Chemizm wód podziemnych serii gipsonośnej badenu w północnej części zapadliska przedkarpackiego

• Autorzy: Różkowski J. , Jóźwiak K. , Andrejczuk W.

Warianty tytułu

EN

Chemistry of groundwater in gypsiferous Badenian series in the northern part of the Carpathian Foredeep

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badaniami hydrochemicznymi, mineralogicznymi i modelowaniem hydrogeochemicznym objęto w latach 2003–2007 serię gipsonośną badenu w brzeżnej części zapadliska przedkarpackiego, w rejonie Buska Zdroju. Wody w tej serii występują w lokalnych systemach przepływu i pozostają w łączności hydraulicznej z wodami głębszych systemów przepływu. Są to wody słabo zmineralizowane typu SO4–Ca, podrzędnie SO4–HCO3–Ca. Wody serii gipsonośnej modyfikują chemizm wód poziomów górnokredowych występujących w pośrednich systemach przepływu. Na podstawie badań hydrogeochemicznych stwierdzono, że w płytkich systemach przepływu dominują proste formy jonowe, zaznacza się obecność form siarczanowych. Wody krążące w serii gipsonośnej są przesycone względem kalcytu, blisko stanu równowagi z gipsem, z tendencją do przesycenia ze wzrostem głębokości krążenia.

EN

Hydrogeological, chemical and modeling investigations of the gypsiferous Badenian series in the marginal part of the Carpathian Foredeep were carried out in the years 2003–2007. Groundwater in this series occurs in the local flow system and it is in hydraulic connection with groundwater in deeper located intermediate flow systems. They are slightly mineralized water, mainly of hydrochemical type SO4–Ca, sometimes SO4–HCO3–Ca. Groundwater of the gypsum series also modifies the chemistry of groundwater in the Upper Cretaceous which occurs in intermediate flow systems. On the base of hydrochemical investigation it has been stated that in the shallow flow systems simple ionic forms are dominant and presence of sulfate forms is observed too. Water circulating in gypsiferous series is oversaturated with regard to calcite and its chemistry is close to equilibrium with gypsum with tendency to oversaturation with growing depth of circulation.

Słowa kluczowe

PL

chemizm wód; modelowanie hydrogeochemiczne; seria gipsonośna badenu; zapadlisko przedkarpackie

EN

groundwater chemistry; hydrogeochemical modeling; Badenian gypsum complex; Carpathian Foredeep

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 445 Hydrogeologia z. 12/2
• Strony: 573--582
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Różkowski J.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

autor

Jóźwiak K.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Andrejczuk W.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

Bibliografia

• 1. ANDREJCZUK W., 2007 — Jaskinia Zołuszka. UŚ, Akademia Nauk Ukrainy, Min. Oświaty i Nauki Ukrainy. Sosnowiec-Simferopol.
• 2. BARBACKI A. P., 2004 — Zbiorniki wód geotermalnych niecki miechowskiej i środkowej części zapadliska przedkarpackiego. Studia, Rozprawy, Monografie, 125.
• 3. CHWALIK A., 2006 — Ewolucja wybranych form rzeźby Niecki Soleckiej (Niecka Nidy). Archiwum Wydz. Nauk o Ziemi UŚ. Sosnowiec.
• 4. DOWGIAŁŁO J., 2007 — Przegląd regionalny wód mineralizowanych, termalnych oraz uznanych za lecznicze. Region Karpat zewnętrznych i zapadliska przedkarpackiego. W: Hydrogeologia regionalna Polski (red. B. Paczyński, A. Sadurski). T. 2: 33-34. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 5. HYDROGEOTECHNIKA Sp. z o.o., Kielce, 2006 — Materiały archiwalne.
• 6. JÓŹWIAK K., RÓŻKOWSKI J., ANDREJCZUK W., 2008 — Uwarunkowania geogeniczne rozpuszczania skał gipsowych w zlewni Potoku Skorocickiego (Niecka Nidy) w świetle modelowania hydrogeochemicznego. Mat. 42 Symp. Speleologicznego, Tarnowskie Góry, 24-26.10.2008 r.: 67-68.
• 7. JURKIEWICZ H., WOIŃSKI J., 1977 —Mapa Geologiczna Polski (B) 1:200 000, arkusz Tarnów. Wyd. Geol. Warszawa.
• 8. KŁYS J., 1998 — Wybrane problemy krasu gipsowego Niecki Nidziańskiej ze szczególnym uwzględnieniem Niecki Soleckiej. Arch. Wydz. Nauk o Ziemi UŚ. Sosnowiec.
• 9. KOZŁOWSKI K., ŁAPOT W., 1989 — Petrografia skał osadowych. UŚ. Katowice.
• 10. KASPRZYK A., 2008 — Wskaźniki środowiskowe badeńskich skał siarczanowych w zapadlisku przedkarpackim. Biul. Państw. Inst. Geol., 432: 72-93.
• 11. KRAWCZYK J., MATEŃKO T., MĄDRY J., PORWISZ B., 1999 — Wody lecznicze Buska Zdroju w świetle dotychczasowych badań. W: Współczesne Problemy Hydrogeologii, t. 9: 159-164. Kielce.
• 12. LISZKOWSKA E., 1982 — Kształtowanie się składu chemicznego wód podziemnych z utworów badenu północnej części GZW na tle procesów rozpuszczania serii gipsowej. Pr. Nauk UŚl, 519: Geologia, t. 6: 69-82.
• 13. LISZKOWSKA E., 1990 — Próba zastosowania teorii transportu mas do odtworzenia ewolucji paleohydrogeochemicznej na przykładzie trzeciorzędu Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Pr. Nauk UŚ, 1011: Geologia, t. 10/11: 130-177.
• 14. ŁAJCZAK A., 2001 — Źródła mineralne Niecki Soleckiej. Czas. Geograf., 72, 2: 151-184.
• 15. MIGASZEWSKI A., 2010 — Analiza hydrogeologiczna wód siarko- wodorowych ze źródeł i studni kopanej. W: Wody siarczkowe w rejonie Buska Zdroju (red. R. Lisik): 295-326. Hydrogeotechnika, Kielce.
• 16. OSZCZYPKO N., 1999 — Przebieg mioceńskiej subsydencji w polskiej części Zapadliska Przedkarpackiego. Pr. Państw. Inst. Geol.,168: 209 230.
• 17. PACZYŃSKI B., 2007— Podstawy regionalizacji hydrogeologicznej. W: Hydrogeologia regionalna Polski (red. B. Paczyński, A. Sadurski), t. 1: 56-67. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 18. POŻARYSKI W., 1974 — Budowa geologiczna Polski. t. 4. Niecka Nidziańska: 316-371. Wyd. Geol., Warszawa.
• 19. RÓŻKOWSKI A., 1971a — Chemizm wód w utworach trzeciorzędowych Zagłębia Górnośląskiego. Biul. Inst. Geol.,249:7-64.
• 20. RÓŻKOWSKI A., 1971b — Badania środowiska hydrochemicznego utworów dolnotortońskich południowo-zachodniej części Zagłębia Górnośląskiego. Biul. Inst. Geol., 249: 135-178.
• 21. RÓŻKOWSKI A., 2009 — Środowisko hydrogeologiczne utworów badenu zachodniej części zapadliska przedkarpackiego. W: Współczesne problemy hydrogeologii. Biul. Państw. Inst. Geol., 436, Hydrogeologia z. IX/2: 403-410.
• 22. RÓŻKOWSKI A., RÓŻKOWSKI J., 2010 —Pochodzenie mineralizacji wód siarczkowych Buska– ich paleogeneza. W: Wody siarczkowe w rejonie Buska Zdroju (red. R. Lisik): 151-184. Hydrogeotechnika, Kielce.
• 23. RÓŻKOWSKI J., ANDREJCZUK V., PULINA M., CHWALIK A., 2006 — Geogeniczne uwarunkowania formowania się składu chemicznego wód podziemnych w obszarze występowania krasu gipsowego Niecki Nidziańskiej. Reg. Studia Ekol. – Krajobrazowe. Probl. Ekol. Krajobrazu, 16: 391-399.
• 24. TÓTH J., 1995 — Hydraulic continuity in large sedimentary basins. Hydrogeol. J., 3, 4: 4-16.
• 25. URBAN J., GUBAŁA J., KASZA A., 2003 — Jaskinie w gipsach – Niecki Nidziańskiej. Prz. Geol., 51, 1: 79-86.
• 26. ZUBER A., WEISE M., OSENBRUCK K., MATEŃKO T.,1997 — Origin and age of saline waters in Busko Spa (southern Poland) determined by isotope noble gas and hydrochemical methods; evidence of interglacial and pre-Quaternary warm climate recharges. Applied Geochemistry, 12: 643-660.
• 27. ZUBER A., WEISE M., OSENBRUCK K., MATEŃKO T., GRABCZAK J., 1996 — Kompleksowe zastosowanie metod hydrochemicznych, izotopowych i gazów szlachetnych dla określenia genezy i wieku wód mineralnych. W: Problemy hydrogeologiczne południowo-zachodniej Polski: 361-367. Polit. Wrocł. Wrocław–Szklarska Poręba.