Dwa nieznane plany urbanistyczne Wacława Krzyżanowskiego – kluczowy epizod projektowy w historii rozwoju Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie

• Autorzy: Wowczak Jerzy

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK77AGH

Warianty tytułu

EN

Two unknown urban plans by Wacław Krzyżanowski: a key design episode in the history of the development of the AGH University of Science and Technology in Cracow

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia dwa niepublikowane plany urbanistyczne Akademii Górniczo-Hutniczej wykonane przez Wacława Krzyżanowskiego w 1947 i 1948 r. Są to unikatowe kompozycje urbanistyczne z okresu kontynuacji, zanim zaczęła obowiązywać doktryna socrealistyczna. Artykuł powstał w wyniku kwerendy w archiwach krakowskich. Autor opisuje zapomniany epizod w historii planowania przestrzennego Krakowa, pomost pomiędzy lokalną tradycją urbanistyczną mocno osadzoną w ideach miasta ogrodu a sposobem kształtowania przestrzeni w duchu międzynarodowego modernizmu. Artykuł zawiera informacje na temat utworzonych w wyniku tych planów obiektów. Przedstawia Wacława Krzyżanowskiego, dotychczas znanego z realizacji ważnych dla historii polskiej architektury obiektów, jako biegłego i świadomego zmieniających się trendów urbanistę. Plany z lat 40. XX w., mimo że nieobecne w świadomości urbanistów i architektów, determinowały rozwój Akademii w przeciągu kolejnych 70 lat.

EN

This paper presents two unpublished urban plans of the AGH University of Science and Technology campus made by Wacław Krzyżanowski in 1947 and 1948. These are unique urban compositions from the continuation period, before the Socialist Realist doctrine took effect. The text was written as a result of a query of the Cracow archives. The author describes a forgotten episode in the history of urban planning in Cracow, a bridge between a local urban planning tradition firmly rooted in garden-city ideas and a way of shaping space in the spirit of the International Modern style. The paper provides information on the buildings constructed as a result of these plans. It portrays Wacław Krzyżanowski, hitherto known for erecting buildings important to the history of Polish architecture, and as an urban planner who was both proficient and highly aware of changing trends. The plans of the 1940s, although awareness of them among urban planners and architects is absent, had determined the Academy’s development for well over seven decades.

Słowa kluczowe

PL

rozwój Krakowa; architektura szkół wyższych w Polsce; historia AGH; Wacław Krzyżanowski

EN

development of Cracow; architecture of higher education institutions in Poland; history of the AGH University of Science and Technology; Wacław Krzyżanowski

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 77
• Strony: 168--181
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Wowczak Jerzy

• Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego

• https://orcid.org/0000-0001-6337-6943

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Archiwum Narodowe w Krakowie, sygn. ANK 29/309/438, Projekt gmachu AGH, sygn. ANK 29/691/031.5/UW II 3612 i 3613, Urząd Wojewódzki Krakowski.
• 2. Archiwum Nauki Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności, sygn. APAU KIII-36, Zbiór Walerego Goetla.
• Opracowania / Secondary sources
• 3. Białas Stefan, Szybiński Adam, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie w latach 1919–1959, t. 1, Kraków 1959.
• 4. Biedrzycka Anna, Powojenna dekada. Z kart historii Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, „Biuletyn AGH” 2009, nr 24.
• 5. Biedrzycka Anna, Wielkie lata Akademii Górniczo-Hutniczej, „Biuletyn AGH” 2010, nr 25.
• 6. Bolewski Andrzej, Moje życie – moja praca, Kraków 1996.
• 7. Demel Juliusz, Kraków na przełomie wieku XIX i XX na tle rozrostu i wcielania przedmieść i gmin podmiejskich (1867–1945), [w:] Kraków. Studia nad rozwojem miasta, red. Jan Dąbrowski, Kraków 1957.
• 8. Kiecko Emilia, Piękno miasta i przestrzenie reprezentacyjne w projektach konkursowych na Wielki Kraków, [w:] Architektura w mieście, architektura dla miasta, t. 2: Przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w „długim” dziewiętnastym wieku, red. Aleksander Łupienko, Agnieszka Zabłocka-Kos, Warszawa 2019.
• 9. Klimas Małgorzata, Lesiak-Przybył Bożena, Sokół Anna, Wielki Kraków. Rozszerzenie granic miasta w latach 1910–1915. Wybrane materiały zbiorów Archiwum Państwowego w Krakowie, Kraków 2010.
• 10. Krasnowolski Bogusław, Realizacja międzywojennego planu Wielkiego Krakowa, [w:] Wielki Kraków. Materiały sesji naukowej odbytej 24 kwietnia 2010 r., red. Marta Bochenek, Kraków 2011.
• 11. Nowak Janusz T., Wielki Kraków – wielkie szanse 1910–2010, Kraków 2010.
• 12. Rozwój Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w latach 1919–1969, red. Kiejstut Żemajtis, Kraków 1969.
• 13. Seibert Krystian, Plan Wielkiego Krakowa, Kraków 1983.
• 14. Siwik Anna, Artymiak Regina, Kwiek Julian, Wysoki Sejm raczy uchwalić. Starania o założenie wyższej szkoły górnictwa i hutnictwa w Krakowie w latach 1861–1914, Kraków 2013.
• 15. Szwagrzyk Ferdynand, Wirska-Parachoniak Maria, 50 lat Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w fotografii, Kraków 1971.
• 16. Trudne lata Akademii Górniczej, red. Andrzej Bolewski, Kraków 1989.
• 17. Twardowska Kamila, „Na przełomie. Twórczość architekta Wacława Krzyżanowskiego”, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. Wojciecha Bałusa, Uniwersytet Jagielloński, Wydział Historyczny, Instytut Historii Sztuki, 2021.
• 18. Wiśniewski Michał, Między nowoczesnością i swojskością – konkurs na Plan Wielkiego Krakowa oraz Wystawa Architektury Wnętrz w Otoczeniu Ogrodowym a poszukiwanie nowej wizji miasta, [w:] Wielki Kraków. Materiały sesji naukowej odbytej 24 kwietnia 2010 r., red. Marta Bochenek, Kraków 2011.
• 19. Wiśniewski Michał, Rozwój architektury Krakowa w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku a metropolitalne funkcje miasta, [w:] Kraków – Metropolia, t. 2: Dylematy rozwoju, red. Jacek Purchla, Kraków 2017.
• 20. Wowczak Jerzy, Funkcja i treść. Dychotomie polskiej architektury XX wieku w twórczości Jana Kruga, Kraków 2021.
• Publikacje prasowe / Press publications
• 21. „Architekt” 1913, nr 11, tabl. 18.
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 22. Kajtoch Jerzy, Architekci – autorzy budowy infrastruktury Akademii Górniczej w Krakowie, Kraków, 15 czerwca 2016 r., https://docplayer.pl/24931333-Architekci-autorzy-budowy-infrastruktury-akademii-gorniczej-w-krakowie.html (dostęp: 27 II 2023).
• 23. Kajtoch Jerzy, Profesor Walery Goetel – strateg powojennego rozwoju AGH, Kraków, 15 listopada 2018 r., https://docplayer.pl/129833399-Profesor-walery-goetel-strateg-powojennego-rozwoju-agh.html (dostęp: 4 III 2023).