Klub Sportowy Korona – wzorcowy projekt epoki socrealizmu

• Autorzy: Wowczak Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.37190/arc200304

Warianty tytułu

EN

Korona Sports Club – a model project of Socialist Realism

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Tematem artykułu jest dotychczas nieopisany bardziej szczegółowo w literaturze przedmiotu kompleks KS Korona w Krakowie. W pracy przedstawiono unikatową wartość i – na podstawie wnikliwej kwerendy źródłowej – historię powstania tego cennego przykładu architektury lat 50. w Polsce. Sporo miejsca poświęcono też historii przekształceń obiektu i jego obecnemu stanowi zachowania. Omawiany zespół obiektów sportowych zaprojektował Jan Krug w 1951 r., a w czasie uzgadniania projekt został uznany przez komisję Ministerstwa Sportu i Kultury Fizycznej za „wzorcowy kombinat sportowy”. W powstaniu KS Korona mieli także udział inni wybitni twórcy. Projekt wnętrz opracował Zbigniew Chudzikiewicz, a ceramiczne dekoracje ścienne w oryginalnej technologii piropiktury wykonali Helena i Roman Husarcy. Budynki sportowe przy ul. Kalwaryjskiej w Krakowie to dojrzały przykład funkcjonalizmu, o wyrazie architektonicznym oszczędnego modernistycznego klasycyzmu. Ich szlachetna forma wymyka się z doktrynalnego kanonu socrealistycznego obowiązującego w latach 50. w Polsce. Powinniśmy zadbać o zachowanie ich niezaprzeczalnych walorów wobec przyszłych, koniecznych prac modernizacyjnych.

EN

The subject of this article is the complex of Korona Sports Club in Kraków which has not been described in detail before. This work depicts the unique value and, based on a thorough source query, the history of this precious example of architecture in the 1950s in Poland. A lot of space was also devoted to the history of the facility transformations and its present state of repair. The discussed sports facilities complex was designed by Jan Krug in 1951. When the design was approved, it was considered “model sports conglomerate” by the board of the Ministry of Sports and Physical Culture. Also other outstanding artists contributed to the creation of Korona Sports Club. The interior design was developed by Zbigniew Chudzikiewicz, and the ceramic wall decorations made using the proprietary “piropiktura” technology were made by Helena and Roman Husarscy. The sports buildings at Kalwaryjska Street in Kraków are a mature example of functionalism giving the message of sparing, Modernist Classicism. Their noble form eludes the doctrine Socialist Realist standards in force in the 1950s in Poland. We should strive to preserve their undoubted values during the necessary future modernisation works.

Słowa kluczowe

PL

socrealizm; funkcjonalizm; architektura sportowa; Krug Jan; piropiktura

EN

Social Realism; functionalism; sports architecture; Krug Jan

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 3 (63)
• Strony: 53--67
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., il.

Twórcy

autor

Wowczak Jerzy

• Wydział Architektury i Sztuk Pięknych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego / Faculty of Architecture and Fine Arts, Andrzej Frycz Modrzewski Kraków University

Bibliografia

• [1] Włodarczyk W., Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950–1955, Li- bella, Paryż 1986.
• [2] Baraniewski W., Ideologia w architekturze Warszawy, „Rocznik Historii Sztuki” 1996, t. 22, 239-251.
• [3] Zieliński J., Realizm socjalistyczny w Warszawie. Urbanistyka i architektura, Fundacja Hereditas, Warszawa 2009.
• [4] Baraniewski W., Pałac w Warszawie, Raster, Warszawa 2015.
• [5] Murawski M., Kompleks pałacu. Życie społeczne stalinowskiego wieżowca w kapitalistycznej Warszawie, Muzeum Warszawy, Warszawa 2016.
• [6] Socrealizmy i modernizacje, A. Sumorok, T. Załuski (red.), Akademia Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi, Łódź 2017.
• [7] Chrystowski K., Rozstrzygnięcie konkursu nr 76 na bloki mieszkalne w Sosnowcu, „Komunikat SARP” 1937, nr 5.
• [8] Nitsch A.L., Leksykon architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce działających, Warszawa 1988 [mps w zbiorach SARP Warszawa].
• [9] Wróbel R., „Najbrzydszy budynek, jaki widziałem”. Centrala Tekstylna i wizje rozwoju Łodzi, [w:] P. Knap (red.), Pod dyktando ideologii. Studia z dziejów architektury i urbanistyki w Polsce Ludowej, IPN Szczecin, Szczecin 2013, 147–154.
• [10] Karpińska M., Leśniak-Rychlak D., Wiśniewski M., Witold Cęckiewicz, t. 1, Instytut Architektury, Kraków 2015.
• [11] Garliński B., Architektura polska 1950-1951, Państwowe Wydawnictwo Techniczne, Warszawa 1953.
• [12] Dziewoński K., Kraków jutra, „Ziemia” 1939, nr 4, 125–129.
• [13] Goldzamt E., Architektura zespołów śródmiejskich i problemy dziedzictwa, PWN, Warszawa 1956.
• [14] Przegon W., Zmiany użytkowania ziemi w procesie urbanizacji krajobrazu na przykładzie Miasta Podgórza 1784–1917, Historia Iagellonica, Kraków 2004.
• [15] Seibert K., Plan Wielkiego Krakowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000.
• [16] Protokół Rady Technicznej nr 28, z dnia 25.01.1952 r. nad projektem Kr. 1279/50 Kombinatu sportowego „Włókniarz”, ANK, ABM 29/789/1128, [mps w Archiwum Narodowym w Krakowie].
• [17] Protokół Nr 86 Głównego Komitetu Kultury Fizycznej, Biura Budownictwa Sportowego z dnia 16.04.1952 r., ANK, ABM 29/789/1128, [mps w Archiwum Narodowym w Krakowie].
• [18] [g.], U laureatów nagrody miasta Krakowa, „Gazeta Krakowska” 1956, nr 284 (28.11.1956), 2.
• [19] https://dnidziedzictwa.pl/newsy/dni-dziedzictwa-2017-samotnia-artystow-dawna-pracownia-ceramiczna-heleny-i-romana-husarskich-w-krakowie [accessed: 5.07.2020].
• [20] Kostuch B., Kolor i blask, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2015.
• [21] Marzec M., Majewski M., Program prac konserwatorskich [KS „Korona”], Kraków 2017, [mps w Archiwum Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie].
• [22] Regionalny Pokaz Architektury w Krakowie roku 1952, Komisyjna Ocena Projektu nr 96, ANK, 29/2420/0, [mps w Archiwum Narodowym w Krakowie].
• [23] Wirszyłło R., Domy sportu, „Architektura” 1961, nr 2, 67–70.
• [24] Ciechanowski S., I co jeszcze nowego w krakowskiem?, „Architektura” 1963, nr 9, 321–344.
• [25] Wowczak E., Wowczak J., Projekt przebudowy i rozbudowy KS „Korona”, Kraków 2017, [mps w Archiwum Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie].