Problemy ochrony powierzchni w polskim górnictwie solnym

• Autorzy: Kortas G.

Warianty tytułu

EN

Surface protection problems in polish salt mining

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Praca zawiera przegląd podstawowych problemów ochrony powierzchni nad podziemnymi kopalniami soli w Wieliczce, Bochni, Kłodawie, Sieroszowicach, Wapnie i Inowrocławiu oraz otworowymi w Baryczy, Lężkowicaeh, Mogilnie i Górze. W trakcie wybrania złoża dominującym czynnikiem deformacji są niewielkie ciągłe odkształcenia natychmiastowe, a po zakończeniu eksploatacji - skutki konwergencji wyrobisk spowodowanej pełzaniem. Deformacje nieciągłe powstają w wyniku wdarcia wód do podziemnych kopalń oraz zawałów płytkich niezabezpieczonych komór. Zapadliska nad otworowymi kopalniami soli spowodowane są niekontrolowanym rozlugowaniem złoża. Likwidacja kopalń soli, polegająca na zatopieniu wyrobisk podziemnych, może być szczególnie niebezpieczna dla powierzchni w przypadku mioceńskich kopalń soli. Nadmierne ciśnienia w kawernach z rozszczelnieniem starzejącej się cementacji otworów wiertniczych powodować będzie wyciskania solanki i skażenie wód podziemnych i powierzchniowych. Osiadania nad zatopionymi kopalniami soli są procesem wielowiekowym.

EN

This paper contains a short review of main problems connected with ground surface protection in the areas subjected to rock salt exploitation. Presented results refer to polish underground salt mines in Wieliczka, Bochnia, Kłodawa, Sieroszowice, Inowrocław and Wapno, and solution mining in Barycz, Łężkowice, Mogilno and Góra. lt should be expressed that the instantaneous strains are dominant components of deformation process during excavation. After finishing the excavation the strains are caused only by convergence caused by creep process. Discontinuous strains appear as results of water inrush in underground salt mines after roof landslide. Hollows over solution mining are caused by uncontrolled leaching of salt strata on small deep. A salt mine suppression by flooding it by water can be dangerous for miocen salt mines. High pressure in caverns with fractured concrete of pipe shoe causes a brine migration in rock mass and contamination of water aquifers. Subsidence over flooded salt mines is a very long lasting process.

Słowa kluczowe

PL

kopalnia soli; ochrona powierzchni; osiadanie; zapadlisko; kategorie górnicze; likwidacja kopalń

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Geotechniki i Hydrotechniki Politechniki Wrocławskiej. Konferencje
• Rocznik: 2005
• Tom: Vol. 75, nr 41
• Strony: 307--316
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys.

Twórcy

autor

Kortas G.

• PAN, Instytut Mechaniki Górotworu

Bibliografia

• 1. Alla N., Berest P., Blum P. A., Durup G., 1994, In situ tests in brine-field cavern, The Mechanical Behavior of Salt, Trans Tech Publications, Claustal-ZaIIarfeld.
• 2. Aubertin M., Hardy H. R, 1998, The Mechanical behavior of Salt, Proc. IV Conf., Tech Trans Clausthal-ZaIIerfeld.
• 3. Budryk W., Knothe S.: Zasady klasyfikacji terenów Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego ze względu na możliwość ich zabudowy, PAN, Komitet dla Spraw GOP, Biuletyn nr. 4 Warszawa, 1956.
• 4. Cristescu N. H., Hardy H. R., Simionescu R.O, 2002, Basic and Applied Salt Mechanics, Proc.V .Conf., A.A. Balkema Publishers Lisse/Abington/Exton/Tokyo.
• 5. Dreyer W., 1972, Strength Properties of Rocks, Trans Tech Publications, Clausthal-ZellerfeId.
• 6. Dzuinikowski L., 1964, Stan naprężenia i odkształcenia w złożu solnym przy eksploatacji pionowymi komorami cylindrycznymi, Zeszyty Naukowe AGH, Rozprawy 23.
• 7. Góral W., Szewczyk J., 2004, Zastosowanie technologii GPS w precyzyjnych pomiarach deformacji, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków.
• 8. Jeremic M.L., 1994, Rock mechanics in Salt Mining, A.A. Balkema Roterdam/BrookfirId, s. 199-204.
• 9. Kortas G., 1979, Ruch górotworu przed wdarciem się wód do wyrobisk kopalni soli w Wapnie, Ochrona Terenów Górniczych, nr 49, Katowice.
• 10. Kortas G., 1982, Model stanu zagrożenia wodnego kopalń soli, Archiwum Górnictwa, t. 27, z. 1-2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Kraków.
• 11. Kortas G., Kolonko M., 1984, Górotwór po zatopieniu kopalni soli im. T. Kościuszki w Wapnie, Ochrona Terenów Górniczych, nr 69, Katowice.
• 12. Kortas G., Wilk J., Jasiński Z., 1985, Surface protection problem in condition of water hazard in diapir salt mines, Materiały z Sympozjum International Mine Water Association "Mine Water”, Granada, 1985.
• 13. Kortas G., 1989, Przemieszczenia i odkształcenia w wielopoziomowych komorowo - filarowych kopalniach soli, Zeszyty Naukowe AGH, Nr 1207, Geodezja, z. 101, Wydawnictwo AGH, Kraków, praca habilitacyjna.
• 14. Kortas G., Jagiełło W., 1991, Ocena przyczyn deformacji komory Kaplica Bł. Kingi w kopalni soli Wieliczka, GeolnfoTest, Kraków , praca niepublikowana.
• 15. Kortas G., Wodyński A., 1991, Szkody górnicze w warunkach powolnej deformacji górotworu w Bochni, Przegląd Górniczy, t. 47, nr 9.
• 16. Kortas G., 1993, Ocena wpływów likwidacji podziemnej kopalni soli na stan środowiska na przykładzie Kopalni Wapno i Solno, Materiały z II Spotkania PSGS „Kopalnie soli w końcowej fazie eksploatacji”, Wiktorowo, 6-8 X 1993, Wydawnictwo PSGS.
• 17. Kortas G., 1994, Ruch górotworu wywołany wdarciem wód do kopalni Wieliczka, Streszczenia referatów Międzynarodowego Sympozjum „Neogeńskie ewaporaty środkowej Paratetydy, facje, surowce mineralne, ekologia”, Lwów, PIG, Warszawa.
• 18. Kortas G., 1997a, Displacement and Strain Distribution Modelling around "Góra ” Solution Mine by Influence Funcłion, Materiały z Sympozjum Solution Mining Research Institute, spring meeting, Kraków, 11-14 V 1997.
• 19. Kortas G., 1997b, Wpływy eksploatacji górniczej w Inowrocławiu na powierzchnię, Przegląd Górniczy, nr 4, Katowice.
• 20. Konas G., 1997c, Zuchowanie się górotworu w kopalni soli Solno, Przegląd Górniczy, nr 6, Katowice.
• 21. Kortas G., 1997d, Założenia teorii pełnej rozpraszalności wpływów, Materiały „IV Dni Miernictwa Górniczego i Ochrony Terenów Górniczych”, Rytro, WGGiIŚ AGH.
• 22. Kortas G., Jagiełło W., 1997e, Kategorie terenu górniczego w Wieliczce, GeoConsulting ZBP Kraków, praca niepublikowana.
• 23. Kortas G., 2000a, Asymmetry of subsidence above exploited salt dome, 11th International Congress of the International Society for Mine Surveying, Vol. 2, Kraków, s. 25-36.
• 24. Kortas G., 2000b, Dokładność określenia objętości kawerny ługowniczej, Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, nr 12(76).
• 25. Kortas G., 2001 a, Ruchu górotworu spowodowany eksploatacją nachylonej warstwy soli kamiennej, Geotechnika górnicza i budownictwo podziemne, Ofic. Wyd. Pol. Wrocław, s. 293-304.
• 26. Kortas G., 2001 b, Kształtowanie się zagrożeń i warunki przywrócenia ruchu kolejowego w Wieliczce po wdarciu wód do kopalni w 1992 r., Mat. Konf. „Przywracanie wartości użytkowych terenom górniczym”, IGSMiE PAN Kraków, s. 353-365.
• 27. Kortas G., 2002, Charakterystyka przemieszczeń wywołanych zaciskaniem komór w wysadach solnych, Prace IMG PAN, Tom 4. Nr 1-2.
• 28. Kortas G., 2003a, Zagrożenie zawałowe i mechanizm powstawania zapadlisk w otworowej kopalni soli, Przegląd Górniczy nr 1/2003.
• 29. Kortas G., 2003b, Zagrożenie powierzchni terenu wywołane konwergencyjnym zaciskaniem kawern nieczynnej otworowej kopalni soli w Łężkowicach, Przeglqd Górniczy, nr 3/2003.
• 30. Kortas G., Maj A. 2006, Evaluation of stresses around an underground reservoir of liquid fuels in unrecognised mining and geological conditions, Eurock, Brno Czechy — w druku.
• 31. Kortas G., 2004, Ruch górotworu i powierzchni w otoczeniu zabytkowych kopalń soli, Wydawnictwo Inst. Gosp. Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków 2004.
• 32. Kunstman A., Przegląd problemów związanych z końcową fazą eksploatacji kopalń soli, Materiały z Il Spotkania PSGS „Kopalnie soli w koócowej fazie eksploatacji", Wiktorowo, 6-8 X 1993, Wydawnictwo PSGS.
• 33. Maj A., 2004, Obserwacja osiadań powierzchni nad wyrobiskami w wysadzie solnym na przykładzie kopalni Kłodawa, Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, 9/2004.
• 34. Minkley W., Menzel W., 1993 Local instability and system instability of room and pillar in potash mines, The Mechanical Behavior of Salt, Trans Tech Poblications, Claustal-Zallarfeld.
• 35. Munson DE. at all., 1989, Advances in resolution of discrepancies between predicted and measured in-situ WIPP room closures, SAND88-2948, Sandia National Laboratories.
• 36. Siembab J., Kortas G. , 1981, Filary ochronne w górnictwie surowców chemicznych, Ochrona Terenów Górniczych, nr 57.
• 37. Ślizowski K. , Kortas G., 1980, Zagrożenie powierzchni spowodowane eksploatacją wysadów solnych na przykładzie Kopalni Soli im. T. Kościuszki w Wapnie, Ochrona Terenów Górniczych, nr 51.