Rozwiązanie projektowe ambulatorium i stacji izolacyjnej pierwszego szpitala dziecięcego Anny Marii w Łodzi oraz jego rozwinięcie w warszawskim szpitalu Karola i Marii. Analiza porównawcza

• Autorzy: Pabich Marek , Loba Maciej

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0053.7584

Warianty tytułu

EN

Design solution for the outpatient clinic and quarantine unit of the First Anna Maria Children's Hospital in Łódź and its development in the Karol and Maria Children's Hospital in Warsaw. Comparative analysis.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule analizowana jest ewolucja myśli projektowej o przestrzeni ambulatoryjnej i obszarze kwarantanny w szpitalu dziecięcym na początku XX wieku, w zakresie rozwoju oraz adaptacji przestrzeni, poprzez weryfikację jej użytkowania. Posłużono się przy tym metodami analizy jakościowej, w obrębie której zastosowano technikę analizy porównawczej omawianych przypadków, w oparciu o literaturę przedmiotu, rzuty projektowe i opisy użytkowania budynków. Zestawiono dwie realizacje powstałe przy udziale wybitnego neurologa i twórcy polskiej pediatrii Józefa Polikarpa Brudzińskiego (1874-1917). Obserwacje zebrane podczas jego podróży studyjnej po klinikach kilku krajów i doświadczenia własne z pracy w szpitalach kilku miast europejskich zostały wykorzystane przy urządzaniu szpitala dziecięcego Anny Marii w Łodzi (1902-1905), a następnie zweryfikowane przez kolejne 5 lat pracy na stanowisku lekarza naczelnego szpitala. Z tej perspektywy Brudziński wraz z architektem Czesławem Domaniewskim (1861-1936) zaprojektował kolejny szpital dziecięcy, im. Karola i Marii Szlenkierów w Warszawie (1911-1913), łącząc osobiste doświadczenia z szeroką wiedzą na temat szpitalnictwa dziecięcego. Porównywano ambulatoria i stacje obserwacyjne obydwu szpitali jako obszary odpowiadające, węzłowe, newralgiczne, obrazujące zmiany w szpitalnictwie przekładające wiedzę i doświadczenia na bezpośrednią praktykę. Analiza porównawcza obydwu tych realizacji pozwoliła na wskazanie miejsca i pozycji polskiego szpitalnictwa dziecięcego początku XX wieku na tle zmian w szpitalnictwie europejskim. Prześledzenie zachodzących procesów otwiera pole dalszych obserwacji w zakresie rozwoju i adaptacji przestrzeni publicznych w oparciu o weryfikację ich użytkowania.

EN

This article analyzes the evolution of architectural thought, specifically, project thought behind the outpatient clinic and the quarantine area of children’s hospitals at the beginning of the XX century. Specifically, the analysis focuses on how the use of this space, and observation of this use, assisted in the development of future such projects. A qualitative method was used to compare and contrast two case studies, using existing literature, architectural plans, and descriptions of the use of the space. Two case studies are examples of hospitals realized in collaboration with a famous neurologist and a co-creator of Polish pediatrics, Jozef Polikarp Brudzinski (1874-1917). His observations collected during his travel residencies in several countries worldwide contributed to developing one of the discussed hospitals, the Hospital Anny Marii in Lodz (1902-1905). They were further verified when he worked in this hospital for five years and continued to improve its functioning working as the head doctor there. With all these experiences in mind, he later helped design, along with an architect Czeslaw Domaniewski (1861-1936), the second hospital studied in this paper: The Karol and Maria Szlenkier Hospital in Warsaw (1911-1913). This project resulted from Brudzinski’s personal experiences in Lodz, his vast knowledge of pediatrics, and his love of architecture. Outpatient clinics and observation stations of both hospitals were compared and considered as critical areas demonstrating the evolution of hospital design thinking and their practical applications. Comparative analysis of both cases allowed for placing Polish pediatric hospital development and its accompanying changes in the broader European context. Outlining these processes allows for further investigation of public spaces based on careful and knowledgeable observation of their use.

Słowa kluczowe

PL

architektura; szpital dziecięcy; historia; szpital pawilonowy; Brudziński Józef; Szpital Anny Marii w Łodzi; Szpital Karola i Marii Szlenkierów w Warszawie; ambulatorium; stacja obserwacyjna

EN

architecture; children's hospital; history; pavilion hospital; Brudziński Józef; Anna Maria Hospital in Łódź; Karol and Maria Szlenkier Hospital in Warsaw; outpatient clinic; observation unit

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2023
• Tom: R.27, nr 8
• Strony: 7--13
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz., il.

Twórcy

autor

Pabich Marek

• Politechnika Łódzka, Instytut Architektury i Urbanistyki

• https://orcid.org/0000-0003-2831-2826

autor

Loba Maciej

• Politechnika Łódzka, Instytut Architektury i Urbanistyki

• https://orcid.org/0009-0007-9223-6860

Bibliografia

• [1] Taylor J., The Architect and the Pavilion Hospital: Dialogue and Design Creativity in England 1850-1914, London and New York: Leicester University Press,1997.
• [2] Kuzniecowa M.N., 2008, Iz proszłogo piediatriczeskoj służby. Woprosy sowriemiennoj piediatrii, 7(5) s. 138-130 [Кузнецова М.Н., 2008, Из прошлого педиатрической службы. Вопросы современной педиатрии, 7(5), с. 128-130].
• [3] Lewanowicz W.W., Mikirticzan G.Ł., Sawina I.A., 2014, U istokow SPBGPMU: wkład wydajuszczego piediatra KA Rauchfusa. Piediatr, 5(2), s. 3-13 [Леванович В.В., Микиртичан Г.Л., Савина И.А., 2014, У истоков СПбГПМУ: вклад выдающегося педиатра КА Раухфуса. Педиатр, 5(2), с. 3-13)].
• [4] Szejnach W., Szpital im. Karola i Marii dla dzieci. Drugie dziesięciolecie 1924-1934, Warszawa: Wydawnictwo Wydziału Szpitalnictwa Zarządu Miejskiego w M. St. Warszawie, 1937.
• [5] Rauchfuss C., Die Kinderheilanstalter [w:] Gerhardt C. (red.) Handbuch der Kinderkrankheiten, Tubuingen: H. Laupp 1877, s. 465-530.
• [6] Brudziński J., 1905, Słów kilka o postępach szpitalnictwa dziecięcego, „Czasopismo Lekarskie”, t. 7, z. 2-3, s. 61-74.
• [7] Pszenicka-Gundlach Z., 1967, Pierwszy szpital dziecięcy w Łodzi - rola i znaczenie, „Zdrowie Publiczne”, t. 78, nr 7, s. 1173-1176.
• [8] Supady J., 1979, Powstanie i organizacja pierwszego szpitala dla dzieci w Łodzi w latach 1904-1914, „Szpitalnictwo Polskie”, R: 23, nr 1, s. 19-24.
• [9] Handelsman M., Józef Polikarp Brudziński [w:] Konopczyński W. (red.) Polski Słownik Biograficzny, t. III., Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937. s. 11-12.
• [10] Lisowski W., 1988, Prof. dr med. Józef Polikarp Brudziński (1874-1917) - wielki pediatra i pierwszy rektor wskrzeszonego Uniwersytetu Warszawskiego, „Lekarz Wojskowy”, t. 64, nr 1-2, s. 114-117.
• [11] Berner W., Supady J., Działalność lekarsko-społeczna na rzecz zdrowia publicznego w Łodzi w latach 1870-1914, Łódź: ADI, 2001.
• [12] Grygiel T., Szpital Anny Marii widziany oczyma historyka miasta i architektury [w:] Gołębiowska M. (red.), Szpital Anny Marii w Łodzi. Zasługi dla pediatrii, Łódź: Bestom-Dentonet.pl, 2005, s. 59-67.
• [13] Strzałkowski J., Architekci i budowniczowie w Łodzi do roku 1944, Łódź: Nakładem autora, 1997, s. 113-114.
• [14] Stefański K., Paul Riebensahm [w:] Idem, Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2009, s. 147-148.
• [15] Mogilnicki T., Dwudziestopięciolecie Szpitala Anny Marii w Łodzi 1905-1930, Łódź: „Drukarnia polska” L. Mazurkiewicza, 1930.
• [16] Sterling S., Zeligson A., 1895, Projekt Szpitala dla dzieci w Łodzi, Podali... le-karz i... Architekt, „Zdrowie”, nr 122, s. 401-409.
• [17] Brudziński J., 1905, Szpital Anny Marii dla dzieci w Łodzi, „Czasopismo Lekarskie”, t. 8, nr 5, s. 179-189.
• [18] Brudziński J.,1907, Pierwsze sprawozdanie roczne z działalności szpitala Anny Marii dla dzieci w Łodzi, „Czasopismo lekarskie”, t. 10, nr 4, s. 116-134.
• [19] Łoza H., Słownik architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce pracujących, Warszawa: Budownictwo i Architektura, 1954.
• [20] Brudziński J., 1914, Szpital im. Karola i Maryi dla dzieci w Warszawie, „Przegląd Pediatryczny”, t. 6, z. 4, s. 97-143.
• [21] Gmach ambulatorium szpitala dla dzieci im. Anny Marii w Łodzi, arch. Paweł Riebensahm, fot. 1939-1945 r., Zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi, Dział Regionalny, sygn. R 179.
• [22] Mielcer E.F., Pawilony dla zaraznych bolnych w gospitalach, Sankt-Pietierburg: t-wo Chudożestwiennoj Pieczati, 1906 [Мельцер Э. Ф., Павильоны для заразных больных в госпиталях, Санкт-Петербург: т-во Художественной Печати, 1906].

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).