Ftalan dimetylu : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Woźnica Agnieszka

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0013.2528

Warianty tytułu

EN

Dimethyl phthalate : determination in workplace air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Ftalan dimetylu (DMP) jest bezbarwną cieczą o słabym zapachu aromatycznym. Substancja ta jest stosowana w przemyśle jako plastyfikator tworzyw sztucznych oraz składnik środków zapachowych do produkcji kosmetyków i detergentów. Celem pracy było opracowanie metody oznaczania frakcji wdychalnej ftalanu dimetylu, która umożliwi oznaczanie jego stężeń w powietrzu na stanowiskach pracy, w zakresie od 1/10 do 2 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), czyli 0,5 ÷ 10 mg/m³ . Badania wykonano, stosując chromatograf gazowy (GC) z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (FID), wyposażony w kolumnę kapilarną HP-INNOWAX (60 m × 0,25 mm; 0,15 µm). Metoda polega na: zatrzymaniu ftalanu dimetylu na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji etanolem i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu. Zastosowanie do analizy kolumny HP-INNOWAX pozwala na selektywne oznaczenie ftalanu dimetylu w obecności innych rozpuszczalników. Średnia wydajność odzysku ftalanu dimetylu z filtra wyniosła 98%. Uzyskane krzywe kalibracyjne charakteryzują się dużą wartością współczynnika korelacji (r = 0,9999), który świadczy o liniowości wskazań detektora FID w zakresie stężeń 20 ÷ 400 µg/ml, co odpowiada zakresowi 0,5 ÷ 10 mg/m³ dla próbki powietrza o objętości 120 l. Granica wykrywalności wynosi 0,02 µg/ml, a granica oznaczalności 0,06 µg/ml. Opracowana metoda analityczna umożliwia selektywne oznaczanie stężeń frakcji wdychalnej ftalanu dimetylu w powietrzu na stanowiskach pracy w obecności innych rozpuszczalników o stężeniach od 0,5 mg/m³ (1/10 wartości NDS). Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania określone w normie PN-EN 482 dla procedur oznaczania czynników chemicznych. Opracowaną metodę oznaczania ftalanu dimetylu w powietrzu na stanowiskach pracy zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Dimethyl phthalate (DMP) is a colourless liquid with a slight aromatic odour. It is used in industry as a plasticizer of plastics and as an ingredient of fragrances in the production of cosmetics and detergents. Occupational exposure to DMP can occur through inhalation or ingestion. The aim of this study was to validate the method for determining DMP concentration in workplace air in the range from 1/10 to 2 MAC values, in accordance with the requirements of standard PN-EN 482. The study was performed using a gas chromatograph (GC) with a flame ionization detector (FID) equipped with a capillary column HP-INNOWAX (60 m × 0.25 mm, 0.15 µm). This method is based on the sorption of dimethyl phthalate vapours on a glass microfiber filter, desorption with ethanol, and analyzed by GC-FID. The average desorption efficiency of DMP from the filter was 98%. The application of an HP-INNOWAX column makes a selective determination of DMP in the presence of other solvents possible. The measurement range was 0.5 – 10 mg/m³ for a 120-L air sample. Limit of detection: 0.02 µg/ml and limit of quantification: 0.06 µg/ml. The analytical method described in this paper enables selective determination of DMP in workplace air in the presence of other solvents at concentrations from 0.5 mg/m³ (1/10 MAC value). The method is characterized by good precision and accuracy and meets the criteria for the performance of procedures for the measurement of chemical agents, listed in EN 482. The method may be used for the assessment of occupational exposure to DMP and the associated risk to workers’ health. The developed method of determining DMP has been recorded as an analytical procedure (see appendix). This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

Słowa kluczowe

PL

ftalan dimetylu; metoda analityczna; powietrze na stanowiskach pracy; GC-FID; nauki o zdrowiu; inżynieria środowiska

EN

dimethyl phthalate; analytical method; workplace air; GC-FID; health sciences; environmental engineering

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2019
• Tom: Nr 2 (100)
• Strony: 127--137
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Woźnica Agnieszka

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa, ul. Czerniakowska 16 POLAND

Bibliografia

• 1. CHEMPYŁ (2018). Baza wiedzy o zagrożeniach chemicznych i pyłowych [Knowledge database on chemical and aerosol hazards]. Warszawa, CIOP-PIB.
• 2. PN-EN 482+A1:2016 Narażenie na stanowiskach pracy. Wymagania ogólne dotyczące charakterystyki procedur pomiarów czynników chemicznych [Workplace exposure – General requirements for the performance of procedures for the measurement of chemical agents].
• 3. PN-Z-04208-2:1989 Ochrona czystości powietrza. Badanie zawartości estrów kwasu ftalowego. Oznaczanie ftalanu dwumetylu na stanowiskach pracy metodą chromatografii gazowej [Polish standard].
• 4. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12.06.2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU 2018, poz. 1286 [Polish legal act].
• 5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1272/2008 z dnia 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (zwane rozporządzeniem GHS). Dz. Urz. UE z dnia 31.12.2008 r. (L 353) [Regulation (EC) No 1272/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on classification, labelling and packaging of substances and mixtures, amending and repealing Directives 67/548/EEC and 1999/45/ EC, and amending Regulation (EC) No 1907/2006 (Text with EEA relevance)].
• 6. Szewczyńska M., Pośniak M. (2013). Pobieranie frakcji drobnych aerozoli do analizy chemicznych zanieczyszczeń powietrza w środowisku pracy. Analityka, Nauka i Praktyka 4, 42–49 [publication in Polish].
• 7. Szymańska J., Bruchajzer E. (2013). Ftalan dimetylu – frakcja wdychalna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego [Dimethyl phthalate – inhalable fraction. Documentation of proposed values of occupational exposure limits]. PiMOŚP 4(78), 47–67.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).