:] Chrystianizacja Polski południowej, Kraków 1994.
• 26. G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, t. II, Poznań 1988.
• 27. H. Łowmiański, Początki Polski, t. IV, Warszawa 1970.
• 28. W. Łuszczkiewicz, Wieś Mogiła przy Krakowie, Kraków 1899.
• 29. Maciej z Miechowa, Chronica Polonorum, Cracoviae 1521.
• 30. Maciej z Miechowa, Opis Sarmacji Azjatyckiej i Europejskiej, wstęp M. Barycz, tłum. T. Bieńkowski, posłowie W. Voisé, Wrocław 1972.
• 31. K. Majeranowski, Obchód Rękawki, „Pszczółka Krakowska”, Kraków 1820.
• 32. Mistrza Wincentego Kronika Polska, tłum. K. Abgarowicz i B. Kürbis, Warszawa 1974.
• 33. J. Nowak. Podłoże geologiczne kopca Krakusa, „Sprawozdania PAU” t. 39, 1934, s.37-40.
• 34. Opis grodów i terytoriów z północnej strony Dunaju czyli tzw. Geograf Bawarski, Mon. Pol. Hist. t. I, wyd. S. Zakrzewski, Lwów 1917.
• 35. Ostromęcka-Frączak i T. Pretner, Słownik słoweńsko-polski, Lublana 1996.
• 36. M. Pieniążek-Samek, Widoki Krakowa w albumie Friedricha Philippa Usenera, „Rocznik Krakowski”, t. 61. 1995.
• 37. Pilichowska, Fenomen krakowskich kopców, [w:] Klejnoty i sekrety Krakowa, Kraków 1994.
• 38. Plan Kołłątajowski miasta Krakowa, opr. M. Odlanicki-Poczobut i Z. Traczewska-Białek, Kraków 1976.
• 39. Plan posiadłości cysterskich w Mogile z r. 1829, Archiwum Państwowe w Krakowie.
• 40. K. Podkański, Kraków przed Piastami, „Rocznik Krakowski”, t. I, 1881, s. 292-293.
• 41. P.H. Pruszcz, Kleynoty stołecznego miasta Krakowa, Kraków 1745.
• 42. K. Radwański, Kraków głównym ośrodkiem organizacji protopaństwowej Wiślan, [w:] Archeologia w teorii i praktyce, Warszawa 2000.
• 43. K. Radwański, w druku, Nekropolia grobów kurhanowych na Krzemionkach, wraz z monumentalnym kopcem Krakusa, głównym ośrodkiem ceremonialnym krakowskiego centrum władzy w IX-X w.
• 44. J. Rajman. Mons ante Cracoviam, Najdawniejsze dzieje kościoła św. Benedykta na górze Lasoty, „Rocznik Krakowski”, t. 60, 1994.
• 45. J.W. Rączka, Królewska rezydencja pałacowo-ogrodowa na Łobzowie w Krakowie, Stan badań, zachowane źródła archiwalne ( 1367-1586), „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury”, t. 16, 1982, s. 17-29.
• 46. Relacja Ibrahima ibn Jakuba, z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al Bekriego, Mon. Pol. Hist., t. I wyd. T. Kowalski, Kraków 1946, s. 51-54.
• 47. A. Semkowicz, Roboty przedwstępne na kopcu Krakusa, IKC, nr 9, 1933 r.
• 48. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa.
• 49. L.P. Słupecki, Monumentalne kopce Krakusa i Wandy pod Krakowem, [w:] Studia z dziejów cywilizacji, Warszawa 1998.
• 50. L.P. Słupecki, Wawel jako święta góra, a słowiańskie mity o zajęciu kraju, „Przegląd Religioznawczy”, t. II, 1993, s. 3-18.
• 51. W. Szafer, Sprawozdanie z poszukiwań botanicznych w kopcu Krakusa wykonanych w roku 1934, „Sprawozdania PAU”, t. 40, 1935, s. 90-91.
• 52. W. Szymański, Uwagi w kwestii zabytków awarskich znalezionych na terenie Polski, „Archeologia Polski”, t. VII, 1962.
• 53. K. Ślaski, Wątki historyczne w podaniach o początkach Polski, „Prace Komisji Historycznej Poznańskiego Towarzystwa Nauk”, t. 24, 1968, s. 32-33.
• 54. Z. Traczewska-Białek, Opis inwentaryzacyjny z ilustracjami dawnych map wielkoskalowych Krakowa, [w:] Katalog dawnych map wielkoskalowych Krakowa XVI-XIX wieku, Kraków 1981.
• 55. F. Trávniček, Słownik jazyka Českého, Praha 1952.
• 56. P. Urbańczyk, Władza i polityka we wczesnym średniowieczu, Wrocław 2000.
• 57. Vydra, Słownik polsko-czeski, Praga 1947.
• 58. J. Wvrozumski. Dzieje Krakowa, Kraków do schyłku wieków średnich, t. I, Kraków 1992.
• 59. J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej (VIII w. - 1370), Wielka historia Polski, t. II, Kraków 1999.
• 60. Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego, wyd. E. Janota, Monografie opactwa Cystersów w Mogile, t. II, Kraków 1867.
• 61. W. Zin, W. Grabski, Wczesnośredniowieczne budowle Krakowa w świetle ostatnich badań, „Rocznik Krakowski”, t. 38, 1966, s. 50-53.
• 62. H. Zoll-Adamikowa, Kopiec Wandy, Słownik Starożytności Słowiańskich, t. VI, Wrocław 1977, s. 314-315.
• 63. H. Zoll-Adamikowa, Stan badań nad obrzędowością pogrzebową Słowian, „Slavia Antiqua", t. 38, 1997, s. 67-69.
• 64. J. Żurowski. Nazwy na określenie kopców Krakusa i Wandy występujące w źródłach historycznych, „Sprawozdania PAU" t. 40, 1935.
• 65. Żywot św. Metodego, [w:] Żywot Konstantyna i Metodego, tłumacz. T Lehra-Spławińskiego, Poznań 1959.