Rozpoznanie lokalizacji wyrobisk piasków i żwirów względem granic GZWP oraz cieków powierzchniowych na obszarze województwa śląskiego

• Autorzy: Klojzy-Karczmarczyk Beata , Staszczak Jarosław

Identyfikatory

DOI

10.7306/bpig.11

Warianty tytułu

EN

Recognition of the location of sand and gravel excavations in relation to the MGB limits and surface watercourses in the Silesian Voivodeship

• Konferencja: Współczesne problemy hydrogeologii = Current challenges in hydrogeology : XIX Sympozjum
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kopalnie odkrywkowe (wyrobiska), przewidziane do rekultywacji, mogą być miejscem potencjalnego lokowania kruszyw lub odpadów produkowanych w sektorze górnictwa węgla kamiennego oraz odpadów innych grup. Szerokie zastosowanie w tym procesie mogą mieć wyselekcjonowane frakcje odpadów wydobywczych górnictwa węgla kamiennego należące do grupy 01. Ten sam materiał odpadowy może być zarówno produktem, jak i odpadem, w związku z czym stosuje się odmienne przepisy prawne w zależności od zaklasyfikowania materiału. Celem nadrzędnym jest, żeby lokowanie materiału obcego w wyrobisku nie spowodowało szkody w środowisku. W ramach prezentowanej pracy poddano analizie kopalnie odkrywkowe skał okruchowych w województwie śląskim, w których są eksploatowane surowce zaklasyfikowane jako piaski i żwiry. Stworzono listę wszystkich eksploatowanych w 2016 r. wyrobisk tych złóż na terenie województwa. Istotnym zagadnieniem jest rozpoznanie usytuowania czynnych wyrobisk odkrywkowych na tle uwarunkowań stawianych dla lokalizacji składowisk odpadów. Wyrobiska przeznaczone do potencjalnego przyjmowania materiału odpadowego zweryfikowano pod względem możliwości usytuowania na obszarach ochronnych zbiorników wód podziemnych oraz pod względem lokalizacji w dolinach rzek i obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Te dwa kryteria lokalizacyjne należą do kryteriów wykluczających, czyli takich, które należy bezwzględnie respektować przy wyborze lokalizacji składowisk, a tym samym przy wyborze lokalizacji wyrobisk przeznaczonych do wypełniania materiałem odpadowym. Efektem pracy jest opracowana mapa rozmieszczenia eksploatowanych wyrobisk piasków i żwirów z uwzględnieniem ich lokalizacji w stosunku do wód podziemnych. Wyrobiska piasków i żwirów zlokalizowano na tle granic GZWP, a nie granic ich stref ochronnych. W celu wytypowania obszarów potencjalnie narażonych na niebezpieczeństwo powodzi sprawdzono odległość granic każdego wyrobiska w stosunki do linii najbliższego cieku powierzchniowego. Przyjęto dwa kryteria odległości wyrobiska do linii cieku: do 500 m oraz do 1000 m. Przedstawione rozpoznanie daje jedynie przybliżony obraz możliwości lokowania materiału obcego w procesie rekultywacji technicznej ze względu na warunki lokalizacyjne obiektu rekultywowanego.

EN

Opencast mines (excavations), intended for reclamation, can be the sites of potential placement of aggregates or waste produced by hard coal mining and other sectors. Selected fractions of hard coal mining waste from group 01 have a wide range of applications in this process. The same raw material can be both a product and a waste, and therefore different legal regulations depending on the classification of the material are applied. The main aim is that placement of foreign material in the excavation will not cause damage to the environment. The paper presents the study of opencast mines of clastic rocks in the Silesian Voivodeship, where sands and gravels are exploited. A list of all opencast mines exploited in the province in 2016 has been created. An important issue is the recognition of the location of active excavations against the background of conditions for the location of landfill sites. Excavations intended for the potential acceptance of waste material were verified in terms of the possibility of locating them within groundwater protection areas, river valleys, and areas exposed to flooding hazard. These two location criteria belong to the exclusion criteria, i.e. those that must be strictly respected when choosing the location of landfills, and thus when selecting the location of excavations intended for reclamation with waste material. The result of the study is a map of the distribution of sand and gravel excavations, taking into account their location in relation to groundwater. The excavations were located against the limits of the MGB, and not the boundaries of their protection zones. The distance between the boundaries of each excavation was also checked in relation to the line of the nearest surface watercourse. Two criteria for the distance of the excavation to the watercourse line were adopted: up to 500 m and up to 1000 m. The location conditions of the analyzed objects are important at the stage of the reclamation process. The presented diagnosis gives only an approximate picture of the possibility of locating foreign material in the process of technical reclamation due to the location conditions of the reclaimed object.

Słowa kluczowe

PL

kopalnie odkrywkowe; wyrobiska piasku i żwiru; obszar GZWP; ciek powierzchniowy; rekultywacja; odpady wydobywcze; województwo śląskie

EN

opencast mines; sand and gravel excavations; MGB area; surface watercourse; reclamation; mining waste; Silesian Voivodeship

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2019
• Tom: nr 475, Hydrogeologia z. 16
• Strony: 93--100
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Klojzy-Karczmarczyk Beata

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, ul. Wybickiego 7A, 31-261 Kraków

autor

Staszczak Jarosław

• Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, ul. Wybickiego 7A, 31-261 Kraków

Bibliografia

• 1. KLECZKOWSKI A.S. (red.), 1990 – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000. Inst. Hydrogeol. i Geol. Inż. AGH Kraków.
• 2. KLOJZY-KARCZMARCZYK B., STASZCZAK J. 2017 – Czynne wyrobiska odkrywkowe surowców węglanowych na tle granic GZWP w aspekcie możliwości ich rekultywacji poprzez wypełnianie odpadami. Prz. Geol., 65: 979–982.
• 3. KLOJZY-KARCZMARCZYK B., MAZUREK J., PAW K., 2016a – Możliwości zagospodarowania kruszyw i odpadów wydobywczych górnictwa węgla kamiennego ZG Janina w procesach rekultywacji wyrobisk odkrywkowych. Gosp. Sur. Miner. – Miner. Res. Manag., 32, 3: 111–134.
• 4. KLOJZY-KARCZMARCZYK B., MAZUREK J., STASZCZAK J., MUCHA J., PAW K., 2016b – Ocena możliwości rekultywacji odkrywkowych wyrobisk poeksploatacyjnych z wykorzystaniem kruszyw ze skał towarzyszących pokładom węgla kamiennego na przykładzie ZG Janina. Górn. Odkryw., 5: 23–33.
• 5. MAPA, 2018 – Mapa głównych zbiorników wód podziemnych na terenie Polski, wykonana przez państwową służbę hydrogeologiczną PIG-PIB – stan udokumentowania na maj 2018 r. Internet: http://epsh.pgi.gov.pl/epsh/ (dostęp: 12.2018).
• 6. MAPY Zagrożenia Powodziowego i Mapy Ryzyka Powodziowego opracowane przez Państwowy Instytut Meteorologiczny PIB (w latach 2013–2015, zaktualizowane w 2017 r.). Internet: https://www.kzgw.gov.pl, http://mapy.isok.gov.pl (dostęp: 03.2019).
• 7. MIKOŁAJKÓW J., WĘGLARZ D., 2011 – Baza danych GIS Głównych Zbiorników Wód Podziemnych – założenia metodyczne, aktualny stan przygotowania. Biul. Państw. Inst. Geol., 445: 413–422.
• 8. RMŚ, 2013 – Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie składowisk odpadów z dnia 30 kwietnia 2013 r. (DzU z 2013 r. poz. 523).
• 9. RRM, 2006 – Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (DzU z 2006 r. Nr 126, poz 878).
• 10. SZUFLICKI M., MALON A., TYMINSKI M. (red.), 2017 – Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2016 r. Państw. Inst. Geol. – PIB, Warszawa.
• 11. WOTA A., WOŹNIAK A., 2008 – Metodyka wyboru lokalizacji składowisk odpadów komunalnych. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 8: 143–156.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).