Spinele chromowe z zachodniej części masywu Gogołów–Jordanów, południowo-zachodnia Polska

• Autorzy: Krzemiński P.

Warianty tytułu

EN

The chromian spinels of the Gogołów–Jordanów Massif, southwestern Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Spinel chromowy w masywie Gogołów–Jordanów w południowo-zachodniej Polsce występuje w zserpentynizowanym perydotycie, który buduje część kompleksu ofiolitowego Ślęży. Charakter chemiczny spinelu chromowego wskazuje na pochodzenie skał ofiolitowych ze zubożonego perydotytu plaszcza o składzie harzburgitu i podrzędnie dunitu. Skały płaszcza utworzyły się pierwotnie na grzbiecie śródoceanicznym i subsekwentnie zostały zrzucone w strefie supra-subdukcyjnej. Spinel chromowy często wykazuje strefowość optyczną i geochemiczną. Od jądra do brzegów można zaobserwować trzy strefy: wewnętrzne jądro o pierwotnym składzie spinelu chromowego; wąską strefę ferrochromitu bogatego w Cr; zewnętrzną strefę magnetytową. Strefowość spinelu chromowego jest interpretowana bardziej jako wynik serpentynizacji niż procesów magmowych czy metamorficznych. Dane geochemiczne dla chromitu i spinelu chromowego przedstawiono tabelarycznie. Zaobserwowano dwa trendy w odniesieniu do spinelu chromowego. Pierwszy przedstawia redystrybucję kationów trójwartościowych, gdzie Cr2O3 i Al2O3 zmniejszają się od pierwszej strefy do trzeciej. Drugi trend wskazuje na wzrost kationów Fe2O3 of strefy pierwszej do trzeciej. W spinelu chromowym znaleziono nieliczne inkluzje siarczków Ni i Cu, niestety zbyt małe do analiz EPMA.

EN

The chromian spinel of the Gogołów–Jordanów Massif, southwestern Poland, is hosted by a serpentinized peridotite that builds a part of the Ślęża ophiolite complex. The chemical character of the chromian spinel indicates that the ophiolitic rocks were derived from depleted mantle peridotite of harzburgite and subordinate dunite compositions. The mantle rocks were initially formed at a mid-oceanic ridge and subsequently thrust at a supra-subduction zone. The chromian spinel frequently displays optical and geochemical zoning. Three zones can be identified from core to edge: inner core representing the original composition of the chromian spinel; narrow Cr-rich ferrichromit zone; and outer – magnetite zone. The chromian spinel zonation is interpreted to be a result of serpentinization rather than magmatic or metamorphic processes. Geochemical data obtained from the chromitite and chromian spinel have been shown in a table. Two trends were achieved considering the chromian spinel. The first trend shows redistribution of trivalent cations, where Cr2O3 and Al2O3 diminishes from the first zone up to the third zone and the second trend indicates Fe2O3 cations that increase from the first zone up to the third zone. Few Ni and Cu sulfide inclusions were found in the chromian spinel, too small to take EPMA data.

Słowa kluczowe

PL

spinel chromowy; strefowość spinelu chromowego; serpentynizacja; ofiolit; masyw Gogołów-Jordanów

EN

chromian spinel; chromitite zonation; serpentinization; ophiolite; Gogołów-Joradanów Massif

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 444
• Strony: 125--134
• Opis fizyczny: Bibliogr. 27 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Krzemiński P.

• Wydział Geologii, Uniwersytet Warszawski, al. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

Bibliografia

• [1] ANGELI N., FLEET M.E., THIBAULT Y., CANDIA M.A.F., 2001 — Metamorphism and PGE-Au of chromitite from the Ipanema mafic/ultramafic Complex, Minas Gerais, Brazil. Min. and Petrol., 71: 173-194.
• [2] BARNES S.J., ROEDER M.A., 2001 — The range of spinel compositions in terrestrial mafic and ultramafic rocks. J. Petrol., 42, 12: 2279-2301.
• [3] BOLEWSKI A., 1982 — Mineralogia szczegółowa. Wyd. Geol., Warszawa.
• [4] COLEMAN R.G., 1977 — Ophiolites. Ansient oceanic lithosphere? Springer-Verlag, Berlin.
• [5] DELURA K., 2004 - Native gold-Ni-arsenides assemblage in serpentinites from Czarna Góra, Ślęża Ophiolite Complex. Pr. specjalne PTM, 24: 127-130.
• [6] DICK H.J.B., BULLEN T., 1984 — Chromian spinel as petrogenic indicator in abyssal and alpinetype peridotites and spatially associated lavas. Contr. Miner. Petrology, 86: 54-76.
• [7] DUBIŃSKA E., GUNIA P., 1997 — The Sudetic ophiolite; current view on its geodynamic model. Geol. Quart., 41, 1: 1-20.
• [8] DUBIŃSKA E., BYLINA P., 2006 — Serpentine minerals. Miner. Pol., 37, 2.
• [9] EVANS B.W., FROST B.R., 1975 — Chrome-spinel in progressive metamorphism – a preliminary analysis, Geochim. et Cosmochim. Acta, 39: 959-972.
• [10] IRVINE T.N. 1967 — Chromium spinel as a petrogenic indicator. Part 2, Petrologic applications. Can. J. Earth Sci., 4: 71-103.
• [11] JAMROZIK L., 1989 — Ofiolit Ślęży i jego pozycja tektoniczna, Ofiolit Ślęży i jego mineralizacja rudna: 18-30. Symp. Naukowe, Wroclaw-Sobótka, Wyd. Uniwer. Wrocł., Wrocław.
• [12] KAMENETSKY V.S., GRAWFORD A.J., MEFFRE S., 2001 — Factors controlling chemistry of magmatic spinel; an empiricalstudy of associated olivine, Cr-spinel and melt inclusion from primitive rocks. J. Geol., 42, 4: 655-671.
• [13] MAJEROWICZ A., MIERZEJEWSKI M., 1995 — Petrologia, pozycja tektoniczna i geotektoniczna skał krystalicznych NE i SE osłony masywu granitowego Strzegom-Sobótka. W: Geologia i ochrona środowiska bloku przedsudeckiego. 50 lat polskich badań geologicznych na Dolnym Śląsku: 59-84. Przewodnik LXVI Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Wrocław, 21– 24.IX.1995. Ann. Soc. Geol. Pol., wydanie Specjalne. Cz. I.
• [14] MONDAL S.K., RIPLEY E.M., LIB C., FREI R., 2006 — The genesis of Archaean chromitites from the Nuasahi and Sukinda massifs in the Singhbhum Craton, India. Precambrian Res., 148: 45-66.
• [15] NARĘBSKI W., WAJSPRYCH B., BAKUNN-CZUBAROW N., 1992 — On the nature, orgin and geotectonic significance of ophiolites and related rock suits in the Polish Part of Sudetes. Ofioliti, 2, 3: 407-428.
• [16] NISKIEWICZ J., 1989 — Mineralizacja rudna ofiolitu Ślęży w świetle badań próbek skalnych z odsłonięć powierzchniowych. Ofiolit Ślęży i jego mineralizacja rudna: 98-125. Sympozjum Naukowe Wrocław-Sobótka, Wyd. Uniw. Wroc., Wrocław.
• [17] O'HANLEY D.S., 1996 — Serpentinites. Records of tectonic and petrological history. Oxford Monographs on Geology and Geophysics, 34. Oxford Univ. Press, Oxford.
• [18] ORTEGA-GUTERRES F., GARUTI G., ZACCARINI F., PROENZA J.A., 2005 — Platinum group minerals in ophiolitic chromitites from Tehutizingo (Acatlan complex, southern Mexico) implications for post-magmatic modification. Min. and Petrol., 84: 147-168.
• [19] PIESTRZYŃSKI A., 1992 — Wybrane materiały do ćwiczeń z petrografii rud. Wyd. AGH, Kraków.
• [20] RAMDOHR P., 1975 — Die Erzmineralien und ihre Verwachsungen. Akademie-Verlag Berlin.
• [21] ROEDER P.L., 1994 — Chromite: From the fiery rain of chondrules to the Kilauea Iki lava lake. Can. Mineral., 32: 729-746.
• [22] SAŁACIŃSKI R., 1992 — Origin of ore minerals in mafic and ultra-mafic rock of Sowie Mt. block surrounding. Geol. Sudet., 26, 1/2: 1-34.
• [23] SPECZIK S., PIESTRZYŃSKI A., 1995 — Au-mineralization from the Ślęża ophiolite complex, SW Poland. W: Mineral deposits: from their origin to their environmental impacts (red. J. Pasava i in. ): 191-193. Proa Third Biennal Meeting, Prague/Czech Republic. A.A. Balkema, Rotterdam, Brookfield.
• [24] SPECZIK S., OLSZYŃSKI W., 1993 — Platynowce w serpentynitach strefy Gogołów–Jordanów. Pr. Specjalne PTM, 3: 117-122.
• [25] SPANGENBERG K., 1943 — Die Chromerzzlagerstatte von Tompadel am Zobten. Z. prakt. Geol., 51, Berlin.
• [26] STEVENS R.E., 1944 — Composition of some chromites of the Western Hemiphere. Am. Miner., 29, 1/2: 1-64.
• [27] UDYSAR I., SADIKLAR M.B., TARKIAN M., KARSLI O., AYDIN F., 2005 - Mineralogy and composition of the chromitites and their paltium-group minerals from Ortaca. Evidence for ophiolitic chromitite gensis. Min. and Petrol., 83: 219-242.