Historia medycyny według Tadeusza Bilikiewicza

• Autorzy: Gryglewski R. W.

Warianty tytułu

EN

The history of medicine according to Tadeusz Bilikiewicz

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Tadeusz Bilikiewicz (1901-1980) was one of the outstanding Polish psychiatrists. He specialized in the treatment of psychosis and psychoneurosis, as well as in the search for natural and philosophical foundations of higher nervous activity. He became closely interested in philosophy during his studies. Interest in philosophy ignited his research on the history of culture and, dear to him as a doctor, reflections on the subject of the history of medicine. He was privileged to work with Heinrich (Henry) Sigeristem (1891-1957) and Osweim Temkin (1902-2002) one of the greatest scholars studying the past of medicine of those days. For several years, he also worked as an assistant of Władysław Szumowski (1875-1954), a professor of history and philosophy of medicine at the Jagiellonian University. After World War II, he bound his fate with the Medical University of Gdansk, where he was appointed a professor degree. This article is an attempt to analyze the changes taking place in the views of Tadeusz Bilikiewicz as to the substance of the subject of history of medicine and its actual research and cognitive abilities. Initially, in accordance with the principles proclaimed by the so-called Leipzig school and by the majority of Polish historians of medicine, including Władysław Szumowski, he believed that the medical history may be philosophically encompassed by an effective tool of critical attention and may fulfil an important role in university didactics. He was of the opinion of philosophical approach to historical problems and close contact of medical history with contemporary theoretical problems of medicine and with medical practice. Over time, delving into certain epistemological problems, Bilikiewicz began to question the above way of understanding and of practicing the history of medicine. This was due to his own reflections supported by reading works of Karl Joël (1864-1934) and Heinrich Wölfflin (1864-1945), and above all, the works of Ludwig Fleck (1896-1961), with whom Bilikiewicz entered into polemics. Bilikiewicz, by stressing the fragmentation of our knowledge and the imperfections inherent in the nature of the knowing mind, he introduced the concept of the cognitive orientation. We gain it through the transformation of reality made by our mind, which looks for repeatable phenomena and multiple elements of a given structure, trying to present them in the form of hypotheses, theorems and definitions. The cognitive orientation, however, is doomed to imperfect and often deceptive methods of analogy and intuition. As a result, we may only dispose of certain perspective that allows us to merely understand the main features of the studied reality, resulting in gaining of certain general knowledge, but invariably incomplete one. This situation Bilikiewicz describes as perspectivism of research, which is similar to the theory propounded by Friedrich Nietzsche (1844-1900) and José Ortega y Gasset (1883-1955). Thus, the history of medicine, although it searches for knowing the truth, which Bilikiewicz recognized as objectively existing, will not be able to perceive it, and may only come close to it. It is impossible, therefore, in absolute and constant terms, to talk about the history of medicine as a field of science. Only the analysis of the sources and the facts bear, according to Bilikiewicz, hallmarks of scientific inquiry. When we begin to hypothesise or proceed with research reconstruction, the scientific designation will be difficult to maintain. Epistemological scepticism of Bilikiewicz clearly stood out from among contemporary historians of medicine, among who, the views professed by him were neither understood nor met in a broader debate.

Słowa kluczowe

PL

Bilikiewicz Tadeusz; historia medycyny; orientacja poznawcza

EN

Bilikiewicz Tadeusz; history of medicine; cognitive orientation

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2013
• Tom: R. 58, nr 2
• Strony: 39--56
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz.

Twórcy

autor

Gryglewski R. W.

• Katedra Historii Medycyny UJ CM, Kraków

Bibliografia

• W. Szumowski: Materiały rękopiśmienne, Zbiory Specjalne Katedry Historii Medycyny UJ CM. KHM/787/XIV.
• R. W. Gryglewski: Historia i filozofia medycyny Władysława Szumowskiego na tłe rozwoju historii i filozofii medycyny w Europie i Polsce. Kraków 2010.
• T. Bilikiewicz: Wspomnienia autobiograficzne. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 1978, R. XXIII, Nr 1.
• E. Sieńkowski: Bilikiewicz Tadeusz, Antoni [w:] Słownik Biograficzny Polskich Nauk Medycznych XX wieku. Warszawa 1994, T. I, Z. 2, s. 15-17.
• S. Szpilczyński (rec): Władysław Szumowski, „Historia medycyny”. Wydanie nowe, przejrzane i poprawione, pod redakcją Tadeusza Bilikiewicza. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1961. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1961. R. VI. Nr 1, s. 671-675.
• S.Konopka: Podręcznik historii medycyny Władysława Szumowskiego i jego ocena napisana przez Edwarda Stockiego „Archiwum Historii Medycyny”. 1979, TXLII, Z. 2, s. 157-159.
• Z. Gajda: Zza kulis II wydania „Historii medycyny” Władysława Szumowskiego. „Przegląd Lekarski”. 1997, R. LIV, Nr 2, s. 143-145.
• S.Konopka: Prof. dr med. i fil. Tadeusz Bilikiewicz wybitny historyk medycyny, psychiatra i neurolog (wspomnienie pośmiertne). „Archiwum Historii Medycyny”. 1981, T. XLIV, Z.l, s. 14-17.
• T. Bilikiewicz: O instytucie historji medycyny w Lipsku. „Polska Gazeta Lekarska”. 1928, R. VII, Nr 45, s. 829.
• W. Szumowski: O przedmiocie studiów lekarskich pod nazwą ‘historia i filozofia medycyny’. „Polska Gazeta Lekarska”. 1919, R. III, Nr 11, s. 128-131. [odbitka; s. 1-12.].
• T. Bilikiewicz: Przeciw jednostronnościom wykształcenia naukowego i zawodowego. „Ruch Akademicki”. 1931, R I, Nr 4. [odbitka].
• T. Bilikiewicz: Aus Zukunftproblemen der Geschichte der Medizin. „Liječnički Vjesnik”. 1932. Nr X. [odbitka].
• T. Bilikiewicz: Z historyczno-lekarskich problemów przyszłości. „Polska Gazeta Lekarska”. 1933, R. XII, Nr. 1, s. 1-5.
• S. Trzebiński: Sprawozdania i Oceny „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 1934, T. XIV, Z. 1-2, s. 294-296.
• F. H. Garrision: Developmental Possibilities in Medical History as a Branch of the Medical Curriculum. „Bulletin of New York Academy of Medicine”. 1929, T. V, Nr 8, s. 741-756.
• M. Tamborska-Zedlewska: Ludwik Zembrzuski [w:] Polska szkołą filozofii medycyny (red. M. Musielak, J. Zamojski). Poznań 2010, s. 165-167.
• T. Bilikiewicz: Kilka uwag o historii medycyny jako przedmiocie badań i nauczania. „Polska Gazeta Lekarska”. 1932, R. XI, Nr 3, s. 52.
• W. Szumowski: Materiały rękopiśmienne. Zbiory Specjalne Katedry Historii Medycyny UJ CM: KHM/787/VIII.
• W. Szumowski: Odpowiedź doc. A. Wrzoskowi [w:] Oceny i sprawozdania. „Przegląd Lekarski”. 1907, R. XLVI, Nr 40, s. 549-551.
• T Bilikiewicz : Medycyna na przełomie światów. „Przegląd Lekarski”. 1946, R. II, Seria II, Nr 9-11, s. 258.
• W. Szumowski: Galicya pod względem medycznym za Jędrzeja Krupińskiego, pierwszego protomedyka 1772-1783. Lwów 1907, s. 10.
• S. Symotiuk: Two Sociologies of Knowledge. L. Fleck - T. Bilikiewicz Controversy. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 1983, R. XXVIII, Nr 1, s. 569.
• T. Bilikiewicz: Uwagi nad artykułem Ludwika Flecka ‘Nauka a Środowisko’. „Przegląd Współczesny”. 1939. R. XVIII. Nr 8-9, s. 157-167.
• Ludwik Fleck. Psychosocjologia poznania naukowego. Powstanie i rozwój faktu naukowego oraz inne pisma z filozofii poznania (red. Z. Cackowski, S. Symotiuk). Lublin 2006.
• T. Bilikiewicz: Z rozważań nad sensem historii. „Przegląd Współczesny”. 1938, R. XVII, Z. l, s. 115.
• T. Bilikiewicz: Znaczenie perspektywy dla syntezy historycznej [w:] Studia z dziejów kultury polskiej. Red. H. Barycz, J. Hulewicz. Warszawa 1949.
• W. Sady: Fleck o społecznej naturze poznania. Warszawa 2000.
• Z. Jastrzębowski, T Srogosz: Współczesne nurty filozoficzne w historii medycyny. „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”. 1990, T. LIII, Z 3.
• T. Bilikiewicz : Die Embrylogie im Zeitalter des Barock und des Rokoko. Leipzig 1932, s. 10-11.
• L. Wren, T. N y g a r d: H. Wolffin (1864-1945) [w:] Ch. Murray (red.): Key Writers on Art: The Twentieth Century. London 2003, s. 276-278.
• A. Środka: Uczeni polscy X1X-XXstulecia. Warszawa 1994, T. I, s. 150.
• T. Bilikiewicz: Jan Jonston (1603-1675). Żywot i działalność lekarska. Kraków 1931.
• T. Bilikiewicz: Die Embryologie im Zeitalter des Barock und des Rokoko. Leipzig 1932.
• L. Fleck: Enstehlung und Etwicklung einer wissenschaftlichen Tatsache. Bazel 1935.
• L. Fleck: O niektórych swoistych cechach myślenia lekarskiego. „Archiwum Historii Medycyny”. 1927. T. VI. Z.1, s. 62-63.
• W. Szumowski: Rękopis pamiętnika. KHM Zb. Spec.
• H. Hoyer: O metodzie badania naukowego, [odbitka] „Wszechświat” 1888, s. 5.
• H. Hoyer: O znaczeniu wiedzy historycznej. „Krytyka Lekarska”. 1899, R. III, Nr. 1, s. 1-6.
• M. Handelsman: Historyka. Zamość 1921.
• W. Biegański: Wnioskowanie z analogii. III tom „Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Filozoficznego”. Lwów 1909.
• W. Szumowski: Filozofia medycyny. Kęty 2007.
• J.-F. Lyotard: Przepisać nowożytność [w:] St. Czerniak, A. Szahaj (red.) Postmodernizm a filozofia. Wybór tekstów. Warszawa 1996.
• R. Gaj: Filozofia i życie. Racjowitalizm i perspektywizm José Ortegi y Gasseta wobec bezradności filozofów. www.filozoficznie.pl/l/05_R_Gaj_Jose_Ortega_y_Gasset.pdf.
• J. Jeszke: W poszukiwaniu paradygmatu polskiej historiografii medycznej. Poznań 2000.
• I. Lawy: Polska szkoła filozofii medycyny od Tytusa Chałubińskiego do Ludwika Flecka. Wrocław-Kraków 1992.
• T. Srogosz: Między biologiczną egzystencją człowieka w dziejach a historią nauki. Częstochowa 2002.