Obszary macierzyste skandynawskich eratyków przewodnich osadów ostatniego zlodowacenia północno-zachodniej Polski i północno-wschodnich Niemiec

• Autorzy: Górska-Zabielska Maria

Warianty tytułu

EN

Source regions of the Scandinavian indicator erratics in Vistulian glacial deposits from NW Poland and NE Germany

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wychodnie skalne środkowego Bałtyku, wysp szwedzkich oraz południowo-wschodniej Szwecji były obszarem dominującej egzaracji tej części lądolodu, która podczas fazy pomorskiej późnego plenivistulianu dotarła po NW Polskę i NE Niemcy. W zespole wszystkich skandynawskich narzutniaków najmłodszych osadów depozycji glacjalnej z NW Polski i NE Niemiec około 30-40% stanowią skały krystaliczne. Ich obszarem macierzystym jest tarcza bałtycka, uformowana w proterozoiku. Do najważniejszych narzutniaków pochodzących z tarczy bałtyckiej należą: granity Uppsala i Stockholm, granit rapakivi Aland, eratyki z Dalarny (granity Garberg, Jima, Siljan oraz porfir Dalama). Są to także eratyki egzarowane w transskandynawskim paśmie magmowym: granity Smáland, Vánevik, Vörlebo, Filipstad, Kristinehamn, czerwone i szare granity Vöxjö, porfiry Páscallavik; dalej są to eratyki z regionu Blekinge-Bornholn (granity Karlshamn, Spinkamála, Halen, Vánga, Hammer, Vang, Svaneke) oraz eratyki z regionu gnejsowego SW Szwecji (sjenity Glimákra i Vaggeryd, gnejs Járna i czarnokit Varberg). W grupie skał narzutowych są także skały uformowane podczas młodszych zdarzeń geologicznych (np. permski porfir rombowy z Oslo czy jurajski bazalt ze Skanii). Skały macierzyste są zlokalizowane również w obrębie pokrywy osadowej dna Bałtyku centralnego i południowego, której powstanie wiąże się ze zdarzeniami geologicznymi w neoproterozoiku, wczesnym paleozoiku i kredzie. Z dna Bałtyku, wysp Gotlandii i Olandii oraz państw nadbałtyckich pochodzi około 60-70% wszystkich eratyków osadowych późnoplenivistuliańskiej depozycji glacjalnej. Są to: piaskowce jotnickie, wapienie ordowiku i syluru, dewońskie piaskowce i dolomity. Z południowo-zachodniego Bałtyku pochodzą górnokredowe wapienie oraz górnokredowe i paleogeńskie krzemienie.

EN

The hardrock substratum of the middle Baltic Sea, Swedish islands and south-eastern Sweden are the main areas eroded by the late Pleniweichselian ice sheet. The erratics that the ice transported away from these areas are now found in the youngest glacial deposits of NW Poland and NE Germany. The Scandinavian erratics sampled from the youngest glacial deposits in NW Poland and NE Germany consist for 30-40% of crystalline rocks derived from the Proterozoic of the Fennoscandian (Baltic) Shield. They include Svecofennian rocks (Uppsala granite, Stockholm granite, Áland rapakivi granite), granites and porphyries from Dalama (Garberg granite, Jima granite, Siljan granite, Dalama porhyry), as well as materiał from the Transscandinavian Igneous Belt (Smáland granite, Vánevik granite, Vörlebo granite, red and grey Vöxjö granites, Páscallavik porphyry, Filipstad granite and Kristinehamn granite), from the Blekinge-Bornholn region (Karlshamn granite, Spinkamála granite, Halen granite, Vánga granite, Hammer granite, Vang granite, Svaneke granite), and the gneissic region of SW Sweden (Glimákra syenite, Vaggeryd syenite, Járna gneiss, Varberg chamockit). Other erratics come from younger volcanic rocks, dating back to the Late Palaeozoic and Jurassic/Cretaceous (e.g., the romb porphyry from the Oslo graben and Scanian basalt). The sedimentary cover of the Neoproterozoic, the Lower Palaeozoic and the Cretaceous (from the Baltic Sea, Aland Islands, Gotland, Öland and the Baltic states) are also source rocks. Glacial sediments deposited directly south of the Baltic Sea consist for 60-70% of Fennoscandian sedimentary erratics. They include: Jotnian sandstones, Ordovician and Silurian limestones, Devonian sandstones (Old Red) and dolomites. Other source areas of indicator erratics are located along the Sorgenfrei-Teisseyre-Tornquist zone and further to the south-west (e.g. Late Cretaceous limestones, Late Cretaceous and Paleogene flints).

Słowa kluczowe

PL

eratyki przewodnie; osad glacjalny; skandynawskie obszary macierzyste; północno-zachodnia Polska; północno-wschodnie Niemcy

EN

indicator erratics; glacial deposits; Scandinavian source regions; north-western Poland; northeastern Germany

• Wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Instytut Geologii
• Czasopismo: Geologos
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 14, No. 2
• Strony: 177--194
• Opis fizyczny: Bibliogr. 130 poz.

Twórcy

autor

Górska-Zabielska Maria

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Paleogeografii i Geoekologii ul. Dzięgielowa 27, 60-680 Poznań

Bibliografia

• AGER D.V., 1980: Fermo-Scandian Shield. DV. AGER (Ed.): The geology of Europe. McGraw Hill, London, 535 pp.
• ÁHÁLL K.-1. & GOWER C.F., 1997: The Gothian and Labradorian orogens: variations in accretionary tectonism along a late Paleoproterozoic Laurentia-Baltica margin. GFF, 119: 181-191.
• AMANTOV A., 1995: Plio-Pleistocene erosion of Fennoscandia and its implication for the Baltic area. Prace Państwowego Instytutu Geologicznego, 149:47-56.
• ANDRÉASSON P.G. & DALLMEYER R.D., 2005: Tectonothermal evolution of high alumina rocks within the Protogine Zone, southern Sweden. Journal of Metamorphic Geology, 13:461-474.
• ANDRÉASSON P.G. & RODHE A., 1990: Geology of the Protogine Zone south of the Lake Vaettern, southern Sweden: a reinterpretation. Geologiska Föreningens Förhandlingar, 112, 2: 107-125.
• ATKINSON N., 2007: A statistical technique for determining the source of glacially transported granite erratics in the Queen Elizabeth Islands, Nunavut. Canadian Journal of Earth Sciences, 44, 1:43-59.
• BERGLUND J., LARSON S.A. & STIGH J., 1992: Features of the Protogine Zone, south central Sweden. Geologiska Föreningens Förhandlingar, 114: 337-339.
• BERGSTRÖM J. & GEE D.G., 1985: The Cambrian in Scandinavia. D.G. GEE & B.A. STURT (Eds.): The Caledonide orogen - Scandinavia and related areas. John Wiley & Sons, 247-271
• BERGSTRÖM J. & KORNFÁLT K.-A., 1998: Outline of the geology of Scania. [In:] P. AHLBERG (Ed.): Guide to excursions in Scania and Vöstergötland, southern Sweden. IV Field Conference of the Cambrian Stage Subdivision Working Group. Lund Publications in Geology, 141:17-19.
• BINGEN B. & VAN BREEMEN O., 1998: Tectonic regimes and terrane boundaries in the high-grade Sveconorwegian bełt of SW Norway, inferred from U-Pb zircon geochronology and geochemical signature of augen gneiss suites. Journal of Geological Society, 155: 143-154.
• BINGEN B., ANDERSSON J., SÖDERLUND U. & MÖLLER C., 2008: The Mesoproterozoic in the Nordic countries. Episodes 31, 1:29-34.
• BOGDANOVA S., 2001: Tectonic settings of 1.65-1.4 Ga AMCG magmatism in the western East European Craton. [In:] XI EUG, Journal of Conference Abstracts, 6: 769.
• 192
• BOGDANOVA S., BINGEN B., GORBATSCHEV R., KHERASKOVA T.N., KOZLOV V.I., PUCHKOV V.N. & VOLOZH YU.A., 2008: The East European Craton (Baltica) before and during the assembly of Rodinia. Precambrian Research, 160: 23-45.
• BOUCHARD M.A. & SALONEN v.-P, 1989: Glacial dispersal of boulders in the James Bay Lowlands of Quebec, Canada. Boras, 18: 189-199.
• BOUCHARD M.A. & SALONEN V.-P., 1990: Boulder transport in shield areas. [In:] R. KUJANSUU & M. SAARNISTO (Ed.): Glacial indicator tracing. A.A. Balkema, Rotterdam, 87-107.
• BOULTON G.S. & HAGDORN M., 2006: Glaciology of the British Isles Ice Sheet during the last glacial cycle: form, flow, streams and lobes. Quaternary Science Reviews, 25: 3359-3390.
• CECYS A., 2004: Tectonic implications of ca. 1.45 Ga granotoid magmatism at the southwestern margin of the East European Craton. Lund University, LITHOLUND theses, 5: 1-25.
• CLARK P.U., 1987: Subglacial sediment dispersal and till composition. Journal of Geology, 95:527-541.
• COCKS L.R.M. & TORSVIK TH. 2005: Baltica from late Precambrian to mid-Palaeozoic times: the gain and loss of a terrane's identity. Earth-Science Reviews, 72: 39-66.
• COSCA M.A., MEZGER K. & ESSENE E.J., 1998: The Baltica Laurentia connection: Sveconorwegian (Grenvillian) metamorphism, cooling, and unroofing in the Bamble Sector, Norway. Journal of Geology, 106:539-552.
• CZUBLA P., 2001: Eratyki fennoskandzkie w Polsce Środkowej i ich znaczenie stratygraficzne. Acta Geographica Lodziensia, 80:1-174.
• CZUBLA P., GALAZKA D. & GÓRSKA M. 2006: Eratyki przewodnie w glinach morenowych Polski. Przeglqd Geologiczny, 54, 4: 245-255.
• DILABIO R.N.W., 1990: Glacial dispersal trains. [In:] R. KUJANSUU & M. SAARNISTO (Ed.): Glacial indicator tracing. A.A. Balkema, Rotterdam, 109-122.
• DYKE A.S. & MORRIS T.F., 1988: Drumlin fields, dispersal trains and ice streams in Arctic Canada. Canadian Geographer, 32:86-90.
• EBBING J., AFEWORK Y., OLESEN O. & NORDGULEN Ø., 2005: Is there evidence for magmatic underplating beneath the Oslo Rift? Terra Nova, 17: 129-134.
• ERLSTRÖM M., THOMAS S.A., DEEKS N. & SIVHED U., 1997: Structure and tectonic evolution of the Tornquist Zone and adjacent sedimentary basins in Scania and the southern Baltic area. Tectonophisics, 271: 191-215.
• FREDÉN C. (Ed.), 1994: National Atlas of Sweden: Geology. National Committee of Geography under the auspices of the Royal Swedish Academy of Sciences. Almqvist & Wiksell International, Stockholm, 208 pp.
• GAÁL G. & GORBATSCHEV R., 1987: An outline of the Precambrian evolution of the Baltic Shield. Precambrian Research, 35: 15-52.
• GALAZKA D, 2004: Zastosowanie makroskopowych badań eratyków do określenia stratygrafii glin Lodowcowych środkowej i północnej Polski. Praca doktorska. Archiwurn Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, 255 pp.
• GEISLER T., 1996: Die permokarbonischen Dolerite in Schonen, S-Schweden: eine petrographische tmd petrochemiche Charakterisierung und ihre Bedeutung als Leitgeschiebe. Archivfür Geschiebekunde, 2: 105-117.
• GEISLER T. & SCHLEICHER H., 2000: Composition and U-Thtotal Pb model ages of polygenetic zircons from the Vanga granite, south Sweden: An electron microprobe study. GFF, 122: 227-235.
• GEISLER-WIERWILLE T., 1999: U-Th-Gesamtblei-Datierung von Zirkonen Hilfe der ElektronenstrahlMikrosonde. Dissertation, Universität Hamburg, 125 pp.
• GILLBERG G, 1965: Till distribution and ice movement of the northern slope of the South Swedish Highlands. Geologiska Föreningens i Stockholm Förhandlingar, 86: 433-484.
• GORBATSCHEV R., 1980: The Precambrian development of southern Sweden. Geologiska Föreningens i Stockholm Förhandlingar, 102: 129-136.
• GORBATSCHEV R., 1985: Precambrian basement of the Scandinavian Caledonides. [In:] D.G. GEE & B.A. STURT (Ed.): The Caledonide orogen - Scandinavia and related areas. Wiley & Sons, Chichester, 197-212.
• GORBATCHEV R. & BOGDANOVA S.V., 1993: Frontiers in the Baltic shield. Precambrian Research, 64:3-21.
• GÓRSKA M., 2000: Wybrane właściwości petrograficzne vistuliaúskich moren dennych środkowej i zachodniej Wielkopolski oraz ich znaczenia dla oceny dynamiki ostatniego Lądolodu. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej, 26, 145 pp.
• GÓRSKA M., 2003a: Analiza petrograficzna narzutniaków skandynawskich. [In:] M. HARASIMIUK & S. TERPILOWSKI (Ed.): Analizy sedymentologiczne osadów glacigenicznych. Wydawnictwo UMCS, Lublin, 23-31.
• GÓRSKA M., 2003b: Nowe znalezisko porfiru rombowego z Oslo na terenie północno-zachodniej Polski. Przegląd Geologiczny, 51, 7:580-585.
• GÓRSKA-ZABIELSKA M., 2007: Narzutniaki skandynawskie - metodyka i interpretacja. [In:] E. Mycielska-Dowgiallo & J. Rutkowski (Ed.): Badania cech teksturalnych osadów czwartorzędowych i wybrane metody oznaczania ich wieku. Wydawnictwo Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin, Warszawa, 75-82.
• GÓRSKA-ZABIELSKA M., 2008: Fennoskandzkie obszary alimentacyjne osadów akumulacji glacjalnej i glacjofluwialnej lobu Odry. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, 330 pp.
• GRAVESEN P., 1996: Bornholm. En beskrivelse af områder af national geologisk interesse. Geografforlaget, Brenderup, 207 pp.
• GUDELIS W.K. & JEMIELIANOW J.M., 1982: Geologia Morza Baltyckiego. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 412 pp.
• HARRISON P.W., 1960: Original bedrock composition of Wisconsin till in central Indiana. Journal of Sedimentary Geology, 30:432-446.
• HESEMANN J., 1931: Glazialdiluvium Dänemarks, Hollands und Norddeutschlands vom geschiebekundlichen Standpunkt aus. Geologische Rundschau. Zeitschrift für allgemeine Geologie, 22: 145-155.
• HESEMANN J., 1935: Neue Ergebnisse der Geschiebeforschung im norddeutschen Diluvium (kristalline Geschiebe). Geologische Rundschau, 26: 186-198.
• HESEMANN J., 1975: Kristalline Geschiebe der nordischen Vereisungen. Geologisches Landesamt Nordrhein-Westfalen, Krefeld, 267 pp.
• HJELMQUIST S., 1966: Beskriving till berggrundskarta över Kopparbergs län. Med karta i skala 1:200 000. Sveriges Geologiska Undersòkning, Ca 40: 1-217.
• HÖLTTÄ P., BALAGANSKY V., GARDE A.A., MERTANEN S., PELTONEN P., SLABUNOV A., SORJONEN-WARD P. & WHITEHOUSE M., 2008: Archean of Greenland and Fennoscandia. Episodes 31, 1:13-19.
• JAROSZEWICZ-KLYSZYŃSKA A., 1938: Kamienie narzutowe, ich znaczenie naukowe i historia badan. Wiadomości Muzeum Ziemi, 4: 129-136.
• JAROSZEWICZ-KLYSZYŃSKA A., 1939: Rola głazów narzutowych w geologii. Wszechświat, 2:43-48.
• JOHANSSON Å., 1988: The age and geotectonic setting of the Småland - Värmland granite-porphyry belt. Geologiska Föreningens i Stockholm Förhandlingar, 110: 105-110.
• JOHANSSON L., LINDH A. & MÖLLER C., 1991: Late Sveconorwegian (Grenville) high-pressure granulite facies metamorphism in southwest Sweden. Journal of Metamorphic Geology, 9: 283-292.
• KARABANOV A.K., GARETSKY R.G., LEVKOV E.A. & AISBERG R.YE., 1993: Neotectonic evolution of the southeastern part of the Baltic Sea Basin. [In:] T. SCHOLLE & M. KRAUSS (Ed.): Rügen - Bornholm. Kristallin, Struktur und Sedimente am Südrand des Baltischen Schildes und dessen Beziehung zu Mitteleuropa. International Exkursions- und Vorträge, 5-10.10.1993. Rügen und Bornholm, 13.
• KORJA A. & HEIKKINEN P., 2005: The accretionary Svecofennian orogen - insight from the BABEL profiles. Precambrian Research, 136:241-268.
• KORN J., 1927: Die wichtigste Leitgeschiebe der nordischen kristallinen Gesteine im norddeutschen Flachlande. Preus. Geol. S.A., Berlin, 64 pp.
• KORNFÄLT K.A., 1993: U-Pb zircon ages of three granite samples from Blekinge county, south-eastern Sweden. Sveriges Geologiska Undersókning, C 823: 17-23.
• KORNFÄLT K.A., 1996: U-Pb zircon ages of six granite samples from Blekinge county, southeastern Sweden. Sveriges Geologiska Undersökning, C 828: 15-31.
• KORNFÄLT K.-A. & VAASJOKI M., 1999: U-Pb-zircon datings of Småland and Karlshamn granites from southernmost Sweden. Sveriges Geologiska Undersökning, C 831: 33-41.
• KOZARSKI S., 1986: Skale czasu a rytm zdarzeń geomorfologicznych vistulianu na Niżu Polskim. Czasopismo Geograficzne, 57: 247-270.
• KOZARSKI S., 1988: Time and dynamics of the Last Scandinavian Ice-Sheet retreat from northwestern Poland. Geographia Polonica, 55: 91-101.
• KOZARSKI S., 1995: Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki i transformacja geosystemu (N 20 ka 10 ka BP). Dokumentacja Geograficzna, 1, 1-82.
• KRAMARSKA R., UŚCINOWICZ S. & ZACHOWICZ J., 2002: Kenozoik południowego Baltyku - wybrane zagadnienia. Przegląd Geologiczny, 50, 8: 709-716.
• LAHTINEN R., GARDE A. A. & MELEZHIK V. A., 2008: Paleoproterozoic evolution of Fennoscandia and Greenland. Episodes 31, 1:20-28.
• LARSEN B. T., OLAUSSEN S., SUNDVOLL B. & HEEREMANS M., 2008: The Permo-Carboniferous Oslo Rift through six stages and 65 milion years. Episodes 31, 1:52-58.
• LINDH A., 2002: The southern part of the Transscandinavian Igneous Belt. Beiheft zum European Journal of Mineralogy, 14, 1:185-217.
• LINDH A., KRAUSS M. & FRANZ K.-M., 2001: Interpreting the Småland-Blekinge deformation zone from chemical and structural data. GFF, 123: 181-191.
• LUNDQVIST T.H., 1979: The Precambrian of Sweden. Sveriges Geologiska Undersökning, C 768: 1-87.
• LUNDQVIST T.H. & BYGGHAMMAR B., 1994: The Bedrock. The Swedish Precarnbrian. [In:] C. FREDÉN (Ed.): National Atlas of Sweden: Geology. National Committee of Geography under the auspices of the Royal Swedish Academy of Sciences. Almqvist & Wiksell International, Stockholm, 14-21.
• LUNDQVIST T. & PERSON P.-O., 1999: Geochronology of porphyries and related rocks in northern and western Dalarna, south-central Sweden. GFE 121: 307-322.
• LüTTIG G, 1958. Methodische Fragen der Geschiebeforschung. Geologisches Jahrbuch, 75: 361-418.
• LüTTIG G, 1991: Erratic boulder statistics as a stratigraphic aid - Examples from Schleswig-Holstein. Newsletter on Stratigraphy, 25, 2:61-74.
• LüTTIG G, 1995: Geschiebezählungen - eine terminologische Richtigstellung. Geschiebekunde aktuell, 11, 4:109-112.
• LüTTIG G, 1999: Geschiebestatistische Anmerkungen zur Quartärstratigraphie des nordischen Vereisungsgebietes. Eiszeitalter und Gegenwart, 49:144-163.
• MARCUSSEN I., 1973: Stones in Danish tills as a stratigraphical tool. A review. Bulletin of the Geological Institute of the University ofUppsa1a, NS 5: 177-181.
• MARKS L., 2002: Last glacial maximum in Poland. Quaternary Science Reviews, 21:103-110.
• MEYER K.-D., 1983: Indicator pebble and stone count methods. [In:] J. EHLERS (Ed.): Glacial deposits in NorthWest Europe. A.A. Balkema, Rotterdam, 275-287.
• MEYER K.-D., 1985: Zur Methodik und über den Wert von Geschiebezählungen. Der Geschiebesammler, 19, 2/3:75-83.
• MEYER K.-D., 2000: Geschiebekundlich-stratigraphische Untersuchungen im Hannoverschen Wendland (Niedersachsen). Brandenburgische Geowissenschaftliche Beiträge, 7, 1/2:115-125.
• MEYER K.-D. & LÜTTIG G, 2007: Was verstehen wir unter einem "Leitgeschiebe"? Geschiebekunde aktuell, 23, 4: 106-121.
• MILTHERS V., 1909: Scandinavian indicator boulders in the Quaternary deposits. Denmarks Geologiska Undersökning, 11 R., 23: 1-153.
• MILTHERS V., 1934: Die Verteilung skandinavischer Leitgeschiebe im Quartär von Westdeutschland. Abhandlung des Preussischen Geologischen Landesamtes, NF, 156: 1-74.
• MINELL H., 1980: The distribution of local bedrock material in some moraine forms from the inner part od northern Sweden. Boras, 9: 275-281.
• NILSSON M. & WIKMAN H., 1997: U-Pb zircon ages of two Småland dyke porphyries at Påscallavik and Alsterbro, south-eastern Sweden. Sveriges Geologiska Undersökning, c 830: 31-40.
• NOORMETS R. & FLODÈN T., 2002a: Glacial deposits and Late Weichselian ice-sheet dynamics the northeastern Baltic Sea. Boreas, 31, 1:36-56.
• NOORMETS R. & FLODÈN T., 2002b: Glacial deposits and ice sheet dynamics in the north central Baltic Sea during the last deglaciation. Boreas, 31, 4: 362-377.
• NØTTVEDT A., JOHANNESSEN E.P., SURLYK F., 2008: The Mesozoic of Western Scandinavia and East Greenland. Episodes 31, 1:59-65.
• OBST K., 1999: Die permosilesischen Eruptivgänge innerhalb der Fennoskandischen Randzone (Schonen tmd Bornholm) - Untersuchungen zum Stoffbestand, zur Struktur und zur Genese. Greifswalder Geowissenschcftliche Beiträge, 7:5-121.
• OFTEDAHL C., 1967: Magmen-Entstehung nach Laven-Stratigraphy im südlichen Oslo-Gebiet. Geologische Rundschau, 57: 203-218.
• OFTEDAHL C., 1981: Norges geologi. Tapir, Trondheim, 169 pp.
• PELTONIEMI H., 1985: Till lithology and glacial transport in Kuhmo, eastem Finland. Boreas, 14:67-74.
• POŻARYSKI W. & NAWROCKI J., 2000: Struktura i lokalizacja brzegu platformy wschodnioeuropejskiej w Europie Środkowej. Przegląd Geologiczny, 48, 8:703-706.
• PUURA V. & FLODEN T., 2000: Rapakivi-related basement structures in the Baltic Sea area, a regional approach. GFF, 122:257-272.
• RASMUSSEN E.S, HEILMANN-CLAUSEN C., WAAGSTEIN.R. & EIDVIN T., 2008: The Tertiary of Norden. Episodes 31, 1: 66-72.
• RINTERKNECHT V.R., MARKS L., PIOTROWSKI J.A., RAISBECK G.M., YIOU F., BROOK E.J. & CLARK P. U., 2005: Cosmogenic 10Be ages on the Pomeranian Moraine, Poland. Boreas, 34: 186-191.
• RINTERKNECHT V.R., CLARK P.U., RAISBECK G.M., YIOU F., BITINAS A., BROOK E.J., MARKS L., ZELCS V., LUNKKA J.-P., PAVLOVSKAYA I.E., PIOTROWSKI J.A. & RAUKAS A., 2006: The last deglaciation of the southeastern sector of the Scandinavian ice sheet. Science, 311 (5766): 14491452.
• RODHE A., 1992: Terminology and ideas regarding the Protogine Zone in southern Sweden. Geologiska Föreningens Förhandlingar, 114: 360-365.
• ROHRMAN M., VAN DER BEEK P. & ANDRIESSEN P., 1994: Synrift thermal structure and post-rift evolution of the Os10 Rift (southeast Norway): New constraints from fission track thermochronology. Earth and Planetary Science Letters, 127, 1-4:39-54.
• RUDOLPH F., 2005: Strandsteine. Sammeln und Bestimmen. Wachholtz Verlag, Neumünster, 160 pp.
• SALONEN V.-P., 1986: Glacial transport distance distribution of surface boulders in Finland. Geological Suwey of Finland Bulletin, 338: 1-57.
• SALONEN V.-P., 1987: Observation of boulder transport in Finland. Geological Survey of Finland, Special Paper, 3: 103-110.
• SALONEN V.-P., 1988: Application of glacial dynamics, genetic differentiation of glacigenic deposits and their landforms to indicator tracing in the search for ore deposits. [In:] RP. GOLDTHWAIT & C. MATCH (Ed.): Genetic classifications of glacigenic deposits and their landforms. A.A. Balkema, Rotterdam, 183-196.
• SCHOLZ H. & OBST K., 2004: Einführung in die Geologie Skandinaviens. Geographische Rundschau, 56, 2:43-49.
• SCHULZ W., 1973: Rhombenporphyr-Geschiebe und deren östliche Verbreitungsgrenze im nordeuropäischen Vereisungsgebiet. Zeitschrift für die Geologische Wissenschaft, 9: 1141-1154.
• SCHULZ W., 1996: Zur Bedeutung der Korngröße bei Geschiebezählungen. Der Geschiebesammler, 29, 3: 91-102.
• SCHULZ W., 1999: Sedimentäre Findlinge im norddeutschen Vereisungsgebiet. Archivfür Geschiebekunde, 2, 8:523-560. SCHULZ W., 2003: Geologischer Führer für den norddeutschen Geschiebesammler. CW Verlagsgruppe Schwerin, 508 pp.
• SHILTS W.W., 1973: Glacial dispersal of rocks, minerals and trace elements in Wisconsian till, southeastern Quebec, Canada. [In:] R.B. BLACK, R.P. GOLDTHWAIT & H.B. WILLIAM (Ed.): The Wisconsian Stage. Geological Society of America, Memoir, 136: 189-219.
• SHILTS W.W., 1976: Glacial till and mineral exploration. [In:] R.F. LEGGET (Ed.): Glacial till: An interdisciplinary Study. Royal Society of Canada, Special Publication, 12: 205-224.
• SHILTS W.W., 1982: Glacial dispersal - principles and practical applications. Geoscience Canada, 9, 1:42-47.
• SMED P., 1993: Indicator studies: a critical review and a new data - presentation method. Bulletin ofthe Geological Society of Denmark, 40: 332-340.
• SMED P., 1997: Kommentare zur Leitgeschiebezählmethoden. Archiv für Geschiebekunde, 2, 3: 141-143.
• SMED P., 2000: Über den Hesemann-Milthers-Streit und die von Hesemann verwendete Abbildungsmethode für Geschiebezählungen. Ein Kommentar zu Gerhard Schönes Artikel in Geschiebekunde aktuell 16 (2). Geschiebekunde aktuell, 16, 4: 127-131.
• SMED P./EHLERS J., 2002: Steine aus dem Norden. Geschiebe als Zeugen der Eiszeit in Norddeutschland. Gebrüder Borntraeger, Berlin, Stuttgart, 194 pp.
• SÖDERBERG P. & HAGENFELDT S.E., 1994: Seabed investigations of Upper Proterozoic to Lower Palaeozoic erratics in the Åland Sea, Sweden, by the SPERESAT technique. Baltica, 8:27-37.
• SÖDERLUND U., 1999: Geochronology of tectonothermal events in the paraautochthonous eastern segment of the Sveconorwegian (Grenvillian) orogen, Southwest Sweden. PhD thesis, University of Lund, 140 pp.
• STOKES C.R. & CLARK C.D., 1999: Geomorphological criteria for identifying Pleistocene ice streams. Annals of Glaciology, 28: 67-75.
• SVENSON CH., 2005: Geschützte Findlinge der Insel Rügen. Landesamt für Umwelt, Naturschutz und Geologie Mecklenburg-Vorpommern, Güstrow, 28 pp.
• THOMAS R., 1993: Thermometrische Untersuchungen an Graniten von Bornholm. [In:] T. SCHOLLE & M. KRAUSS (Ed.): Rügen - Bornholm. Kristallin, Struktur und Sedimente am Südrand des Baltischen Schildes und dessen Beziehung zu Mitteleuropa. International Exkursions- und Vorträge, 5-10.10.1993, Rügen und Bornholm: 38.
• TUULING I. & FLODÉN T., 2001: The structure and relief of the bedrock sequence in the Gotland-Hiiumaa area, northern Baltic Sea. GFF, 123:35-49.
• VINX R., 1993: Hochauflösende Rekonstruktion von Eistransportwegen: Die „Leitserienmethode". Archiv für Geschiebekunde, 1, 11: 625-640.
• VINX R., 1996: Granatcoronit (mafischer Granulit): ein neues Leitgeschiebe SW-schwedischer Herkunft. Archiv für Geschiebekunde, 2, 1: 1-20.
• VINX R., 2002a: Petrographische Exkursion Südschweden 2002. Mineralogisch-Petrographisches Institut, Universität Hamburg, 56 pp.
• VINX R., 2002b: Gesteine des Baltisches Schildes in Nordeutschland: Glazialgeschiebe an der Ostseeküste von Schleswig und NW-Mecklenburg. Beiheft zum European Journal of Mineralogy, 14, 1:219-242.
• WAHLGREN C.-H., CRUDEN A.R. & STEPHENS M.B., 1994: Kinematics of a major fan-like structure in the eastern part of the Sveconorwegian orogen, Baltic Shield, south-central Sweden. Precambrian Research, 70: 67-91.
• WANG X.D. & LINDH A., 1996: Temperature-pressure investigation of the southern part of the southwest Swedish Granulite Region. European Journal of Mineralogy, 8:51-67.
• WENTWORTH C.K.A., 1922: A scale of grade and class terms for clastic sediments. Journal of Geology, 30:377-392.
• WIKMAN H., 1997: U-Pb zircon ages of three granitoids from the Vaxjo region south central Sweden. Sveriges Geologiska Undersökning, C 830: 63-72.
• WOHLFARTH B., BJÖRCK S., FUNDER S., HOUMARK-NIELSEN M., INGÓLFSSON Ó., LUNKKA J.-P., MANGERUD J., SAARNISTO M. & VORREN T., 2008: Quaternary of Norden. Episodes, 31, 1: 73-81.
• ZANDSTRA JG., 1999: Platenatlas van noordelijke kristalijne gidsgesteenten. Backhuys Publishers, Leiden, 412 pp.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).