Tectonic and glaciotectonic deformations in the areas of polish lignite deposits

• Autorzy: Widera M.

Identyfikatory

DOI

10.2478/ceer-2018-0015

Warianty tytułu

PL

Tektoniczne i glacitektoniczne deformacje na obszarach polskich złóż węgla brunatnego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This study addresses the complex geology caused mainly by tectonic and glaciotectonic processes in lignite-bearing areas of Poland. Tectonics played a dominant role in the deformation of peat/lignite seams during their deposition. This is especially true for deep grabens where the thickest lignite seams were deposited (e.g., Bełchatów). Conversely, glaciotectonics led to the post-depositional deformation of other deposits (e.g., Sieniawa). The effects of tectonic and glaciotectonic processes in this region are investigated using both simplified geological cross-sections and photography. The size, depth and architecture of the glaciotectonic structures verified in this study demonstrate the importance of their consideration during the exploration and exploitation stages of such lignite deposits, as well as the planning of construction projects in areas strongly transformed by glaciotectonics.

PL

Prezentowana praca poświęcona jest złożonej geologii, spowodowanej głównie przez procesy tektoniczne i glacitektoniczne, wybranych obszarów węglonośnych w Polsce. Tektonika odgrywała fundamentalną rolę deformującą pokłady torfu/węgla brunatnego w czasie ich depozycji. Dotyczy to zwłaszcza głębokich rowów tektonicznych, w których zalegają najgrubsze pokłady węglowe, np. złoża: Bełchatów, Szczerców, Turów, Lubstów, Pątnów I-IV, Adamów, itd. Natomiast glacitektonika prowadziła do postsedymentacyjnych deformacji polskich pokładów węgla brunatnego. W większości przypadków rola destukcyjna procesów glacitektonicznych była niewielka, w niektórych przypadkach znacząca, a nawet dominująca, np. na obszarze złoża Sieniawa. Skutki procesów tektonicznych i glacitektonicznych przedstawiono na uproszczonych przekrojach geologicznych (złoża: Bełchatów, Szczerców, Oczkowice, Sieniawa), a także na fotografiach wykonanych w niektórych odkrywkach eksploatowanych aktualnie złóż (odkrywki: Jóźwin IIB, Drzewce, Adamów, Turów, Sieniawa). O ile tektonika dotknęła głównie spągowe warstwy pokładów węglowych, o tyle glacitektonika doprowadziła do deformacji ich partii stropowych. Zróżnicowane rozmiary, głębokość zalegania i bogactwo struktur glacitektonicznych sprawia, że należy brać je pod uwagę na etapie dokumentowania złóż, ich eksploatacji, czy też planowania inwestycji budowlanych na obszarach silnie przekształconych glacitektonicznie.

Słowa kluczowe

EN

lignite; geology deposits; tectonics; glaciotectonics

PL

węgiel brunatny; geologia złóż; tektonika; glacitektonika

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Czasopismo: Civil and Environmental Engineering Reports
• Rocznik: 2018
• Tom: Vol. 28, no. 1
• Strony: 182--193
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Widera M.

• Adam Mickiewicz University, Institute of Geology, Poznań, Poland

Bibliografia

• 1. Aber J.S., Ber A.: Glaciotectonism. Developments in Quaternary Science 6, Amsterdam, Elsevier 2007.
• 2. Brodzikowski K.: Glacial deformation environment in the subsiding zone with special references to the Kleszczóww tectonic graben, Quaternary Studies in Poland, 6 (1985) 5-22.
• 3. Ciuk E.: Types of brown coal deposits within coal-bearing formations of continental Tertiary of Poland, 23rd Geological Congress, Prague, (1968) 119-134.
• 4. Dżumak J.: Analiza mezostrukturalna deformacji glacitektonicznych w odkrywkach KWB Konin S.A., Praca magisterska, Archiwum Instytutu Geologii UAM, Poznań, (2008) 1-54.
• 5. Eissmann L.: Quaternary geology of eastern Germany (Saxony, Saxon-Anhalt, South Brandenburg, Thuringia), type area of the Elsterian and Saalian Stages in Europe, Quaternary Science Reviews, 21 (2002) 1275-1346.
• 6. Gotowała R., Hałuszczak A.: The Late Alpinie structural development of the Kleszczów Graben (Central Poland) as a result of a reactivation of the preexisting, regional dislocation. EGU Stephan Mueller Special Publication Series, 1 (2002) 137-150.
• 7. Jaroszewski W.: Rozważania geologiczno-strukturalne nad genezą deformacji glacitektonicznych. Annales Societatis Geologorum Poloniae, 61 (1991) 153-206.
• 8. Kasiński J.R.: Atlas geologiczny trzeciorzędowej asocjacji brunatnowęglowej w polskiej części niecki żytawskiej 1:50 000, Warszawa, Państwowy Instytut Geologiczny 2000.
• 9. Kasiński J.R., Piwocki M.: Low rank coals in Poland: prospection, mining, progress, In: Jureczka J., Podemski M. (Eds.), Proceedings of the IV European Coal Conference, Polish Geological Institute Special Papers, 7 (2002) 18-30.
• 10. Kwiecińska B., Wagner M.: Typizacja cech jakościowych węgla brunatnego z krajowych złóż według kryteriów petrograficznych i chemiczno-technologicznych dla celów dokumentacji geologicznej złóż oraz obsługi kopalń, Kraków, Wydawnictwo Centrum PPGSMiE Polskiej Akademii Nauk 1997.
• 11. Piwocki M., Ziembińska-Tworzydło M.: Neogene of the Polish Lowlands - lithostratigraphy and pollen-spore zones, Geological Quarterly, 41 (1997) 21-40.
• 12. Prusinowski M.: Budowa geologiczna rejonu odkrywki węgla brunatnego Koźmin, Praca magisterska, Archiwum Instytutu Geologii UAM, Poznań, (2001) 1-99.
• 13. Stępień B.: Deformacje osadów kenozoicznych w zachodniej ścianie odkrywki Koźmin KWB „Adamów”, Landform Analysis, 30 (2015) 29-40.
• 14. Urbański P., Widera M.: Geologia złóż węgla brunatnego w południowozachodniej Wielkopolsce, Przegląd Geologiczny, 64 (2016) 791-798.
• 15. Widera M.: Stratigraphy and lithology of Quaternary sediments in the Kleczew region and in key sections of the eastern Wielkopolska Lowland, central Poland, Geological Quarterly, 44 (2000) 211-220.
• 16. Widera M.: Changes of the lignite seam architecture - a case study from Polish lignite deposits, International Journal of Coal Geology, 114 (2013) 60-73.
• 17. Widera M.: An overview of lithotype associations forming the exploited lignite seams in Poland, Geologos, 22 (2016) 213-225.
• 18. Widera M.: Characteristics and origin of deformations within the lignite seams - a case study from Polish opencast mines, Geological Quarterly, 60 (2016) 179-189.
• 19. Widera M.: Genetic classification of Polish lignite deposits: A review, International Journal of Coal Geology, 158 (2016) 107-118.
• 20. Widera M., Hałuszczak A.: Stages of the Cenozoic tectonics in central Poland: examples from selected grabens, Zeitschrift der Deutschen Gesellschaft für Geowissenschaften, 162 (2011) 203-214.
• 21. Widera M., Kasztelewicz Z., Ptak M.: Lignite mining and electricity generation in Poland: The current state and future prospects, Energy Policy, 92 (2016) 151-157.
• 22. Widera M., Włodarski W.: Makroskalowe deformacje glacitektoniczne osadów neogeńskich w konińskich odkrywkach węgla brunatnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, Inżynieria Środowiska, 139 (2010) 126-135.
• 23. Widera M.: Areas of lignite deposits with complex geology - some examples from Poland, CGE-2017 - 2nd Second International Conference "Challenges in Geotechnical Engineering”. November 20th-23th 2017, Kyiv, Ukraine (2017) 44-46.
• 24. Włodarski W.: Litologia, stratygrafia i glacitektonika dolnego i środkowego czwartorzędu, In: Skoczylas J., Biernacka J. (Eds): Geologia i ochrona środowiska Wielkopolski. Przewodnik LXXI Zjazdu PTG, Poznań, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, (2000) 112-121.
• 25. Włodarski W.: Geometry and kinematics of glaciotectonic deformation superimposed on the Cenozoic fault-tectonic framework in the central Polish Lowlands, Quaternary Science Reviews, 94 (2014) 44-61.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).