Wczesnogotycki kościół parafialny w Grodkowie i jego przekształcenia w okresie późnego średniowiecza

• Autorzy: Legendziewicz A.

Warianty tytułu

EN

Early gothic parish church in Grodków and its alternations in the Late Middle Ages

• Konferencja: Forum Architecturae Poloniae Medievalis (2 ; 2009 ; Kraków)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła w Grodkowie należy do grupy miejskich kościołów parafialnych o wczesnej proweniencji, sięgającej drugiej połowy XIII w. W wyniku przeprowadzonych badań możliwe było częściowe zrewidowanie dotychczasowych tez dotyczących jego rozwoju przestrzennego. Możliwe było wskazanie etapów ewoluowania bryły od czwartej ćwierci XIII w. i realizacji trójnawowego, pięcioprzęsłowego kościoła halowego z prezbiterium, zakrystią oraz klatką schodową, poprzez wzniesienie w drugiej połowie XIV w. wieży z hełmem, aż do końca XV w., kiedy to przebudowano korpus, nadając mu układ bazylikowy czteroprzęsłowy i podwyższono mury prezbiterium. Zauważyć należy, że obiekt jest wyjątkowo ciekawy z uwagi na niezrealizowany do końca projekt późnogotyckiej przebudowy, zakładający – poza podwyższeniem murów – także zasklepienia chóru oraz nawy głównej. Zarejestrowane nieukończone elementy wystroju rozszerzają naszą wiedzę o zagadnienia technologii wznoszenia i wykonywania sklepień jako struktur przestrzennych. Brak wystarczających środków finansowych, który był zapewne powodem przerwania przez patrycjat miejski ambitnej przebudowy, paradoksalnie zachował bogaty wystrój architektoniczny wczesnogotyckiego prezbiterium kościoła miejskiego.

EN

The parish church of St Michael the Archangel in Grodków belongs to a group of early parish churches from the second half of the 13th century. The conducted research enabled for partial revision of former theses concerning its spatial development. It was possible to indicate the stages of mass evolution – from the four quarters of the 13th c., and establishing a five-span hall church with a nave and three aisles, as well as a chancel, a vestry, and a staircase; through the steeple with a dome from the second half of the 14th c.; to the changes in the 15th c. when the whole main body was altered giving the church a basilica-like, four-span layout, and the walls of the chancel were made higher. It should be noted that the church is especially interesting for its unfinished Late Gothic alteration, which was supposed not only to make the walls higher but also seal up the choir, and the nave. The identified, unfinished elements of the design expand our knowledge on how vaults were erected. Paradoxically, the lack of funds which was the cause for stopping the alterations by the town patriciate, made it possible to preserve the Early Gothic architectural style of the chancel.

Słowa kluczowe

PL

wczesny gotyk; kościół parafialny; przekształcenia architektoniczne

EN

Early Gothic; parish church; architectural alternations

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2011
• Tom: R. 108, z. 7-A
• Strony: 405--422
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., il.

Twórcy

autor

Legendziewicz A.

• Wydziałowy Zakład Konserwacji i Rewaloryzacji Architektury, Politechnika Wrocławska

Bibliografia

• [1] Akta Archiwum Państwowego we Wrocławiu.
• [2] Architektura Gotycka w Polsce, t. II, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995.
• [3] Borowsky F., Mittelalterliche Kirchenportale in Oberschlesien, [w:] Deutsche Kunstdenkmäler in Oberschlesien, Breslau 1934, 66-68.
• [4] Cebulka W.M., Dzieje kościołów i wyznań w Grodkowie, Grodków 1999.
• [5] Chorowska M., Średniowieczna kamienica mieszczańska we Wrocławiu, Wrocław 1994.
• [6] Chrzanowski T., Koniecki M., Sztuka Śląska Opolskiego, Kraków 1974.
• [7] Heide, Chronik der Stadt Grottkau, Grottkau 1867.
• [8] Jungnitz J., Visitationsberichte der Diözese Breslau. Archidiakonat Breslau, Tl. 1, Breslau 1902.
• [9] Jurek T., Trzynastowieczne lokacje miejskie w dobrach Pogorzelów, [w:] Civitas & Villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej, Wrocław–Praha 2002, 89-98.
• [10] Kozaczewska-Golasz H., Miejskie kościoły parafialne pierwszej połowy XIII wieku na Śląsku, [w:] „Kwartalnik, Architektury i Urbanistyki” nr 1/1986, 17-42.
• [11] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce – Województwo Opolskie, powiat: Grodkowski, t. II, z. 3, red. T. Chrzanowski, M. Kornecki, Warszawa 1964.
• [12] Kutzner M., Studium historyczno-urbanistyczne miasta Grodkowa – katalog zabytków, maszynopis w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 1962.
• [13] Kutzner M., Problem tradycjonalizmu w śląskiej architekturze XV i początku XVI wieku, [w:] Późny gotyk, Warszawa 1965, 227-242.
• [14] Kutzner M., Społeczne uwarunkowania rozwoju śląskiej architektury w latach 1200-1330, [w:] Sztuka i ideologia w XIII wieku, (red) P. Skubiszewski, Warszawa 1974, 205-279.
• [15] Kutzner M., Kościoły bazylikowe w miastach śląskich XIV wieku, [w:] Sztuka i ideologia XIV wieku, red. P. Skubiszewski, Warszawa 1975, 275-316.
• [16] Legendziewicz A., Bramy i drzwi w architekturze średniowiecznej na Śląsku, rozprawa doktorska, maszynopis w archiwum Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2001.
• [17] Legendziewicz A., Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła w Grodkowie, raport nr I-12/S-747/07, maszynopis w bibliotece Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, wrzesień 2007.
• [18] Legendziewicz A., Lasota Cz., Wyniki badań architektonicznych i wnioski konserwatorskie do remontu ratusza w Grodkowie pl. Rynek 1 i jego otoczenia (mury i wieże obronne), maszynopis w archiwum WKZ w Opolu, Wrocław 2005.
• [19] Legendziewicz A., Lasota Cz., Badania średniowiecznej architektury kościoła minorytów w Brzegu, raport nr I-12/S/657/05, maszynopis w Instytucie Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005.
• [20] Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. IV, Breslau 1894.
• [21] Neuling H., Schlesiens Kirchorte und ihre kirchlichen Stiftungen bis zum Ausgange des Mittelalters, Breslau 1902.
• [22] Urkundensammlung zur Geschichte des Ursprungs des Städte und der Einführung und Verbreitung Deutscher Kolonisten und Rechte, bearb. v. G.A. Tzschoppe, G.A. Stenzel, Hamburg 1832.
• [23] Zimmermann F.A., Beiträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. IX, Breslau 1787.