Idea zielonej transformacji miasta. Propozycje rozwiązań dla publicznych terenów zielonych metropolii GZM o istotnych zdolnościach miastotwórczych na przykładzie Gliwic

• Autorzy: Gachowski Marek , Gachowska Maria

Identyfikatory

DOI

10.54264/0097

Warianty tytułu

EN

The idea of green transformation of a city. Proposals for solutions for public green areas of the upper silesia metropolitan area (GZM) with significant city-forming capacities using Gliwice as an example

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wyniki badań na strukturach przestrzeni publicznej GZM oraz zachowaniach i oczekiwaniach mieszkańców metropolii względem tej przestrzeni pozwoliły na podjęcie próby sformułowania wytycznych urbanistycznych formowania terenów zielonych w metropolii o silnych właściwościach miastotwórczych, co jest zmiana paradygmatu terenów zielonych. W warunkach takiej zmiany wiele z nowych terenów zielonych może zyskać istotne społecznie cechy miejsc innowacji. Wprowadzenie kompleksowe idei Zielonej Transformacji Miasta wydaje się mieć potencjał odnowy przestrzeni miasta i odwrócenie tendencji suburbanizacyjnych w kierunku reurbanizacji. W warunkach Zielonej Transformacji miasta możliwa jest szeroka realizacji SDG w pełnym zakresie - poprawa w sferze społecznej będzie pozostawać w sprzężeniu zwrotnym pozytywnym z poprawą stanu środowiska, co całościowo ustanowi zwrot w kierunku rozwoju podtrzymującego życie.

EN

The results of research on the structures of the GZM public space and the behavior and expectations of the metropolis residents towards this space allowed for an attempt to formulate urban guidelines for the creation of green areas in the metropolis with strong city-forming properties, which is a change in the paradigm of green areas. In the conditions of such a change, many of the new green areas may gain socially important features of places of innovation. The introduction of the comprehensive idea of the Green Transformation of the City (GToC) seems to have the potential to renew city space and reverse suburbanization tendencies towards reurbanization. In the conditions of the Green Transformation of the City, it is possible to implement the SDGs to their full extent - an improvement the social sphere will remain in a positive feedback loop with the improvement of the environment, which will constitute a holistic turn towards life sustaining development.

Słowa kluczowe

PL

teren zielony w mieście; GZM; miastotwórcza rola terenów zielonych; zielona transformacja miasta

EN

green areas in the city; GZM; city-forming role of green area; green transformation of the city

• Wydawca: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach
• Rocznik: 2024
• Tom: T. 19
• Strony: 9--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 59 poz., rys.

Twórcy

autor

Gachowski Marek

• Akademia Śląska, Wydział Architektury, Budownictwa i Sztuk Stosowanych, Katowice

• https://orcid.org/0000-0002-8702-3269

autor

Gachowska Maria

• Akademia Śląska, Wydział Architektury, Budownictwa i Sztuk Stosowanych, Katowice

Bibliografia

• [1] Habitat III, “The New Urban Agenda Habitat III,” 2016. Accessed: Feb. 16, 2025. [Online]. Available: The summary of conclusions from these works was included in two important reports: the New Leipzig Charter and Habitat III.
• [2] European Commission, “New Leipzig Charter,” 2020. Accessed: Feb. 16, 2025. [Online]. Available: www.ec.europa.eu/regional_policy/whats-new/newsroom/12-08-2020-new-leipzig-charter-thetransformative-power-of-cities-for-the-common-good_en
• [3] K. Wrana et al., Miasta w procesie przemian. W kierunku nowego stylu zarządzania miejskiego. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 2022. doi: 10.24425/143517.
• [4] A. Majorek-Gdula et al., Miasto Nowej Generacji. Miasto Nowych Pokoleń. Na Przykładzie Miast Śląskich. Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 2024. doi: 10.24425/151916.
• [5] M. Czornik and P. Gibas, “Zagospodarowanie przestrzenne miast Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii,” Studia Regionalne i Lokalne, vol. 3, pp. 78–91, Oct. 2020.
• [6] K. Wrana et al., Miasta w procesie przemian. W kierunku nowego stylu zarządzania miejskiego. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 2022. doi: 10.24425/143517.
• [7] C. Yamu, A. van Nes, and C. Garau, “Bill Hillier’s Legacy: Space Syntax—A Synopsis of Basic Concepts, Measures, and Empirical Application,” Sustainability, vol. 13, no. 6, p. 3394, Mar. 2021, doi: 10.3390/su13063394.
• [8] M. Batty, Cities and Complexity. Cambridge: MIT Press, 2007.
• [9] M. Batty, The new Science of Cities. Cambridge: MIT Press, 2013.
• [10] N. A. Salingaros, “Theory of the Urban Web,” J Urban Des (Abingdon), vol. 3, pp. 53–71, 1998.
• [11] N. A. Salingaros, “Compact City Replaces Sprawl,” in Crossover: Architecture, Urbanism, Technology, A. Graafland and L. Kavanaugh, Eds., Rotterdam: 010 Publishers, 2006, pp. 100–115.
• [12] N. A. Salingaros, Principles of Urban Structure. Delft: Techne, 2005.
• [13] J. Wood, “Synergy city; planning for a high density, super-symbiotic society,” Landsc Urban Plan, vol. 83, no. 1, pp. 77–83, Nov. 2007, doi: 10.1016/j.landurbplan.2007.05.006.
• [14] L. Keniger, K. Gaston, K. Irvine, and R. Fuller, “What are the Benefits of Interacting with Nature?,” Int J Environ Res Public Health, vol. 10, no. 3, pp. 913–935, Mar. 2013, doi: 10.3390/ijerph10030913.
• [15] R., B. Fuller, Synergetics: Explorations in the Geometry of Thinking. New York: Macmillan Press, 1975.
• [16] M. Gachowski, “Synergia jako wytyczna do budowania struktury centrum miasta,” Builder Science, vol. 10, no. 291, pp. 34–39, Sep. 2021.
• [17] “Park Śląski.” Accessed: Feb. 27, 2025. [Online]. Available: www.parkslaski.pl/
• [18] IGiZP PAN, “www.portalstatystyczny.pl/polskie-miasta-w-kryzysie/,” Portal Statystyczny.
• [19] K. Bierwiaczonek, “Miejskie przestrzenie publiczne i ich społeczne znaczenia – próba systematyzacji,” Przegląd Socjologiczny, vol. 67, no. 1, pp. 25–48, Nov. 2018, doi: 10.26485/PS/2018/67.1/2.
• [20] K. Bierwiaczonek, “Miejsca i nie-miejsca w perspektywie badań nad przestrzeniami publicznymi polskich miast,” Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, no. 64, pp. 55–70, Mar. 2018, doi: 10.18778/0208-600X.64.04.
• [21] B. Jałowiecki, Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2010
• [22] B. Jałowiecki, Czytanie przestrzeni. Krakow, Rzeszów, Zamość: Konsorcjum Akademickie, 2012.
• [23] B. Jalowiecki and M. Szczepański, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2006.
• [24] M. S. Szczepański and A. Śliż, “Re-Imagining the City: Municipality and Urbanity Today from a Sociological Perspective,” in Re-Imagining the City: Municipality and Urbanity Today from a Sociological Perspective, M. Smagacz-Poziemska, K. Frysztacki, and A. Bukowski, Eds., Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018. doi: 10.4467/K9748.40/e/17.7265.
• [25] A. Pancewicz, “Contemporary Parks in Post-Industrial Cities of Upper Silesian-Zaglebie Metropolis,” IOP Conf Ser Mater Sci Eng, vol. 471, p. 092037, Feb. 2019, doi: 10.1088/1757899X/471/9/092037.
• [26] A. Pancewicz, “Urban Nature as an Active Means of Adapting Public Spaces to Climate Conditions: Case Studies from Copenhagen and Selected Polish Cities,” Civil and Environmental Engineering Reports, vol. 32, no. 4, pp. 123–146, Dec. 2022, doi: 10.2478/ceer-2022-0049.
• [27] A. Pancewicz and A. Kurianowicz, “Urban Greening in the Process of Climate Change Adaptation of Large Cities,” Energies (Basel), vol. 17, no. 2, p. 377, Jan. 2024, doi: 10.3390/en17020377.
• [28] M. Budzinski et al., “Sustainable Development Management and Strategic Awareness of the Metropolis GZM Inhabitants,” EUROPEAN RESEARCH STUDIES JOURNAL, vol. XXVIΙ, no. Special Issue B, pp. 17–32, Jul. 2024, doi: 10.35808/ersj/3474.
• [29] B. Buława, M. Gachowski, P. Nagel, D. Ochnik, and M. Budziński, “A survey of the Upper Silesian–Dąbrowa Basin Metropolis (GZM) residents’ behaviours and expectations regarding urban and green public and semi-public spaces in the context of life satisfaction levels in 2023,” Housing Enviroment, vol. 44, pp. 32–48, 2024.
• [30] D. Ochnik, B. Buława, P. Nagel, M. Gachowski, and M. Budziński, “Urbanization, loneliness and mental health model - A cross-sectional network analysis with a representative sample,” Sci Rep, vol. 14, no. 1, p. 24974, Oct. 2024, doi: 10.1038/s41598-024-76813-z.
• [31] D. Ochnik, B. Buława, P. Nagel, M. Budziński, and M. Gachowski, “Depressive Symptoms and Urbanization - A Cross-Sectional Network Analysis,” European Psychiatry, vol. 67, no. S1, pp. S84S85, Apr. 2024, doi: 10.1192/j.eurpsy.2024.218.
• [32] M. Gachowski, M. Budzinński, A. Raczek, A. Szostak, E. Palaraczyk, and Y. Vitkowskyi, “Directions of the reconstruction of the city structure based on the model of a consistent network of interpenetrating open and green urban public spaces in the realities of the GZM Metropolis (Upper Silesia/Dabrowa Basin Metropolis- South Poland) in the context of sustainable development.,” Katowice, 2024.
• [33] P. Mrowiec, “AWARENESS AND DEVELOPMENT OF GREEN-BLUE INFRASTRUCTURE IN THE PROCESS OF URBAN MANAGEMENT IN THE GZM AREA IN THE LIGHT OF OWN RESEARCH,” Scientific Papers of Silesian University of Technology Organization and Management Series, vol. 2024, no. 208, pp. 367–383, 2024, doi: 10.29119/1641-3466.2024.208.21.
• [34] J. Hauberg, “Research by design : a research strategy,” Jan. 2011.
• [35] R. Roggema, “Research by Design: Proposition for a Methodological Approach,” Urban Science, vol. 1, no. 1, p. 2, Sep. 2016, doi: 10.3390/urbansci1010002.
• [36] E. T. Hall, The hidden Dimention. New York: Random House, 1969.
• [37] W. Curran and T. Hamilton, “Just green enough: contesting environmental gentrification in Greenpoint, Brooklyn,” Local Environ, vol. 17, no. 9, pp. 1027–1042, Oct. 2012, doi: 10.1080/13549839.2012.729569.
• [38] A. Rigolon and J. Németh, “Green gentrification or ‘just green enough’: Do park location, size and function affect whether a place gentrifies or not?,” Urban Studies, vol. 57, no. 2, pp. 402–420, Feb. 2020, doi: 10.1177/0042098019849380.
• [39] C. Rupprecht, “Informal Urban Green Space: Residents’ Perception, Use, and Management Preferences across Four Major Japanese Shrinking Cities,” Land (Basel), vol. 6, no. 3, p. 59, Aug. 2017, doi: 10.3390/land6030059.
• [40] L. S. Iannizzotto, A. Paio, and C. Perrone, “From Terrain Vague to Vague Farm: Cultivating Urban Vacant Land through Practices of Commoning,” Contesti. Città, territori, progetti, no. 1, pp. 146–169, Nov. 2024, doi: 10.36253/contest-15282.
• [41] J. E. Jansma, E. J. Veen, and D. Müller, “Beyond urban farm and community garden, a new typology of urban and periurban agriculture in Europe,” Urban Agriculture & Regional Food Systems, vol. 9, no. 1, Jan. 2024, doi: 10.1002/uar2.20056.
• [42] UNO, “www.sdgs.un.org/goals,” www.sdgs.un.org/goals.
• [43] C. B. Koc, P. Osmond, and A. Peters, “A Green Infrastructure Typology Matrix to Support Urban Microclimate Studies,” Procedia Eng, vol. 169, pp. 183–190, 2016, doi: 10.1016/j.proeng.2016.10.022.
• [44] C. Bartesaghi Koc, P. Osmond, and A. Peters, “Towards a comprehensive green infrastructure typology: a systematic review of approaches, methods and typologies,” Urban Ecosyst, vol. 20, no. 1, pp. 15–35, Feb. 2017, doi: 10.1007/s11252-016-0578-5.
• [45] L. Jones et al., “A typology for urban Green Infrastructure to guide multifunctional planning of nature-based solutions,” Nature-Based Solutions, vol. 2, p. 100041, Dec. 2022, doi: 10.1016/j.nbsj.2022.100041.
• [46] BISE, “Typology of green infrastructure.” Accessed: Feb. 16, 2025. [Online]. Available: www.biodiversity.europa.eu/green-infrastructure/typology-of-gi
• [47] R. Camagni and R. Capello, “The City Network Paradigm: Theory and Empirical Evidence,” in Contributions to Economic Analysis, vol. 266, R. Capello and P. Nijkamp, Eds., Elsevier, 2004, ch. 16, pp. 495–529. doi: 10.1016/S0573-8555(04)66016-0.
• [48] A. J. Filip, “Miasto jako struktura sieci współzależnych,” Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe, vol. 217, pp. 97–112, 2015.
• [49] A. Szajnowska-Wysocka and E. Zuzańska-Żyśko, “The Upper-Silesian conurbation on the path towards the ‘Silesia’ metropolis,” Bulletin of Geography. Socio-economic Series, vol. 21, no. 21, pp. 111–124, Sep. 2013, doi: 10.2478/bog-2013-0025.
• [50] M. GACHOWSKI, “PARKINGI W MIEŚCIE. PRÓBA WSTĘPNEGO UPORZĄDKOWANIA POGLĄDÓW W KONTEKŚCIE WYZWAŃ ROZWOJOWYCH DLA MIAST, NA PRZYKŁADZIE GÓRNOŚLĄSKO - ZAGŁĘBIOWSKIEJ METROPOLII (GZM).,” Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach, vol. 18, pp. 23–48, 2024, doi: 10.54264/0086.
• [51] K. Bierwiaczonek and R. Pyka, “AN INNOVATION PLACE MODEL FOR THE ANALYSIS OF CREATIVITY AND SOCIAL INNOVATIVENESS IN SELECTED FRENCH AND POLISH METROPOLISES,” Creativity Studies, vol. 16, no. 2, pp. 682–707, Oct. 2023, doi: 10.3846/cs.2023.17043.
• [52] K. Bierwiaczonek and R. Pyka, “Znaczenie miejsc innowacyjnych w procesie rewitalizacji na podstawie badań w Lyonie, Saint-Etienne i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii,” Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, no. 64, pp. 57–78, Jul. 2023, doi: 10.14746/rrpr.2023.64.05.
• [53] A. Majorek-Gdula et al., Miasto Nowej Generacji. Miasto Nowych Pokoleń. Na Przykładzie Miast Śląskich. Polska Akademia Nauk, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, 2024. doi: 10.24425/151916.
• [54] A. Zachariasz, Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2006.
• [55] A. Pancewicz, A. Drapella - Hermansdorfer, A. Dyrga, K. Rostański, B. Szulczewska, and A. Zachariasz, Zielona infrastruktura miasta : Praca zbiorowa. Gliwice : Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2014.
• [56] B. Commoner, The Closing Circle: Nature, Man, technology, Reprint. Dover: Dover Publishing, 2020.
• [57] H. Girardet, Creating Regenerative Cities. New York: Routledge, 2015.
• [58] G. Thomson and P. Newman, “Urban fabrics and urban metabolism – from sustainable to regenerative cities,” Resour Conserv Recycl, vol. 132, pp. 218–229, May 2018, doi: 10.1016/j.resconrec.2017.01.010.
• [59] www.sdgs.un.org/goals, “UN Sustainable Development Goals.”

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2025).