Chances and threats of hard coal mining development in Poland – the results of experts research

• Autorzy: Dubiński J. , Turek M.

Identyfikatory

DOI

10.2478/amsc-2014-0028

Warianty tytułu

PL

Szanse i zagrożenia dla rozwoju górnictwa węgla kamiennego w Polsce – wyniki badań eksperckich

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The actual situation of hard coal mining in Poland has been presented. In particular, these factors, which have impact on the competiveness of mining sector were highlighted and need of its improving has been stressed. Outlining present situation of hard coal mining an attention was paid to its specific threats. The primary analytical material is based on the results of questionnaire conducted among 92 specialists and experts from the mining sector. The questions were related to chances and threats for development of hard coal mining in Poland. The factors determining them were grouped in such domains as economy, technology, geology, social and law aspects. Moreover, the special attention was paid to the problem of increasing and high costs of coal production which constitute significant threat for the financial and economic situation of the mining enterprises. Also the adverse influence of these high cost on the competitiveness of Polish hard coal with other world producers and with other energy carriers was emphasized. The conclusions summarize the achieved results of analysis.

PL

Górnictwo węgla kamiennego jest strategicznym sektorem polskiej gospodarki, z uwagi na wysoki, blisko 90%, udział paliwa węglowego w wytwarzaniu energii elektrycznej, z czego około 60% stanowi węgiel kamienny. Różnego rodzaju prognozy długoterminowe wskazują, że pomimo zmian w strukturze polskiego miksu energetycznego węgiel kamienny nadal pozostanie ważnym nośnikiem energii. Tym niemniej istotnym problemem jest to aby był nim nadal węgiel wydobywany w polskich kopalniach. Stąd, analiza szans i zagrożeń dla rozwoju górnictwa węgla kamiennego w Polsce jest niezwykle ważna, a jej wyniki mogą stanowić podstawę racjonalnych planów i działań zapewniających konkurencyjność cenową tego paliwa w wymiarze globalnym. Ponadto, należy mieć na uwadze fakt, że górnictwo węgla kamiennego jest jednym z największych pracodawców w Polsce, ocenianym na blisko 500 tysięcy miejsc pracy, zarówno tych bezpośrednich w kopalniach jak i otoczeniu tego górnictwa. Niestety negatywnym zjawiskiem, które stwarza istotne zagrożenie dla rozwoju polskiego górnictwa węgla kamiennego są stale rosnące koszty produkcji. Przyczyną tego są zarówno uwarunkowania zewnętrzne, w tym liczne obciążenia podatkowe, jak i wiele przyczyn powstających wewnątrz samego górnictwa, jak na przykład niedobór wysoko wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników. Dla rozpoznania przedmiotowego problemu szans i zagrożeń w polskim górnictwie węgla kamiennego została zastosowana metodyka badań eksperckich, polegająca na pozyskaniu, a następnie specjalistycznej analizie opinii, odpowiednio licznego zbioru danych, uzyskanego od 92 respondentów uznanych jako ekspertów. Dane te zostały zawarte w specjalnie opracowanym kwestionariuszu, który składał się z trzech części: A - dotyczącej szans rozwojowych górnictwa, B - dotyczącej zagrożeń dla tego przemysłu i C - dotyczącej diagnozy stanowiącej podsumowanie sytuacji w analizowanych obszarach. W metodologii analizy wyników została zastosowana jednolita skala ilościowej oceny stopnia ważności wyróżnionych czynników, od 5 - bardzo ważny, do 1 - trudno powiedzieć. Na wstępie przedstawiono ekspercką diagnozę aktualnej sytuacji polskiego górnictwa węgla kamiennego w oparciu o opracowaną metodologię, która pozwoliła ocenić stopień ważności spośród 24 stwierdzeń opisujących ten sektor i jego otoczenie (Tabela 2 i Rys. 1). Natomiast w grupie 9 czynników dotyczących szans rozwojowych górnictwa (Rys. 4) za najbardziej ważne eksperci uznali dysponowanie kadrą o wysokich kwalifikacjach oraz szybki transfer wiedzy do kopalń. Interesujących informacji dostarczyła analiza powyższych czynników przyporządkowana wyróżnionym sferom działalności kopalń - ekonomiczna, technologiczna, geologiczna, społeczna i prawna (Rys. 3). Wskazuje ona, że szans rozwojowych górnictwa węgla kamiennego w Polsce należy poszukiwać przede wszystkim w sferze społecznej i technologicznej. W odniesieniu do analizy zagrożeń dla rozwoju górnictwa zostało wyróżnionych 19 czynników, których ważność została oceniona przez ekspertów. Za najważniejsze uznano (Rys. 6): wysoką dynamikę wzrostu kosztów produkcji, malejącą bazę zasobową, wysokie koszty emisji gazów cieplarnianych związane z polityką klimatyczno-energetyczną Unii Europejskiej, rosnący import węgla oraz rosnące koszty infrastruktury górniczej. Podobnie jak w przypadku szans rozwojowych dokonana została analiza wyróżnionych czynników w odniesieniu do wydzielonych sfer działalności kopalni. Wskazuje ona, że główne zagrożenia związane są ze sferą ekonomiczną i prawną. Interesujących informacji dostarcza wspólne porównanie szans i zagrożeń (Rys. 8). Biorąc pod uwagę fakt, że czynnik całkowitych kosztów pozyskiwania węgla został zidentyfikowany jako najważniejszy zarówno z pozycji szans jak i zagrożeń, poddano go również analizie ekspertów, formułując 9 rodzajów kosztów wraz z przypisaniem im odpowiedniej skali ważności i punktacji. Wyniki tej szczególnie ważnej analizy (Rys. 11) wskazują, że koszty produkcji węgla, koszty wynikające ze sczerpywania złóż i w związku z tym prowadzenia eksploatacji w coraz bardziej trudnych warunkach oraz koszty dotyczące emisji gazów cieplarnianych stanowią największe zagrożeniu dla przyszłości i rozwoju górnictwa węgla kamiennego w Polsce. W rozdziale podsumowanie i wnioski zawarto najważniejsze stwierdzenia wynikające z treści artykułu oraz sformułowano kierunki działań, których realizacja zwiększałaby szanse i zmniejszała zagrożenia dla rozwoju górnictwa węgla kamiennego w Polsce.

Słowa kluczowe

EN

hard coal mining sector; factors determining chances for development; factors determining threats for development; cost of coal mining

PL

górnictwo węgla kamiennego; czynniki określające szanse rozwoju; czynniki określające zagrożenia dla rozwoju; koszt wydobycia węgla

• Wydawca: Instytut Mechaniki Górotworu PAN
• Czasopismo: Archives of Mining Sciences
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 59, no. 2
• Strony: 395--411
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Dubiński J.

• Central Mining Institute, pl. Gwarków 1, 40-166 Katowice, Poland

autor

Turek M.

• Central Mining Institute, pl. Gwarków 1, 40-166 Katowice, Poland

Bibliografia

• [1] Dubiński J., Turek M., 2006. Assumptions for Development of New Technologies for Exploatation the Coal. Proc. International Coal Congress “Sustainable Development of Coal for Energy Security”. ed. The Institution of Engineers. New Delhi, p. 109-115.
• [2] Dubiński J., Turek M., 2007. Prognoza wydobycia węgla kamiennego dla energetyki. [w]: Uwarunkowania wdrożenia zero-emisyjnych technologii węglowych w energetyce, red. Ściążko M., Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla, Zabrze, s. 27-33.
• [3] Dubiński J., Turek M., 2008. Analiza bazy zasobowej węgla kamiennego w aspekcie dostaw dla polskiej elektroenergetyki do 2030 roku. [w]: Materiały Konferencji Naukowej nt. „Czyste technologie Węglowe”. Wyd. PKE, Katowice- -Sosnowiec, s. 87-97.
• [4] Dubiński J., Turek M., 2012. Szanse i zagrożenia rozwoju górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Wiadomości Górnicze, nr 11, Katowice, s. 626-633.
• [5] Dubiński J., Turek M., Aleksa H., 2005a. Węgiel kamienny dla energetyki zawodowej w aspekcie wymogów ekologicznych. Prace Naukowe GIG, Górnictwo i Środowisko, Kwartalnik, 2, Katowice, s. 5-21.
• [6] Dubiński J., Turek M., Prusek S., 2005b. Technologia węgla kamiennego - stan aktualny i perspektywy. Przegląd Górniczy, nr 7-8, s. 2-20.
• [7] Dubiński J., Turek M., Wachowicz J., 2005c. Szanse i możliwości węgla kamiennego - wybrane problemy badawcze. Przegląd Górniczy nr 9, s. 3-11.
• [8] Dubiński J., Turek M.: Wachowicz J., 2005d. Wzrost konkurencyjności kopalń węgla kamiennego wyzwaniem dla jednostek badawczo-rozwojowych. Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie, Wyd. WUG Katowice, 8, s. 4-8.
• [9] Dehghani H. Ataee-Pour M., 2012. The Role of Economic Uncertainty on the Block Economic Value - a New Valuation Approach. Arch. Min. Sci., Vol. 57, No 4, p. 991-1014.
• [10] Sierpińska M. Bąk P., 2012. Financial structure of mining sector companies during an economic slowdown. Arch. Min. Sci., Vol. 57, No 4, p. 1089-1100.
• [11] Turek M., 2005. Węgiel a pozostałe nośniki energii w polityce energetycznej Polski. Polityka Energetyczna, T. 8, z. 1, s. 5-25.