Pentan i jego izomery. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Starek A.

Warianty tytułu

EN

Pentane and its isomers

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pentan (PI) i jego izomery (izopentan i neopentan) są bezbarwnymi, lotnymi, łatwo palnymi cieczami, pochodnymi ropy naftowej. Stosowane są jako: czynniki spieniające do mas plastycznych, gazy pędne w kosmetykach aerozolowych, rozpuszczalniki w procesach ekstrakcji oraz surowce do syntezy organicznej. Narażenie na pentan i jego izomery może występować w przemyśle petrochemicznym i motoryzacyjnym, tworzyw sztucznych, kosmetycznym i chemicznym. Wielkość narażenia na te substancje, oceniana podczas pomiaru narażenia na pary benzyny, nie przekraczała wartości dopuszczalnej. W dostępnym piśmiennictwie nie ma danych na temat ostrych i przewlekłych zatruć PI u ludzi. Dane z doświadczeń przeprowadzonych na zwierzętach wskazują, że związki te są praktycznie nieszkodliwe. W warunkach narażenia jednorazowego wykazują działanie narkotyczne i drażniące przy stężeniach kilkuset tysięcy miligramów na metr sześcienny. W warunkach narażenia powtarzanego na pojedyncze pentany lub ich kombinacje również z alkanami C4 nie obserwowano układowego działania toksycznego, w tym także działania nefrotoksycznego. Nie wykazano mutagennego działania tych substancji w teście bakteryjnym. Ze względu na stosunkowo niski próg stężeń wybuchowych (około 41 000 mg/m3) nie przeprowadzono badań nad rakotwórczym działaniem i toksycznością rozrodu PI, wymagających wyższych poziomów narażenia. Proponuje się przyjęcie wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla pentanu, izopentanu i neopentanu na poziomie 3000 mg/m3. Wartość ta będzie chroniła pracowników przed drażniącym i narkotycznym działaniem związków. Obecnie nie ma merytorycznych podstaw do zaproponowania wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) i wartości dopuszczalnego stężenia biologicznego (DSB) dla pentanu, izopentanu i neopentanu.

EN

Pentane and its isomers (isopentane and neopentane, PI) are colorless, volatile, and inflamable liquids used as foaming and propellant agents, and also as organic solvents. The data on acute and chronic intoxications by these chemicals in humans have not been found in available literature. In laboratory animals PI are practically nontoxic. At high concentrations these chemicals exert irritative and narcotic effects. The maximum exposure limit (MAC) of 3000 mg/m3 for PI is recommended to protect against eye and respiratory tract irritation and depression of the central nervous system. There is no basis for a MAC-STEL value for these chemicals.

Słowa kluczowe

PL

pentan; izopentan; neopentan; działanie drażniące; działanie narkotyczne; NDS

EN

pentane; isopentane; neopentane; irritative effect; narcotic effect; MAC

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2005
• Tom: Nr 2 (44)
• Strony: 163--174
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., tab.

Twórcy

autor

Starek A.

• Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego 30-688 Kraków ul. Medyczna 9

Bibliografia

• 1. ACGIH, American Conference of Governmental Industrial Hygienists (2002) Pentane, all isomers. CD-ROM, 1-3.
• 2. API, American Petroleum Institute (October 1987). API Med. Res. Pub. 34-33036 (cyt. za Galvin, Marashi 1999).
• 3. Aranyi C. i in. (1986) Absence of hydrocarbon-induced nephropathy in rats exposed subchronically to volatile hydrocarbon mixtures pertinent to gasoline. Toxicol. Ind. Health 2, 85-98.
• 4. Cavender F. (1994) Aliphatic hydrocarbons. W: Patty’s Industrial hygiene and toxicology. 4 th rev. ed. Vol. 2B, Toxicology (Red.) G.D. Clayton, F.E. Clayton. New York, John Wiley and Sons 1221- 1266.
• 5. Frommer U., Ullrich V., Staudinger H. (1970) Hydroxilation of aliphatic compounds by liver microsomes. I. The distribution pattern of isomeric alcohols. Hoppe-Seyler’s Zeitschrift fuer Physiologische Chemie 351, 903-9`12 (cyt. za Galvin, Marashi 1999).
• 6. Galvin J.B., Marashi F. (1999) 2-Methylbutane (isopentane). J. Toxicol. Environ. Health 58, 23-3.
• 7. Gerarde H.W. (1963) Toxicological studies on hydrocarbons. IX. The aspiration hazard and toxicity of hydrocarbon mixtures. Arch. Environ. Health 6, 329-341.
• 8. Halder C.A. i in. (1985) Hydrocarbon nephropathy in male rats: identification of the nephrotoxic components of unleaded gasoline. Toxicol. Ind. Health 1, 67-87.
• 9. Halder C.A. i in. (1986) Gasoline vapor exposures. Part I. Characterization of workplace exposures. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 47, 164-172.
• 10. Krantz J.C., Carr C.J., Vitcha J.F. (1948) Anesthesia XXXI. A study of cyclic and noncyclic hydrocarbons on cardiac automaticity. J. Petrol. 94, 315-319. (cyt. za Galvin, Marashi 1999).
• 11. Patty F.A., Yant W.P. (1929) Report of investigation – odor intensity and symptoms produced by commercial propane, butane, pentane, hexane, and heptane vapor. U.S. Bureau of Mines Report Invest. No. 2979, U.S. Dept. of Commerce, Washington, DC (cyt. za ACGIH 2002).
• 12. Phillips Petroleum Co. (1982) Isopentane toxicity study summary. Bartlesville, OK. Hazelton Laboratories America Inc. (cyt. za Galvin, Marashi 1999).
• 13. Sandmeyer E.E. (1981) Aliphatic hydrocarbons. W: Patty’s Industrial hygiene and toxicology. 3rd rev. ed., Vol. 2B, Toxicology (Red.) G.D. Clayton, F.E. Clayton. New York, John Willey & Sons 3175- 3194.
• 14. Stoughton R.W., Lamson P.D. (1936) The relative anaesthetic activity of the butanes and pentanes. J. Pharmacol. Exp. Ther. 58, 175-177 (cyt. za Galvin, Marashi 1999).
• 15. Swann H.E. Jr. i in. (1974) Acute inhalation toxicology of volatile hydrocarbons. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 35, 511-518.