Kaufhaus w Rudzie Śląskiej, czyli historia renowacji najstarszego domu handlowego na terytorium Polski, współwinnego rewolucji społeczno-obyczajowej

• Autorzy: Truszczyński A.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK53KAUFHAUS

Warianty tytułu

EN

Kaufhaus in Ruda Śląska, or the history of restoration of the oldest department store in Poland, an accomplice to the socio-cultural revolution

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Rewolucja przemysłowa była motorem napędowym nie tylko światowej ekonomii i rozwoju technicznego, ale również głębokich zmian społecznych. Symbolem tej awangardy stały się domy handlowe, które były odpowiedzią na potrzeby nowej klasy średniej. Nowoczesność przejawiała się w każdym elemencie tych budynków, począwszy od oferowanych produktów, poprzez sposób ich sprzedaży, kończąc na najnowszych ówczesnych trendach architektonicznych. Domy handlowe stały się nową platformą spotkań i zmian obyczajowych, umożliwiając kobietom czynny udział w życiu społecznym bez nadzoru rodziny czy mężczyzn. Te świątynie handlu powstawały w dynamicznie rozwijających się metropoliach miejskich Wielkiej Brytanii, Francji czy Cesarstwa Niemieckiego. Wobec powyższego należy postawić pytanie, dlaczego Kaufhaus Ruda Śląska powstał w 1904 roku w miejscu zgoła odmiennym, tj. na eksterytorialnym terenie przemysłowym niewielkiego Bytomia, w przeciwieństwie do swoich berlińskich odpowiedników. Przeprowadzone analizy genezy Kaufhausu wskazują zarówno na próbę doskonalenia relacji pracodawca-pracownik, niczym dzisiejszy Google, a jednocześnie na sprytny zabieg prewencyjny skierowany przeciwko strajkującym robotnikom poprzez ich ekonomiczne uzależnienie. Po blisko dwudziestu latach renowacji obiekt odzyskał swój dawny blask, utracony w okresie komunizmu. Gruntowna naprawa elementów konstrukcyjnych, odrestaurowanie elementów zdobniczych, mycie elewacji, wymiana połaci dachowych oraz przywrócenie pierwotnego charakteru funkcjonalnego odsłoniły piękno modernistyczno-secesyjnego budynku Kaufhaus Ruda Śląska.

EN

The Industrial Revolution was the motive power not only for the world economy and technological development, but also for deep social transformations. The symbols of this avant-garde became department stores which answered the needs of the new middle class. Modernity was manifested in every element of those buildings, starting from offered products, through the way of selling them, and ending with the latest architectonic trends of the times. Department stores became a new platform for meetings and social changes, allowing women to take an active part in social life without the supervision of men or family. Those temples of commerce were established in dynamically developing metropolises in Great Britain, France or the German Empire. In view of the above one ought to ask a question why Kaufhaus Ruda Śląska was established in 1904 in a completely different place i.e. the extraterritorial industrial site in small Bytom, in contrast to its Berlin equivalents. The carried out analyses of the Kaufhaus origins indicate both an attempt at improving the employer-employee relations, like today’s Google, but at the same time a clever preventive measure directed at striking workers by their economic dependence. After almost twenty years of renovation the object was restored to its former glory lost under the communist regime. A complete refurbishment of construction elements, restoration of decorative elements, cleaning the elevations, replacing the roof and restoring the original functional character, revealed the beauty of the modernist – Art-Nouveau building of the Kaufhaus Ruda Śląska.

Słowa kluczowe

PL

Kaufhaus; dom handlowy; renowacja; rewolucja przemysłowa; emancypacja kobiet; kolonia robotnicza

EN

Kaufhaus; department store; renovation; Industrial Revolution; women liberation; workers’ colony

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 53
• Strony: 94--109
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Truszczyński A.

• Holding (Schick Architekci sp. z o.o. sp.k., Ruda Śląska, ul. Niedurnego 99C / DreamWorlds sp. z o.o. sp.k., Mysłowice, ul. Obrzeżna Północna 17B

Bibliografia

• [1] Krawczyk J., Nadolski P. Atlas Historyczny Bytomia. Verlag und Satz: P.P.H.U. „ROCOCO” – J. Krawczyk, Bytom, 2006.
• [2] Popek M. Wykonywanie murowanych konstrukcji budowlanych. WSiP, Warszawa, 2014.
• [3] Rola H. Huta „Pokój” Dzieje zakładu i załogi 1840–1990. Śląski Instytut Naukowy, Katowice, 1989.
• [4] Ratka A. Ruda Śląska (1295–1995). Urząd Miejski w Rudzie Śląskiej i TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ RUDY ŚLĄSKIEJ, Ruda Śląska, 1995.
• [5] Jaglarz W., Losa H. Ruda Śląska. Śląskie Media Spółka z o.o., Ruda Śląska, 2003.
• [6] Nadolski P. Ruda Śląska wczoraj. Wydawnictwo Wokół Nas, Gliwice, 1997.
• [7] Wódz K. Przestrzeń – środowisko społeczne – środowisko kulturowe. Z badań nad starymi dzielnicami miast Górnego Śląska. Uniwersytet Śląski, Katowice, 1992.
• [8] Komander P. Ruda Śląska na przełomie tysiąclecia. UNITEX, Bydgoszcz, 2000.
• [9] Historia Wyższego Urzędu Górniczego na tle dziejów nadzoru górniczego na ziemiach polskich. Marek Tarabuła (opr.), Wyższy Urząd Górniczy, Katowice, 2012.
• [10] Genealogisches Handbuch des Adels, Adelslexi- kon. Band I, Band 53 der Gesamtreihe, C.A. Starke Verlag, Limburg (Lahn), 1972.
• [11] Dworak J.S. Monografia Nowego Bytomia. Nowy Bytom, 1939 (maszynopis).
• [12] Dworak J.S. Studia i materiały z dziejów Nowego Bytomia. Nowy Bytom, 1937 (maszynopis).
• [13] Popiołek K. Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku. Śląski Instytut Naukowy, Katowice, 1972, Karol Miarka – s. 350–357.
• [14] Górecki J. Nowy Bytom i jego mieszkańcy sprzed lat. Ruda Śląska, 2001.
• [15] http://www.rudaslaska.bip.info.pl/dokument. php?iddok=14273&idmp=993&r=r (dostęp: 09.04.2018) plan miejscowy.
• [16] http://www.wirtualnaruda.pl/BK/1295-BK.pdf (dostęp: 06.04.2018) Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa – Budynek handlowo-usługowy “Kaufhaus”, Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie.
• [17] https://polona.pl/item/stadt-u-landkreis-beut- hen-mit-den-stadtkreisen-gleiwitz-u-hindenbur g-os,MzA2NjAxOTc/0/#info:metadata (dostęp:06.04.2018).
• [18] http://amzpbig.com/maps/025_TK25/5679_Beuthen_1934.jpg (dostęp: 06.04.2018).
• [19] http://amzpbig.com/maps/025_TK25/5679_Beuthen_1943.jpg (dostęp: 06.04.2018).
• [20] Projekt urządzenia mieszkania, autor nieznany, 1929 r., projekt w posiadaniu właściciela).
• [21] Projekt dobudowy skrzydeł zamykających budy- nek w czworobok, 1929 r. (sytuacja, elewacje oraz rzut – dokumentacja przechowywana u właściciela obiektu).
• [22] http://www.rudaslaska.bip.info.pl/dokument. php?iddok=14273&idmp=993&r=r plan miejscowy ustalający strefę ochrony konserwatorskiej (dostęp: 06.04.2018).

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018)