Ocena składu zanieczyszczeń gleb skażonych TPH i WWA pod kątem opracowania technologii ich bioremediacji

• Autorzy: Steliga T. , Kluk D.

Warianty tytułu

EN

Assessment of the composition of pollution of soil contaminated with TPH and PAHs for the development of the bioremediation technology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Realizowaną pracę rozpoczęto od dokonania przeglądu literaturowego osiągnięć w zakresie oczyszczania gruntów skażonych substancjami ropopochodnymi oraz produktami ubocznymi pirolizy, jako źródłami zanieczyszczenia gleby węglowodorami TPH i WWA. Na podstawie danych literaturowych dotyczących technologii oczyszczania terenów skażonych substancjami ropopochodnymi wytypowano etapy postępowania zmierzające do redukcji zawartości TPH i WWA w skażonych glebach. W ramach realizacji pracy wykonano analizy fizykochemiczne gleb pobranych z terenów zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi, a mianowicie z: − gazowni klasycznej, wyłączonej z eksploatacji, położonej na północy Polski. Próbki do badań pobrano w pobliżu starych (częściowo zlikwidowanych) dołów ze smołą pogazową, z głębokości 0–0,5 m p.p.t. (gleba GK-1); − dołu urobkowego, w którym składowano odpady wiertnicze zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi – gleba zaklasyfikowana do odpadów o kodzie ex 17 05 03* (gleba i ziemia zawierająca substancje ropopochodne). Próbki do badań pobrano z głębokości 0–0,5 m p.p.t. (gleba DU-1). Analiza fizykochemiczna wykazała, że gleba z terenu gazowni klasycznej charakteryzowała się dużą zawartością WWA i stosunkowo niewielką TPH. Natomiast gleba z terenu dołu urobkowego zawierała duże ilości TPH i stosunkowo niewielkie WWA. Jako że fundamentalnym celem realizowanej pracy było badanie procesów biodegradacji TPH i WWA w glebie, dlatego wskazane było uzyskanie gleby o istotnych zawartościach TPH oraz WWA. Nadmiernie wysokie zawartości w glebie jednocześnie WWA i TPH mogą hamować przebieg jej oczyszczania, dlatego do badań procesu biodegradacji węglowodorów, prowadzonych w warunkach ex situ, jako materiał badawczy stosowano mieszaninę gleb: GK-1:DU-1 w stosunku 2:1. Z uwagi na ukierunkowanie badań na oznaczenie zawartości węglowodorów TPH oraz WWA w glebie – w ramach realizacji pracy dostosowano metodykę chromatograficznego oznaczania zanieczyszczeń ropopochodnych ze szczególnym uwzględnieniem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). W kolejnym etapie utworzono stanowisko do badań biodegradacji zanieczyszczeń prowadzonych w skali półtechnicznej, w warunkach ex situ, metodą pryzmowania. Omówiono wyniki prac dotyczących badań optymalizacyjnych prowadzenia procesu biodegradacji, obejmujących: modyfikację struktury gleby w celu zwiększenia biodostępności mikroorganizmów i substancji odżywczych do węglowodorów ropopochodnych, bioremediację podstawową stymulowaną poprzez biowentylację i wzbogacanie środowiska odpadu w składniki biogenne wspomagające rozwój mikroflory autochtonicznej oraz bioaugmentację, polegającą na inokulacji wstępnie oczyszczonej gleby biopreparatami, których skład został opracowany w Zakładzie Mikrobiologii Instytutu Nafty i Gazu – Państwowego Instytutu Badawczego. Doboru substancji biogennych do oczyszczanej gleby dokonano na podstawie wyników badań respirometrycznych (przeprowadzonych za pomocą zestawu OxiTop® Control) mierzących postęp samoistnej i wspomaganej biodegradacji tlenowej substancji ropopochodnych zawartych w badanym gruncie o różnej zawartości substancji biogennych. Etapowy proces oczyszczania gleby w drodze bioremediacji podstawowej stymulowanej substancjami biogennymi oraz bioaugmentacji w warunkach ex situ prowadzono przez 300 dni. Przebieg procesu kontrolowano za pomocą rozbudowanego monitoringu obejmującego fizykochemiczne oraz toksykologiczne badania gleby, które wykonano, opierając się na mikrobiotestach typu ToxKit (Phytotoxkit, Ostracodtoxkit, Spirodela Duckweed ToxKit), Microtox, test oceny ryzyka środowiskowego MARA oraz test oceny genotoksyczności Amesa. Równie istotnym elementem pozwalającym na szersze spojrzenie na przebieg procesu biodegradacji zanieczyszczeń ropopochodnych i określenie efektywności kolejnych etapów oczyszczania była analiza chromatograficzna, pozwalająca na ilościowe i jakościowe oznaczenie poszczególnych węglowodorów wchodzących w skład zanieczyszczeń ropopochodnych. Umożliwiała ona zaobserwowanie w glebie zmian zawartości poszczególnych n-alkanów i WWA w trakcie realizowanych etapów oczyszczania. Ponadto wprowadzane wskaźniki stopnia biodegradacji n-alkanów w postaci stosunków zawartości n-C17/Pr i n-C18/F w sposób bardzo widoczny obrazowały efektywność realizowanych kolejnych etapów opracowanej technologii oczyszczania odpadów z zanieczyszczeń ropopochodnych. W celu opracowania modelu matematycznego biodegradacji zanieczyszczeń ropopochodnych w odpadach wiertniczych zastosowano normalizację stężenia analitów za pomocą wprowadzonego biomarkera – C30-17β(H),21β(H)-hopanu, który umożliwił pełną ocenę stopnia biodegradacji węglowodorów ropopochodnych. Obliczone stałe biodegradacji pierwszego rzędu (k) pozwoliły na prześledzenie i porównanie kinetyki przebiegu biodegradacji poszczególnych grup zanieczyszczeń ropopochodnych (TPH, Σ n-C8–n-C22, Σ n-C23–n-C36) oraz WWA (3-, 4-, 5- i 6-pierścieniowych WWA) w kolejnych etapach oczyszczania odpadów. Ponadto na podstawie przedstawionych stałych biodegradacji przeprowadzono porównanie efektywności działania wykorzystywanych biopreparatów. Opracowana technologia oczyszczania gleb należy do pewnych i bezpiecznych dla środowiska naturalnego oraz uzasadnionych ekonomicznie do zastosowania w warunkach przemysłowych metod likwidacji substancji ropopochodnych na zanieczyszczonych terenach.

EN

The executed work was started by performing a review of literature regarding the achievements in the field of remediation of lands contaminated with petroleum derivative substances and by-products of pyrolysis as sources of contamination of the soil with TPH and PAH hydrocarbons. On the basis of literature data regarding technologies for remediation of lands contaminated with petroleum derivative substances, one selected process stages aimed at reducing the content of TPH and PAH in the contaminated soils. As a part of the execution of the work, one performed physico-chemical analyses of soil collected from areas contaminated with petroleum derivative substances, namely from the area of: − a decommissioned conventional gas plant, located in the north of Poland. Test samples were collected near old (partially eliminated) gas pitch pits, from a depth of 0–0.5 m below terrain level (GK-1 soil), − a mining spoil pit, wherein drill waste contaminated with petroleum derivative substances were kept – soil classified for waste, with an ex code of 17 05 03*. The test samples were collected from a depth of 0 - 0.5 m below terrain level (DU-1 soil). A physico-chemical analysis indicated that the soil from the area of the conventional gas plant was characterized by a high content of PAH and a relatively small content of TPH. Whereas the soil from the area of the mining spoil pit contained large amounts of TPH and relatively small amounts of PAH. Since the fundamental goal for the executed work was to study the processes of TPH and PAH degradation in soil, it was recommended to obtain soil with significant amounts of both TPH and PAH. Excessively high amounts of both PAH and TPH in the soil may hamper its remediation process. That is why the following distribution of soils was used as test material for examining the process of biodegradation of hydrocarbons, performed in ex-situ conditions: GK-1:DU-1 in a ratio of 2:1. Due to the orientation of the studies towards determining the content of TPH and PAH hydrocarbons in the soil, as a part of the execution of the work, one adapted the method of chromatographic determination of petroleum derivative contaminations with a particular focus on polycyclic aromatic hydrocarbons (PAH). In the subsequent stage, one created a station for testing the biodegradation of contaminations, conducted on a semi-technical scale in ex-situ conditions using the compost heap method. One discussed the results of works pertaining to optimization tests for the conduct of the process, including: modification of the structure of the soil in order to increase the bioavailability of petroleum derivative hydrocarbons to microorganisms and nutrients, basic bioremediation stimulated by bioventilation and saturating the waste surroundings with biogenic ingredients supporting the development of indigenous microflora, and bioaugmentation, involving the inoculation of the initially remediated soil with biopreparations developed in Zakład Mikrobiologii INiG – PIB (Microbiology Department of the Oil and Gas Institute - National Research Institute). The selection of biogenic substances for the remediated soil was made on the basis of the results of respirometric tests, measuring the progress of spontaneous and assisted aerobic biodegradation of the petroleum substances contained in the tested soil with varying content of biogenic substances. These tests were performed using the OxiTop®Control kit. The staged process of soil remediation through basic bioremediation, stimulated by biogenic substances and bioaugmentation in ex situ conditions, was carried out for a period of 300 days. The course of the process was controlled using a comprehensive monitoring system, covering soil tests, both physico-chemical and toxicological, performed using ToxKit (Phytotoxkit, Ostracodtoxkit, Spirodela Duckweed ToxKit) and Microtox type tests, the MARA environmental risk assessment test and the Ames genotoxicity test. An equally relevant element, allowing for a broader approach to the course of the process of biodegradation of petroleum derivative contaminations, and determination of the effectiveness of subsequent stages of remediation, was the chromatographic analysis, allowing for a quantitative and qualitative determination of individual hydrocarbons contained in petroleum derivative contaminations. It allowed to observe changes in the content of individual n-alkanes and PAHs during the remediation stages. Furthermore, the introduced n-alkane biodegradation degree indexes in the form of n-C17/Pr and n-C18/F content ratios very visibly illustrate the effectiveness of subsequently executed stages of the developed technology for removal of petroleum derivatives from waste. In order to develop a mathematical model for the biodegradation of petroleum derivative contaminations in drill waste, one utilized normalization of the concentration of analytes using the introduced biomarker – C30-17β(H), 21β(H)-hopan, which allowed for a complete assessment of the degree of biodegradation of petroleum derivative hydrocarbons. The calculated constants for first-order biodegradation (k) allowed to monitor and compare the kinetics of the course of the biodegradation of individual groups of petroleum derivative contaminations (TPH, Σ n-C8–n-C22, Σ n-C23–n-C36) and PAH (3-, 4-, 5- and 6-cyclic PAHs) in subsequent stages of waste treatment. Furthermore, on the basis of the presented biodegradation constants, one can compare the effectiveness of operation of the biopreparations used. The presented technology is one of the methods of treatment of petroleum derivative contaminants in areas contaminated with petroleum derivative substances, that are tried and environmentally safe, and economically justifiable for use under industrial conditions.

Słowa kluczowe

PL

zanieczyszczenia gleb; TPH; WWA; bioremediacja

EN

soil contamination; TPH; PAH; bioremediation

• Wydawca: Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Prace Naukowe Instytutu Nafty i Gazu
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 215
• Strony: 1--211
• Opis fizyczny: Bibliogr. 220 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Steliga T.

autor

Kluk D.

Bibliografia

• [1] Abalos A., Vińas M., Sabate J., Manresa M.A., Solanas A.M.: Enhanced biodegradation of Casablanca crude oil by a microbial consortium in presence of a rhamnolipid produced by Pseudomonas aeruginosa AT10. Biodegradation 2004, 15, s. 49-260.
• [2] Adamek M., Koślacz R., Zieliński W.: Wskazówki metodyczne wykonywania rekultywacji gruntów i wód podziemnych zanieczyszczonych produktami naftowymi. MOSZiNL, Warszawa 1995.
• [3] Ahn D.W., Kim S.S., Han S.J., Kim B.I.: Characteristics of Electrokinetic Remediation of Unsaturated Soil Contaminated By Heavy Metals-I: Experimental Study. The International Society of Offshore and Polar Engineers 2010, 20 (2), s. 140-146.
• [4] Alexander R.R., Tang J., Alexander M.: Genotoxicity is unrelated to total concentration of priority carcinogenic polycyclic aromatic hydrocarbons in soils undergoing biological treatment. J. Environ. Qual. 2002, 31, s. 150-154.
• [5] Al-Hadhrami H., Lappin-Scott M., Fisher P.J.: Studies on the biodegradation of three groups of pure n-alkanes in the presence of molasses and mineral fertilizer by Pseudomonas aeruginosa. Mar. Pollut. Bull. 1997, 11, s. 969-974.
• [6] Arvanitis N., Kitifas E.A., Chalkou K.I., Meintonis Ch., Karagouni A.D.: A refinery sludge deposition site: presence of nahH and alkJ genes and crude oil biodegradation ability of bacterial isolates. Biotechnol Lett. 2008, 30, s. 2105-2110.
• [7] Atagana H.I., Haynes R.J., Wallis F.M.: The use of surfactants as possible enhancers in bioremediation of creosote contaminated soil. Water, Air, and Soil Pollution 2003, 142, s. 137-149.
• [8] Atlas R.M.: Microbial degradation of petroleum hydrocarbons: an environmental perspective. Microbiol. Rev. 1981, 45, s. 180-209.
• [9] Atlas R.M.: Petroleum biodegradation and oil spill bioremediation. Mar. Pollut. Bull. 1995, 31, s. 178-187.
• [10] Bąkowski W., Bodzek D.: Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w naturalnym środowisku człowieka — pochodzenie, występowanie, toksyczność, oszacowanie emisji w Polsce. Arch. Ochr. Środ. 1988, 3-4, s. 197-215.
• [11] Balachandrana C., Duraipandiyana V., Balakrishna K., Ignacimuthua S.: Petroleum and polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) degradation and naphthalene metabolism in Streptomyces sp. (ERI-CPDA-1) isolated from oil contaminated soil. Bioresource Technology 2012, 112, s. 83-90.
• [12] Bamforth S.M., Singleton I.: Bioremediation of polycyclic aromatic hydrocarbons: current knowledge and future directions. Journal of Chemical Technology and Biotechnology 2005, 80, s. 723-736.
• [13] Banks M.K., Govindaraju R.S., Schwab A.P., Kulakow P., Finn J.: Phytoremediation of hydrocarbon contaminated soil. CRC Press., Boca Raton, FL, 2000.
• [14] Baran S., Oleszczuk P: Zawartość wielopierścieniowych węglowodorów ąromatycznych w glebie lekkiej w zależności od źródeł emisji. Roczniki Gleboznawcze 2003, LIV, 3, s. 49-60.
• [15] Batty L.C., Anslow M.: Effect of a polycyclic aromatic hydrocarbon on the phytoremediation of zinc by two plant species (Brassica juncea and Festuca arundinacea). Int. J. Phytoremediation 2008, May—June, 10(3), s. 234-249.
• [16] Bayly R.C., Wigmore G.J.: Metabolism of phenol and cresols by mutants of Pseudomonasputida. J. Bacteriol. 1973, 113, s. 1112-1120.
• [17] Bezza F.A., Chirwa E.M.: Biosurfactant-enhanced bioremediation of aged polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in creosote contaminated soil. Chemosphere 2015, 144, s. 635-644.
• [18] Bhattacharya D., Sarma P.M., Krishnam S., Mishra S., Lal B.: Evaluation of genetic diversity among Pseudomonas citronellolis strains isolated from oily sludge-contaminated sites. Appl. Environ. Microbiol. 2003, 69, s. 1435-1441.
• [19] Bordenave S., Goni-Urriza M., Caumette P., Duran R.: Effects of heavy fuel oil on the bacterial community structure of a pristine microbial mat. Appl. Environ. Microbiol. 2007, 73, s. 6089-6097.
• [20] Bożym M., Poluszyńska J., Sławińska L, Dwojak J.: Oznaczanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w stałych próbkach środowiskowych z wykorzystaniem chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas GC-MS. Prace Instytutu Szkła, Ceramiki, Materiałów Ogniotrwałych i Budowlanych 2009, 4, s. 155-164.
• [21] Bridges B.A.: The Fluctuation Test. Biomedical and Life Sciences 1980, 46 (1-2), s. 41-44.
• [22] Brito E.M., De la Cruz Barrón M., Caretta C.A., Gońi-Urriza M., Andrade L.H., Cuevas-Rodriguez G., Malm O., Torres J.P., Simon M., Guyoneaud R.: Impact of hydrocarbons, PCBs and heavy metals on bacterial communities in Lerma River, Salamanca, Mexico: investigation of hydrocarbon degradation potential. Sci. Total Environ. 2015, 521, s. 1-10.
• [23] Brown R.A., Crosbie J.R.: Oxygen sources for in situ bioremediation. Bioremediation - Field Experience. Lewis Publishers, 1994.
• [24] Brzeszcz J., Steliga T., Kapusta P., Turkiewicz A., Kaszycki P.: r-strategist versus K-strategist for the application in bioremediation of hydrocarbon-contaminated soils. International Biodeterioration & Biodegradation 2016, 106, s. 41-52.
• [25] Casida L.E., Klein D.A., Santoro T.: Soil dehydrogenase activity. Soil Sci. 1964, 98, s. 371-376.
• [26] Cebron A., Bedrossy L., Stralis-Pavese N., Singer A.C., Thompson LP., Prosser J.I., Murrell J.C.: Nutrient amendments in soil DNA stable isotope probing experiments reduce the observed methanotroph diversity. Appl. Environ. Microbiol. 2007, 73, s. 798-807.
• [27] Cernigilia C.E.: Biodegradation of polycyclic aromatic hydrocarbons. Biodegradation 1992, 3, s. 351-368.
• [28] Cerqueira V.S., Hollenbach E.B., Maboni F., Vainstein M.H., Camargo F.A.O., Peralba M.C.R., Bento F.M.: Biodegradation potential of oily sludge by pure and mixed bacterial cultures. Bioresource Technology 2011, 102, s. 11003-11010.
• [29] Chadhain N., Sinead M., Norman R.S., Pesce K.V., Kukor J.J., Zylstra G.J.: Microbial dioxygenaze gene population shifts during Polyciclic Aromatic Hydrocarbon. Applied and Environm. Microbiol. 2006, 72, s. 4078-4087.
• [30] Chaineau C.H., Morel J.L., Qudot J.: Microbial degradation in soil microcosms of fuel oil hydrocarbons from drilling. Environ. Sci. Technol. 1995, 29, s. 1615-1621.
• [31] Chaineau C.H., Yepremian C., Vidalie J.E, Ducreux J., Ballerini D.: Bioremediation of a crude oil-polluted soil: biodegradation, leaching and toxicity assessments. Water, Air, and Soil Pollution 2003, 144, s. 419-440.
• [32] Chen S., Yin H., Ye J., Peng H., Liu Z., Dang Z., Chang J.: Influence of coexisted benzo(a]pyrene and copper on the cellular characteristics of Stenotrophomonas maltophilia during biodegradation and transformation. Bioresour. Technol. 2014, 158, s. 181-187.
• [33] Child R., Miller C.D., Liang Y., Sims R.C., Anderson A.J.: Pyrene mineralization by Mycobacterium sp. strain KMS in a barley rhizosphere. J Environ Qual. 2007, 36, s. 1260-1265.
• [34] Choi Y.K., Zylstra G.J., Kim E.: Benzoate catabolite repression of the phthalate degradation pathway in Rhodococcus sp. strain DK17. Applied and Environm. Microbiol. 2007, 73, s. 1370-1374.
• [35] Chung N., Alexander M.: Effect of concentration on sequestration and bioavailability of two polycyclic aromatic hydrocarbons. Environ. Sci Technol. 1999, 33, s. 3605-3608.
• [36] Churchill S.A., Harper J.P., Churchill P.F.: Isolation and characterization of a Mycobacterium species capable of degrading three- and four-ring polycyclic aromatic and aliphatic hydrocarbons. Applied and Environm. Microbiol. 1999, 65, s. 549-552.
• [37] Colombano S., Mouve Ch.: Remediation technologies for PAH contaminated soils. Review report within the SNOWMAN project PACMAN (SN-03-11), 2012.
• [38] Coulon F., Delille D.: Effects of Biostimulation on Growth of Indigenous Bacteria in Sub-Antarctic Soil Contaminated with Oil Hydrocarbons. Oil and Gas Science and Technology 2003, 58 (4), s. 469-479.
• [39] Cunningham S.D., Anderson T.A., Schwab A.P., Hsu F.C.: Phytoremediation of soil contaminated with organic pollutants. Adv. Agron. 1996, 56, s. 56-114.
• [40] Czerwiński J.: Zastosowanie technik ekstrakcji do fazy stałej oraz bezpośredniego nastrzyku na kolumnę chromatograficzną do oznaczania związków organicznych w próbkach ciekłych. Praca doktorska. Politechnika Gdańska, 1996.
• [41] Daane L.L., Harjono L, Zylstra G.J., Haggeblom M.M.: Isolatfon and characterization of polycyclic aromatic hydrocarbon-degrading bacteria associated with the rhizosphere of salt marsh plants. Appl. Environ. Microbiol. 2001, 67, s. 2683-2691.
• [42] Dąbrowska D., Kot-Wasik A., Namieśnik J.: Stability Studies of Selected Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Different Organic Solvents and Identification of Their Transformation Products. Polish J. of Environ. Stud. 2008, 17 (1), s. 17-24.
• [43] Das N., Chandran P.: Microbial Degradation of Petroleum Hydrocarbon Contaminants: An Overview. Biotechnology Research Internationa12011, Article ID 941810.
• [44] Das N., Das D.: Strategies for remediation of polycyclic aromatic hydrocarbons from contaminated soil-an overview. Journal of Critical Reviews 2015, 2(1), s. 20-25.
• [45] Deeb R.A., Alvarez-Cohen L.: Temperature effects and substrate interactions during the aerobic biotransformation of BTEX mixtures by toluene-enriched consortia and Rhodococcus. Biotechnol. Bioeng. 1999, 62, s. 526-536.
• [46] Dibble J.T., Bartha R.: Effect of environmental parameters on the biodegradation of oil sludge. Appl. Environ. Microbiol. 1979, 37 (4), s. 729-739.
• [47] Dickinson S.J., Rutherford P.M.: Utilization of biosolids during the phytoremediation of hydrocarbon-contaminated soil. J Environ Qual. 2006, 35, s. 982-991.
• [48] Domingo J.L., Nadal M.: Human dietary exposure to polycyclic aromatic hydrocarbons: A review of the scientific literature. Food and Chemical Toxicology 2015, 86, s. 144-153.
• [49] Doni S., Macci C., Peruzzi E., Arenella M., Ceccanti B., Masciandaro G.: Iri situ phytoremediation of a soil historically contaminated by metals, hydrocarbons and polychlorobiphenyls. Journal of Environmental Monitoring 2012, 14, s. 1383-1390.
• [50] Farbiszewska T., Farbiszewska-Bajer J., Szpala K.: Optymalizacja warunków i polowa próba biodegradacji substancji ropopochodnych. International Conference „Analysis and utilization at oily wastes'; Auzo, 1996, s. 292-296,
• [51] Filipek-Mazur B., Tabak M., Gorczyca O.: Content of polycyclic aromatic hydrocarbons in soils exposed to traffic pollution. Proceedings of ECOpole, 2014, 8 (1).
• [52] Fismes J., Perrin-Ganier C., Empereuer-Bissonnet P., Morel J.L.: Soil-root transfer and translocation of polycyclic aromatic hydrocarbons by vegetables grown on industrial contaminated soils. J. Environ. Qual. 2002, 31, s. 1649-1656.
• [53] Gabrielson J., Kühna I., Colque-Navarro P., Hart M., Iversen A., Mc Kenzie D., Móllby R.: Microplate-based microbial assay for risk assessment and (eco) toxic fingerprinting of chemicals. Analytica Chimica Acta 2003, 485, s. 121-130.
• [54] Gaca J.: Biodegradacja olejów i produktów naftowych i ich wpływ na środowisko. Wpływ zanieczyszczeń naftowych i chemicznych na środowisko przyrodnicze. VII Międzynarodowe Sympozjum Szkoleniowe, Piła, 2000, s. 1-8.
• [55] Galas E., Kwapisz E. i in.: Charakterystyka wybranych szczepów bakterii degradujących węglowodory ropy naftowej. Biotechnologia 1997, 36 (1), s. 145-157.
• [56] Galazka A.: Przegląd biologicznych metod oczyszczania gleb skażonych wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 2009, 535, s. 103-110.
• [57] Gałązka A., Gałązka R.: Phytoremediation of polycyclic aromatic hydrocarbons in soils artificially polluted using plant-associated-endophytic bacteria and dactylis glomerata as the bioremediation plant. Polish J. Microbiol. 2015, 64, s. 241 252.
• [58] Ghosh I., Jasmine J., Mukherji S.: Biodegradation of pyrene by a Pseudomonas aeruginosa strain RS1 isolated from refinery sludge. Bioresource Technology 2014, 166, s. 548-558.
• [59] Gibsin J., Harwood C.S.: Metabolism diversity in aromatic compound utilization by anaerobic microbes. Ann. Rev. Microbiol. 2002, 56, s. 345-369.
• [60] Gmitrzuk N.: Wpływ roślinności na rozkład substancji ropopochodnych — potencjalne możliwości w podczyszczaniu wód opadowych. CZĘŚĆ II. Wyniki badań dotyczących wpływu roślin na mikroorganizmy rozkładające substancje ropopochodne — przegląd literatury. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych 2012, 52.
• [61] Gomez R.B., Lima F.Y., Ferrer A.S.: The use of respiration indices in the composting process: a review. Waste Manage Res. 2006, 24, s. 37-47.
• [62] Gonzalez N., Simarro R., Molina M.C.,. Bautista L.E, Delgado L., Villa J.A.: Effect of surfactants on PAH biodegradation by a bacterial consortium and on the dynamics of the bacterial community during the process. Bioresource Technology 2011, 102, s. 9438-9446.
• [63] Gramss G., Voigt K.D., Krische B.: Degradation of polycyclic aromatic hydrocarbons with three to seven aromatic by higher fungi in sterile and unsterile soils. Biodegradation 1999, l0, s. 653-659.
• [64] Grathwohl P., Totsche K.U.: Symposium No HAS 8: Natural Attenuation and Intrinsic Bioremediation. Phys. Chem. Earth (B) 1999, 24 (6), s. 493.
• [65] Grobelek A., Kasprzak M., Fijałkowski K.: Fitoremediacja - niedoceniony potencjał roślin w oczyszczaniu środowiska. J. Ecol. Health. 2010, 14 (6), s. 276-280.
• [66] Hajabbasi A.M.: Importance of soil physical characteristics for petroleum hydrocarbons phytoremediation: A review. African Journal of Environmental Science and Technology 2016, 10 (11), s. 394-405.
• [67] Hałgas J.: O procesie zgazowania słów kilka... Wiadomości Naftowe i Gazownicze 2016, 217 (7-9), s. 17-19.
• [68] Hamamura N., Olson S.H., Ward D.M., Inskeep W.P.: Microbial population dynamics associated with crude-oil biodegradation in diverse soils. Appl. Environ. Microbiol. 2006, 72, s. 6316-6324.
• [69] Hämmerle R.M., Tscherko D.: Microbial activity and community composition during bioremediation of diesel-oil-contaminated soil: effects of hydrocarbon concentration, fertilizers, and incubation time. Microbial Ecology 2007, 53, s. 259-269.
• [70] Holliger C., Zehnder A.J.B.: Anaerobic biodegradation of hydrocarbon. Current Opinion in Biotechnology 1996, 7, s. 326-330.
• [71] http://www.witko.com.pl/attach/9afda348f09dc6953ac56dc2c22addlb/przygotowanie_probek_SPE.pdf, (dostęp: luty 2017 r.).
• [72] Husaini A., Roslan H.A., Hii K.S.Y., Ang C.H.: Biodegradation of aliphatic hydrocarbon by indigenous fungi isolated from used motor oil contaminated sites. World J. Microbiol. Biotechnol. 2008, 24, s. 2789-2797.
• [73] Hutchinson S.L., Banks M.K., Schwab A.P.: Phytoremediation of Aged Petroleum Sluge. Effect of Inorganic Fertilizer. J. Environ. Qual. 2001, 30, s. 395-403.
• [74] Ivshina I., Kostina L., Krivoruchko A., Kuyukina M., Peshkur T., Anderson P., Cunningham C.: Removal of polycyclic aromatic hydrocarbons in soil spiked with model mixtures of petroleum hydrocarbons and heterocycles using biosurfactants from Rhodococcus ruber IEGM 231. Journal of Hazardous Materials 2016, 312, s. 8-17.
• [75] Jaekel U., Musat N., Adam B., Kuypers M., Grundmann O., Musat E: Anaerobic degradation of propane and butane by sulfate-reducing bacteria enriched from marine hydrocarbon cold seeps. ISME J. 2013, 7, s. 885-895.
• [76] Jamroz T.: Charakterystyka metod biologicznej degradacji związków ropopochodnych w glebie. III Sympozjum Naukowo-Techniczne, Biotechnologia Środowiska, Ustroń-Jaszowiec, 1995, s. 205-210.
• [77] Janbandhu A., Fulekar M.H.: Biodegradation of phenanthrene using adapter microbial consortium isolated from petrochemical contaminated environment. J. Hazard. Mater. 2011, 187 (1-3), s. 333-340.
• [78] Januszek K., Błońska E., Stanik P.: Uwagi dotyczące oznaczania aktywności dehydrogenaz w glebach testem TTC - FORMAZAN. Acta Agrophysica 2007, 9 (3), s. 635-644.
• [79] Jiang J., Liu H., Li Q., Gao N., Yao Y., Xu H.: Combined remediation of Cd- phenanthrene co-contaminated soil by Pleurotus cornucopiae and Bacillus thuringiensis FQl and the antioxidant responses in Pleurotus cornucopiae. Ecotoxicol. Environ. Saf. 2015, 120, s. 386-393.
• [80] Johnsen A.R., Schmidt S., Hybholt T.K., Henriksen S., Jacobsen C.S., Andersen O.: Strong impact on the polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH) - degrading community of PAH polluted soil but marginal effect on PAH degradation when priming with bioremediated soil dominated by Mycobacteria. Applied and Environm. Microbiol. 2007, 5, s.1474-1480.
• [81] Juhasz A.L., Naidu R.: Bioremediation of high molecular weight polycyclic aromatic hydrocarbons: a review of the microbial of benzo(a)pyrene. International Biodeterioration & Biodegradation 2000, 10, s. 4205-4211.
• [82] Kanaly A.R., Harayama S.: Biodegradation of high-molecular weight Polycyclic Aromatic Hydrocarbons by bacteria. Journal Bacteriology 2000, 182, s. 2059-2067.
• [83] Kaplan C.W., Kitts C.L.: Bacterial succession in a petroleum land treatment unit. Appl. Environ. Microbiol. 2004, 70, s. 1777-1786.
• [84] Kapusta P., Steliga T.: Biologiczne podstawy remediacji gruntów skażonych substancjami ropopochodnymi. Prace INiG 2004, 130, s. 904-908.
• [85] Karamalidis A.K., Evangelop A.C., Karabika E., Koukkou A.I., Drainas C., Voudrias E.A.: Laboratory scale bioremediation of petroleum-contaminated soil by indigenous microorganisms and added Pseudomonas aeruginosa strain. Spet. Bioresource Technol. 2010, 101 (16), s. 6545-6552.
• [86] Kaszubkiewicz J., Kawałko D., Perlak Z.: Concentration of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Surface Horizons of Soils in Immediate Neighbourhood of Illegal Waste Dumps. Polish J. of Environ. Stud. 2010, 19 (1), s. 73-82.
• [87] Katsivela E., Moore E.R.D., Kalogerakis N.: Biodegradation of aliphatic and aromatic hydrocarbons: Specieficity among bacteria isolated from refinery waste sludge. Water, Air, and Soil Pollut. 2003, 3, s. 103-115.
• [88] Khoramnejadian S., Khoramnejadian S.: Phytoremediation of Heavy Metals and Total Petroleum Hydrocarbons by Amaranth. Journal of Biology and Today's. World 2013, 2(12), s. 514-516.
• [89] Kim D., Chae J.Ch., Zylstra G.J., Kim Y.S., Kim S.K., Nam M.H., Kim Y.M., Kim E.: Identification of a novel dioxygenase involved in metabolism of o-xylene, toluene, and ethylbenzene by Rhodococcus sp. strain DK17. Applied Environ. Microbiol. 2004, 73, s. 6089-6097.
• [90] Kim J.S., Crowley D.E.: Microbial diversity in natural asphalts of the Rancho La Brea Tar pits. Appl. Environ. Microbiol. 2007, 73 (14), s. 4579-4591.
• [91] Kim S.J., Kweon O., Freeman P.J., Jones R.C., Adjei M.D., Jhoo J.W., Edmondson R.D., Cerniglia C.E.: Molecular cloning and expression of genes encoding a novel dioxygenase involved in low- and high-molecular- weight polycyclic aromatic hydrocarbon degradation in Mycobacterium vanbaalenii PYR-1. Applied and Environm. Microbiol. 2006, 72, s. 1045-1054.
• [92] Kim S.J., Kweon O., Freeman P.J., Jones R.C., Edmondson R.D., Cerniglia C.E.: Complete and Integrated Pyrene Degradation Pathway in Mycobacterium vanbaalenii PYR-1 Based on Systems Biology. Applied Environ. Microbiol. 2007, 182, s. 464-472.
• [93] Kluk D.: Badanie szybkości biodegradacji substancji ropopochodnych w odpadach wiertniczych. Nafta-Gaz 2010, 1, s. 27-33.
• [94] Kluk D., Steliga T.: Ocena zmian toksyczności gleby skażonej niklem i substancjami ropopochodnymi w procesach fitoremediacji. Nafta-Gaz 2016, 4, s. 230-241.
• [95] Kołoczek H., Koszycki P.: Biologiczne mechanizmy oczyszczania skażeń organicznych w glebie. www.fundacja.ogr.ar.krakow.pl/pdf/Koloczek%20Kaszycki%2Qstr%2028-40.pdf, 2004.
• [95] Kołwzan B.: Bioremediacja gleb skażonych produktami naftowymi wraz z oceną ekotoksykologiczną. Oficyna Politechniki Wrocławskiej, 2005.
• [96] Kotani T., Kawashima Y., Yurimoto H., Kato N., Sakai Y.: Gene structure and regulation of alkane monooxygenases in propane-utilizing Mycobacterium sp. TY-6 and Pseudonocardia sp. TY-7. Journal of Bioscience and Bioengineering 2006, 102, s. 184-192.
• [98] Kumar A.G., Vijayakumar L., Joshi G., Peter D.M., Dharani G., Kirubagaran R.: Biodegradation of complex hydrocarbons in spent engine oil by novel bacterial consortium isolated from deep sea sediment. Bioresource Technology 2014, 170, s. 556-564.
• [99] Kuppusamy S., Thavamani P., Venkateswarlu K., Lee Y.B., Naidu R., Megharaj M.: Remediation approaches for polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) contaminated soils: Technological constraints, emerging trends and future directions. Chemosphere 2016, s. 1-25.
• [100] Kurek E., Stec A., Staniak D.: Biodegradacja ex-situ gleby skażonej produktami ropopochodnymi. Ekonżynieria 1998, 9, s. 5-11.
• [101] Kurth E.G., Doughty D.M., Bottomley J.P., Arp J.D., Sayavedra-Soto L.A.: Involvement of BmoR and BmoG in n-alkane metabolism in Pseudomonas butanovora'. Microbiology 2008, 154, s. 139-147.
• [l02] Kutturi G., Robinson C.W., Inniss W.E.: Phenol degradation by a psychrotrophic strain of Pseudomonas putida. Appl. Microbiol. Biotechnol. 1991, 34, s. 539-543.
• [103] Kweon O., Kim S.J., Jones R.C., Freeman J.P., Adejei M.D., Edmondson R.D., Cerniglia C.E.: A polyomic approach to elucidate the fluoranthene- degradative pathway in Mycobacterium vanbaalenii PYR-1. Journal Bacteriology 2007, 189, s. 4635-4657.
• [104] Lalucat J., Bennasar A., Bosch R., Garcia-Valdes E., Palleroni N.J.: Biology of Pseudomonas stutzeri. Microbiol. Mol. Biol. Rev. 2006, 70, s. 510-547.
• [105] Łebkowska M.: Wykorzystanie mikroorganizmów do biodegradacji produktów naftowych w środowisku glebowym. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 1996, 3, s. 117-118.
• [106] Lee K., Tremblay G.H., Gauthier J., Cobanli S.E., Griffin M.: Bioaugmentation and biostimulation: A paradox between laboratory and field results. Proceedings of International Oil Spill Conference. American Petroleum Institute, Washington, DC, 1997, s. 697-705.
• [107] Lemairea J., Buesc M., Kabechea T., Hannad K., Simonnota M.O.: Oxidant selection to treat an aged PAH contaminated soil by in situ chemical oxidation. Journal of Environmental Chemical Engineering 2013, 1(4), s. 1261-1268.
• [108] Li H., Zhang Y., Zhang C.G., Chen G.X.: ffect of petroleum-containing wastewater irrigation on bacterial diversities and enzymatic activities in a Paddy soil irrigation area. J. Environ. Qual. 2005, 34, s. 1073-1080.
• [109] Li X., Li P., Lin X., Zhang C., Li. Q., Gong Z.: Biodegradation of Aged Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) by Microbial Consortia in Soil and Slurry Phases. Journal of Hazardous Materials 2007, 150 (1), s. 21-26.
• [110] Libudzisz Z., Kowal K., Żukowska Z.: Mikrobiologia techniczna. Mikroorganizmy i środowiska ich występowania. PWN, Warszawa 2007, t. l.
• [101] Liu S.H., Zeng G.M., Niu Q.Y., Liu Y., Zhou L., Jiang L.H., Tan X.E, Xu P., Zhang C., Cheng M.: Bioremediation mechanisms of combined pollution of PAHs and heavy metals by bacteria and fungi: A mini review. Bioresour. Technol. Jan. 2017, 224, s. 25-33.
• [112] Lorch H.J., Benckieser G., Ottow J.C.G.: Basic methods for counting microorganisms in soil and water. W: Alef K., Naiinipieri P. (eds.): Methods in Applied Soil Microbiology and Biochemistry, Academic Press, New York, s. 146-161, 1995.
• [113] Lors C., Damidot D., Ponge J.F., Perie F.: Comparison of a bioremediation process of PAHs in a PAH-contaminated soil at field and laboratory scales. Environmental Pollution 2012, 165, s. 11-17.
• [114] Luke N. Ukiwe L.N., Egereonu U.U., Njoku P.C., Nwoko C.I.A., Allinor J.I.: Polycyclic Aromatic Hydrocarbons Degradation Techniques: A Review. International Journal of Chemistry 2013, S(4), s. 43-55.
• [115] Macherzyński B., Włodarczyk-Makuła M.: Ekstrakcja WWA z osadów wydzielonych za ścieków koksowniczych. Inżynieria i Ochrona Środowiska 2011, 14 (4), s. 333-343.
• [116] Małachowska-Jutsz A., Miksch K.: Rola ryzosfery roślin jedno- i dwuliściennych w usuwaniu TPH i WWA oraz frakcji ciężkich ze środowiska. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Inżynieria Środowiska 2000, 45, s. 74-88.
• [117] Malina G.: Biodegradacja węglowodorów ropopochodnych w gruncie w strefie aeracji przez mikroorganizmy autochtoniczne. Gospodarka Surowcami Mineralnymi 1996, 12, s. 535-536.
• [118] Malina G.: Biowentylacja strefy aeracji zanieczyszczonej substancjami ropopochodnymi. Monografia 69. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa, 1999.
• [119] Malina G.: Likwidacja zagrożenia środowiska gruntowo-wodnego na terenach zanieczyszczonych. Monografia 132. Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa, 2007.
• [120] Marquez-Rocha F.J., Hernandez-Rodriguez V., Lamela M.T.: Biodegradation of diesel oil in soil by a microbial consortium. Water, Air, and Soil Pollut. 2001, 128, s. 313-320.
• [121] Matthew M., Obbard J.P., Ting T.P., Gin Y.H., Tan H.M.: Bioremediation of oil contaminated beach sediments using indigenous microorganisms in Singapure. Acta Biotechnol. 1999, 19, s. 225-233.
• [121] Meckenstock R.U., Boll M., Mouttaki H., Koelschbach J.S., Tarouco P.C., Weyrauch P., Dong X., Himmelberg A.M.: Anaerobic degradation of benzene and polycyclic aromatic hydrocarbons. J. Mol. Microbiol. Biotechnol. 2016, 26, s. 92-118.
• [123] Mishra S., Jyot J., Ramesh C., Kuhad R., Lal B.: Evaluation of inoculum addition to stimulate in situ bioremediation of oil-sludge-contaminated soil. Applied and Environmental Microbiology 2001, 67, s. 1675-1681.
• [124] Moody J.D., Freeman J.P., Doerge D.R., Cerniglia C.E.: Degradation of phenanthrene and anthracene by cell suspensions of Mycobacterium sp. strain PYR-1. Applied Environ. Microbiol. 2001, 4, s. 1476-1483.
• [125] Morariu F., Masu S., Lixandru B., Dumitru Popescu D.: Restoration of Ecosystems Destroyed by the Fly Ash Dump Using Different Plant Species. Animal Science and Biotechnologies 2013, 46 (2), s. 180-184.
• [125] Moscoso F., Teijiz I., Deive F.J., Sanroman M.A.: Efficient PAHs biodegradation by a bacterial consortium at flask and bioreactor scale. Bioresource Technology 2012, 119, s. 270-276.
• [127] Mulligan C.N., Yong R.N.: Natural attenuation of contaminated soils. Environment International 2004, 30, s. 587-601.
• [128] Olson P.E., Castro A., Joern M., Du Teau N.M., Pilon-Smits E., Reardon K.F.: Effects of agronomic practices on phytoremediation of an aged PAH-contaminated soil. J. Environ. Qual. 2008, 37, s. 1439-1446.
• [129] Olszanowski A., Sozański M., Urbaniak A., Voelkel A.: Remediacja i bioremediacja zanieczyszczonych wód i gruntów oraz wykorzystanie modelowania i technik informatycznych w inżynierii środowiska. Wydaw. Politechniki Poznańskiej, 2001.
• [130] Ottow J.C.G., Fabig W.: Influence of oxygen aeration on denitrification and redox level in different batch cultures.W: Caldwell D.E., Brierly.J.A. (eds.): Planetary Ecology. New York, Van Nostrad Reinhold, 1985, s. 427-440.
• [131] Padmavathiamma P.K., Li L.Y.: Phytoremediation Technology: Hyper- accumulation Metals in Plants. Water, Air, and Soil Pollution 2007, 184, s. 105-126.
• [132] Parrish Z.D., Banks M.K., Schab A.P.: Effect of root death and decay on dissipation of polycyclic aromatic hydrocarbons in the rhizosphere of yellow sweet clover and tall fescue. J. Environ. Qual. 2005, 34, s. 207-216.
• [133] Patel V., Jain S., Madamwar D.: Naphthalene degradation by bacterial consortium (DV-AL) developed from Alang-Sosiya ship breaking yard, Gujarat, India. Bioresource Technology 2012, 107, s. 122-130.
• [134] Pawluk K.: Konstrukcje inżynierskie wspomagające procesy oczyszczania środowiska gruntowo-wodnego. Prz. Nauk. Inż. Kszt. Środ. 2011, 53, s. 258-271.
• [135] Pearson A., Kraunz K.S., Sessions A.L., Dekas A.E., Leavitt W.D., Edwards K.J.: Quantifying microbial utilization petroleum hydrocarbons in salt marsh sediments by using the 13C content of bacterial rRNA. Applied Environ. Microbiol. 2008, 74, s. 1157-1166.
• [136] Persoone G., Marsalek B., Blinova I., Torokne A., Zarina D., Manusadzianas L., Nałęcz-Jawecki G., Tofan L., Stepanova N., Tothova L., Kolar B.: A practical and user friendly toxicity classification system with microbiotests for natural waters and wastewaters. Environ. ToxicoI. 2003, 18 (6), 395-402.
• [137] Phelps C.D., Young L.Y.: Biodegradation of BTEX under anaerobic conditions: a review. Ady. Agron. 2001, 70, s. 329-357.
• [138] Piskowska-Wasiak J.: Metody rekultywacji terenów wyłączonych z eksploatacji gazowni klasycznych. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 2005, 3, s. 4-11.
• [139] Platen H., Wirtz A.: Pomiary aktywności biologicznej gleb. Aplikacja analityczna nr 1 WTW/OxiTop®, 1999.
• [140] Płaza G.A.: Bioremediacja gruntów zanieczyszczonych związkami ropopochodnymi z terenu rafinerii metodą biopryzmy. Prace Naukowe Instytutu Inżynierii Ochrony Środowiska Politechniki Wrocławskiej, 2006.
• [141] Popp N., Schlomann M., Mau M.: Bacterial diversity in the active stage of a bioremediation system for mineral oil hydrocarbon-contaminated soils. Microbiology 2006,152, s. 3291-3304.
• [142] Prenafeta-Boldu F.X., Luykx D.M.A., Vervoort J., de Bont J.A.M.: Fungal metabolism of toluene: monitoring of fluorinated analogs by 18F nuclear magnetic resonance spectroscopy. Appl. Environ. Microbiol. 2001, 67, s. 1030-1034.
• [143] Prenafeta-Boldu F.X., Vervoort J., Grotenhuis J.T.C., van Groenestijn J.W.: Substrate interactions during the biodegradation of benzene, toluene, ethylbenzene, and xylene (BTEX) hydocarbons by the fungus Cladophialophora sp. strain Tl. Appl. Environ. Microbiol. 2002, 68, s. 2660-2665.
• [144] Prince R.C., Elmendorf D.L., Lute J.R., Hsu C.S., Haith C.E., Senius J.D., Dechert G.J., Douglas G.S., Butler E.L: 17-alpha(H), 21-beta(H)-Hopane as a conserved internal marker for estimating the biodegradation of crude-oil. Environ. Sci. Technol. 1994, 28, s. 142-145.
• [145] Qudot J., Dutrieux E.: Hydrocarbon weathering and biodegradation in tropical estuarine ecosystem. Mar. Environ. Res. 1989, 27, s. 195-213.
• [146] Reardon K.E, Mosteller D.C., Rogers B.D.: Biodegradation kinetics of benzene, toluene, and phenol as single and mixed substrates for Pseudomanas putida Fl. Biotechnology and Bioengineering 2000, 69, s. 386-400.
• [147] Rehmann K., Hertkorn N., Kettrup A.: Fluoranthene metabolism in Mycobacterium sp. strain KR20: identity of pathway intermediates during degradation and growth. Microbiology 2001, 147, s. 2783-2794.
• [148] Reineke W.: Development of hybrid strains for the mineralization of chloroaromatics by patchwork assembly. Ann. Rev. Microbiol. 1998, 52, s. 287-331.
• [149] Röling W.F.M., Milner M.G., Jones D.M., Fratepietro F., Swannell R.P.J., Daniel F., Head LM.: Bacterial community dynamics and hydrocarbon degradation during a field-scale evaluation of bioremediation on a mudflat beach contaminated with buried oil. Appl. Environ. Microbiol. 2004, 70, s.2603-2613.
• [150] Röling W.F.M., Milner M.G., Jones D.M., Lee K., Daniel E, Swannell R.J.P., Head I.M.: Robust hydrocarbon degradation and dynamics of bacterial communities during nutrient-enhanced oil spill bioremediation. Appl. Environ. Microbiol. 2002, 68, s. 5537-5548.
• [151] Rosa A.P., Triguis J.A.: Bioremediation process on Brazil shoreline. Environmental Science and Pollution Research, 2007, 14, s. 470-476.
• [152] Sabirova J.S., Ferrer M., Regenhardt D., Timmis K.N., Golyshin P.N.: Proteomic Insights into Metabolic Adaptations in Alcanivorax borkumensis Induced by Alkane Utilization. J. Bacteriol. 2006, 188, s. 3763-3773.
• [153] Sadighbayan K., Assadi M.M., Farazmand A., Monadi A.R., Aliasgharzad N.: Biodegradation of naphthalene, phenanthrene and anthracene (PAHs) with bacteria in the oily soil of Tabriz. Biosci. Biotech. Res. Comm. 2016, 9(3), s. 399-405.
• [154] Saito A., Iwaabuchi T., Harayama S.: A novel phenanthrene dioxygenase from Nocardioides sp. strain KP7: expression in Escherichia coli. J. Bacteriol. 2000, 182, s. 2134-2141.
• [155] Sanierung chemaliger Gaserksgelande. Durchfuhrung der Sanierung DVGW-Merkblatt G-2666/II. 1994, Teil 2, s. 1-30.
• [156] Saponaro S., Bonomo L., Petruzzelli G., Romele L., Barbafieri M.: Polycyclic aromatic hydrocarbons slurry phase bioremediation of a manufacturing gas (MGP) aged soil. Water, Air, and Soil Pollut. 2002, 135, s. 219-235.
• [157] Saśek W., Cajthaml T., Bhatt M.: Use of fungal technology in soil remediation: A case study. Water, Air, and Soil Pollution. 2003, 3, s. 5-14.
• [158] Schinner F., Von Mersi W.: Xylanase-, CM-cellulase- and invertase activity in soil: an improved method. Soil. Biol. Biochem. 1990, 22, s. 511-515.
• [159] Shuttleworth K.L., Sung J.H., Kim E., Cerniglia C.E.: Physiological and genetic comparison of two aromatic hydrocarbon - degrading Sphingomonas strains. Mol. Cells 10. Applied Environm. Microbiol. 2000, 4, s. 199-205.
• [160] Siebielska I.: Analiza porównawcza metod ekstrakcji wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych z osadów ściekowych. Ochrona Środowiska 2008, 30 (1), s. 51-54.
• [161] Sims J.L., Sims R.C., Dupont R.R., Matthews J.E., Russel H.H.: In situ bioremediation of contaminated unsaturated surface soils. US EPA Technical Report. EPA /540/5-93/501. Utah State University, 1993.
• [162] Siuta J.: Podstawy degradacji ropopochodnych składników w glebie i odpadach. Materiały konferencyjne „Technologie odolejania gruntów, odpadów i ścieków': Konferencja N-T PTIE, Inżynieria Ekologiczna 2000, 2.
• [163] Spriggs T., Banks K., Schwab A.P.: Phytoremediation of polycyclic aromatic hydrocarbons in Manufactured Gas Plant-Impacted soil. J. Environ. Qual. 2005, 34, s. 1755-1762.
• [164] Steczko K., Kadzikiewicz-Schoeneich M.: Dawno powstałe szkody, jako współczesne wyzwanie dla przemysłu naftowego i gazowniczego w dziedzinie ochrony środowiska. Materiały 2008.
• [165] Steliga T.: Bioremediacja odpadów wiertniczych zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi ze starych dołów urobkowych. Prace INiG 2009, 163, s. 39-66.
• [166] Steliga T.: Optimisation research on biodegradation of hydrocarbon pollutions in weathering soil samples from manufactured gas plant (MGP). Archives of Environmental Protection 2008, 34, s. 75-94.
• [167] Steliga T.: Optymalizacja procesu biodegradacji zanieczyszczeń ropopochodnych w zestarzałych odpadach z dołów urobkowych. Gospodarka Surowcami Mineralnymi 2008, 24, s. 87-111.
• [168] Steliga T.: Role of Fungi in Bioremediation of Petroleum Hydrocarbons in Drill Waste. Pol. J. Environ. Stud., 2012, 21 (2), s. 471-479.
• [169] Steliga T.: Technologia oczyszczania gruntów z zanieczyszczeń ropopochodnych metodą in situ. Prace INiG 2006, 133, s. 1-78.
• [170] Steliga T.: The effectiveness of soil purification from petroleum hydrocarbons verify by usage ultrasound extraction combined with gas chromatography. The XXVII Symposium Chromatographic Methods of Investigating the Organic Compounds, Katowice, 2003, s. 34-36.
• [171] Steliga T.: The use of biotests in estimation of bioremediation processes in weathered drilling wastes. Archives Environmental Protection 2011, 2, s. 61-70.
• [172] Steliga T., Kapusta P., Jakubowicz P.: Biodegradacja ex situ gruntu z klasycznych gazowni skażonego węglowodorami ropopochodnymi. Zeszyty AGH, Wiertnictwo Nafta Gaz 2007, 24 (1), s. 475-486.
• [173] Steliga T., Kapusta P., Jakubowicz P.: Changes in toxicity during in situ bioremediation of weathered drill wastes contaminated with petroleum hydrocarbons. Bioresource Technology 2012, 125, s. 1-10.
• [174] Steliga T., Kapusta P., Jakubowicz P.: Effectiveness of bioremediation processes of hydrocarbon pollutants in weathered drill wastes. Water, Air, Soil and Pollut. 2009, 1-4, s. 211-228.
• [175] Steliga T., Kapusta P., Jakubowicz P., Turkiewicz A.: Modelowanie procesu biodegradacji węglowodorów ropopochodnych w zastarzałych odpadach wiertniczych z dołów urobkowych. Zeszyty AGH, Wiertnictwo Nafta Gaz 2008, 25 (2), s. 667-677.
• [176] Steliga T., Kapusta P., Jakubowicz P., Turkiewicz A.: Optymalizacja biodegradacji in situ odpadów wiertniczych zanieczyszczonych substancjami ropopochodnymi. Zeszyty AGH, Wiertnictwo Nafta Gaz 2006, 23, s. 409-421.
• [177] Steliga T., Kapusta P., Żak H.: Biodegradacja substancji ropopochodnych w odpadach kopalnianych z zastosowaniem bakterii autochtonicznych. Inżynieria Ekologiczna 2003, 8, s. 34-42.
• [178] Steliga T., Kluk D.: Analiza przebiegu procesu bioremediacji zanieczyszczeń ropopochodnych w gruncie z wykorzystaniem chromatografii gazowej. Zeszyty AGH, Wiertnictwo Nafta Gaz 2004, 21, s. 349-356.
• [179] Sun M., Fu D., Teng Y., Shen Y., Luo Y., Li Z., Christie P.: In situ phytoremediation of PAH-contaminated soil by intercropping alfalfa (Medicago sativa L.) with tall fescue (Festuca arundinacea Schreb.) and associated soil microbial activity. J. Soils Sediments 2011, 11, s. 980-989.
• [180] Sung K., Kim K.S., Park S.: Enhancing degradation of total petroleum hydrocarbons and uptake of heavy metals in a wetland microcosm planted with Phragmites communis by humic acids addition. Int. J. Phytoremediation 2013, 15 (6), s. 536-459.
• [181] Surygała J. (red.): Zanieczyszczenia naftowe w gruncie. Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław, 2000.
• [182] Tiwari B., Manickam N., Kumari S., Tiwari A.: Biodegradation and dissolution of polyaromatic hydrocarbons by Stenotrophomonas sp. Bioresource Technology 2016, 216, s. 1102-1105.
• [183] Usman M., Faure P., Ruby C., Hanna K.: Remediation of PAH-contaminated soils by magnetite catalyzed Fenton-like oxidation. Applied Catalysis B: Environmental 2012, 117-118, s. 10-17.
• [184] Uyttebroek M., Spoden A., Ortega-Calvo J.J., Wouters K., Wattiau P., Bastiaens L., Springael D.: Differential responses of eubacterial, Mycobacterium, and Sphingomonas communities in polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH)-contaminated soil to artificially induced changes in PAH profile. J. Environ. Qual. 2007, 36, s. 1403-1411.
• [185] Van de Wiele T.R., Verstraete W., Siciliano S.D.: Polycyclic aromatic hydrocarbon release from a soil matrix in the in vitro gastrointestinal tract. J. Environ. Qual. 2004, 33, s. 1343-1353.
• [186] Van Hamme J.D., Singh A., Ward O.P.: Recent Advances in Petroleum Microbiology. Microbiology and Molecular Biology Reviews 2003, 67, s. 503-549.
• [187] Varjani S.J., Rana D.P., Jain A.K., Bateja S., Upasani V.N.: Synergistic ex- situ biodegradation of crude oil by halotolerant bacterial consortium of indigenous strains isolated from on shore sites of Gujarat, India. International Biodeterioration & Biodegradation 2015, 103, s. 116-124.
• [188] Varjani S.J.: Microbial degradation of petroleum hydrocarbons. Bioresource Technology 2017, 223, s. 277-286.
• [189] Venosa A.D., Suidan M.T., Wremm B.A., Stromeier K.L., Haines J.R., Eberhart B.L., King D., Holder E.: Bioremediation of an experimental oil on the shoreline of delaware bay. Environmental Science & Technology 1996, 30, s. 1764-1775.
• [190] Vidali M.: Bioremediation. An overview. Pure Appl. Chem. 2001, 73 (7), s. 1163-1172.
• [191] Vinas M., Sabate J., Espuny M.J., Solanas A.M.: Bacterial community dynamics and polycyclic aromatic hydrocarbon degradation during bioremediation of heavily creosote-contaminated soil. Appl. Environ. Microbiol. 2005, 71, s. 7008-7018.
• [192] Vogel T.M.: Bioaugmentation as a soil bioremediation approach. Current Opinion in Biotechnology 1996, 7(3), s. 311-316.
• [193] Wang Z., Xu Y., Zhao J., Li F., Gao D., Xing B.: Remediation of petroleum contaminated soils through composting and rhizosphere degradation. Journal of Hazardous Materials 2011, 190 (1-3), s. 677-685.
• [194] Wei H., Le Z., Shuxian L., Dan W., Xiaojun L., Lan J., Xiping M.: Health risk assessment of heavy metals and polycyclic aromatic hydrocarbons in soil at coke oven gas plants. Environmental Engineering and Management Journal 2015, 14 (2), s. 487-496.
• [195] Whyte L.G., Slagman S.J., Pietrantonio F., Bourbonniere L., Koval S.F., Lawrence J.R., Inniss W.E., Greer C.W.: Physiological adaptations involved in alkane assimilation at a low temperature by Rhodococcus sp. Strain Q15. Applied and Environmental Microbiology 1999, 65, s. 2961-2968.
• [196] Wiesche C., Martens R., Zadrazil F.: The effect of interaction between white- root fungi and indigenous microorganisms on degradation of polycyclic aromatic hydrocarbons in soil. Water, Air, and Soil Pollut. 2003, 3, s. 73-79.
• [197] Wilcke W., Krauss M., Lilienfein J., Amelung W.: Polycyclic aromatic hydrocarbon storage in a tipical Cerrado of the Brazilian savanna. J. Environ. Qual. 2004, 33, s. 946-955.
• [198] Wilkes H., Buckel W., Golding B.T., Rabus R.: Metabolism of hydrocarbons in n-alkane utilizing anaerobic bacteria. J. Mol. Microbiol. Biotechnol. 2016, 26, s. 138-151.
• [199] Wright A.L., Weaver R.W.: Fertilization and bioaugmentation for oil biodegradation in salt march Mesocosms. Water, Air, and Soil Pollut. 2004, 156, s. 229-240.
• [200] Wu M., Dick W.A., Ye X., Chen K., Kost D.: Bioremediation of hydrocarbon degradation in a petroleum contaminated soil and microbial population and activity determination. Chemosphere 2017, 169, s. 124-130.
• [201] Wu Y.R., Luo Z.H., Vrijmoed L.L.P.: Biodegradation of anthracene and benz(a]anthracene by two Fusarium solani strains isolated from mangrove sediments. Bioresource Technology 2010, 101, s. 9666-9672.
• [202] Xiao J., Guo L., Wang S., Lu Y.: Comparative impact of cadmium on two phenanthrene - degrading bacteria isolated from cadmium and phenanthrene co-contaminated soil in China. J. Hazard. Mater. 2010, 174, s. 818-823.
• [203] Xu R., Lau N.L.A., Ng K.L., Obbard J.P.: Application of a slow-release fertilizer for oil bioremediation in beach sediment. J. Environ. Qual. 2004, 33, s. 1210-1216.
• [204] Xu R., Obbard J.P.: Biodegradation of polycyclic aromatic hydrocarbons in oil- contaminated beach sediments treated with nutrient amendments. J. Environ. Qual. 2004, 33, s. 861-867.
• [205] Xu R., Obbard J.P.: Effect of nutrient amendments on indigenous hydrocarbon biodegradation in oil contaminated beach sediments. J. Environ. Qual. 2003, 32, s. 1243-1243.
• [206] Xu R., Obbard J.P., Tay E.T.C.: Optimization of slow-release fertilizer dosage for bioremediation of oil-contaminated beach sediment in a tropical environment. World. J. Microbiol. Biorechnol. 2003, 19, s. 719-725.
• [207] Xu Y., Lu M.: Bioremediation of crude oil-contaminated soil: Comparison of different biostimulation and bioaugmentation treatments. Journal of Hazardous Materials 2010, 183 (1-3), s. 395-401.
• [208] Yadav J.S., Reddy C.A.: Degradation of benzene, toluene, ethylbenzene, and xylenes (BTEX) by the lignin - degrading basidiomycete Phanerochaete chrysosporium. Applied Environ. Microbiol. 1993, 53, s. 756-762.
• [209] Yang Y., Chen R.F., Shiaris M.P.: Metabolis of naphtahalene, fluorene, and phenanthrene: preliminary chracterization of a cloned gene cluster from Pseudomonas putida NICIB 9816. J. Bacteriol. 1994, 178, s. 2158-2164.
• [210] Yu Y., Wang Q., Li L., Sun P., Zhang Y., Lin H., Chen J., Lin B., Xiang M.: The Variations of Concentrations, Profiles and Possible Sources of Metals and Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in PMIO from Lanzhou, China. Pol. J. Environ. Stud. 2016, 25 (3), s. 1323-1330.
• [211] Zafraa G., Absalóna A.E., Anducho-Reyesb M.A., Fernandezc F.J., Cortes- Espinosaa D.V.: Construction of PAH-degrading mixed microbial consortia by induced selection in soil. Chemosphere 2017, 172, s. 120-126.
• [212] Zhang Y., Wang F., Zhu X., Zeng J., Zhao Q., JJiang X.: Extracellular polymeric substances govern the development of biofilm and mass transfer of polycyclic aromatic hydrocarbons for improved biodegradation. Bioresource Technology 2015, 193, s. 274-280.
• [213] Zhang Z., Fan S.: Influence of PAH speciation in soils on vegetative uptake of PAHs using successive extraction. Journal of Hazardous Materials 2016, 320, s. 114-122.
• [214] Zhang Z., Hou Z., Yang C., Ma C., Tao E, Xu P.: Degradation of n-alkanes and polycyclic aromatic hydrocarbons in petroleum by a newly isolated Pseudomonas aeruginosa DQ8. Bioresource Technol. 2011, 102 (5), s. 4111-4116.
• [215] Zheng Z., Obbard J.P.: Sorption of surfactant solubilisation of polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH) from contaminated soil. Water Res. 2002, 36, s. 2668-2673.
• [216] Zhong Y., Luan T., Lin L., Liu H., Tam N.F.Y.: Production of metabolites in the biodegradation of phenanthrene, fluoranthene and pyrene by the mixed culture of Mycobacterium sp. and Sphingomonas sp. Bioresour Technol. 2011, 102 (3), s. 2965-2972.
• [217] Zhou E., Crawford R.L.: Effects of oxygen, nitrogen and temperature on gasoline biodegradation in soil. Biodegradation 1995, 6, s. 127-140.
• [218] Zieńko J.: Technologie wykorzystujące metody fizyczne oczyszczania środowiska gruntowo-wodnego. Ekologia i Technika 1999, 3, s. 89-94.
• [219] Zoller U., Rubin H.: Feasibility of in situ NAPL-contaminated aquifer bioremediation by biodegradable nutrient-surfactant mix. Journal of Environmental Science 2001, 8, s. 365-385.
• [220] Zylstra G.J., Kim E.: Aromatic hydrocarbon degradation by Sphingomonas yanoikuyae Bl. Ind. Microbial. BiotechnoL 1997, 19, s. 408-414.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).