Problem samoistnej regeneracji systemów przyrodniczych na obszarach ochrony dostępności złóż - przypadek Łąk Nowohuckich w Krakowie

• Autorzy: Sroczyński W.

Warianty tytułu

EN

The problem of spontaneous regeneration of the natural environment while preserving the availability of deposits - the case of Nowa Huta Meadows in Krakow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Idea ochrony zasobów podlega ewolucji. Współcześnie priorytetem stała się ochrona dostępności złóż, a głównym ograniczeniem - wymogi ochrony środowiska. W artykule wskazano rolę, jaką na obszarach nieeksploatowanych złóż kopalin odgrywają procesy samoistnej regeneracji i renaturyzacji systemów przyrodniczych. Paradoksalnie, może to później wykluczać obszary złożowe z bazy surowcowej, z uwagi na restrykcyjną ochronę przyrody. Problem zilustrowano przypadkiem losów złoża kruszywa piaskowo-żwirowego położonego na obszarze tzw. Łąk Nowohuckich w Krakowie - użytku ekologicznego i specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000. Nie istnieją mechanizmy prawne, pozwalające nadać ochronie dostępności złóż status nadrzędny nad ochroną przyrody (nawet na drodze ustawowej). Zmiana priorytetów byłaby możliwa tylko poprzez regulacje prawne Unii Europejskiej. Jednak aktualne dokumenty strategiczne UE kładą nacisk na równoważenie wzrostu popytu na zasoby mineralne poprzez recykling i substytucję (np. przy wykorzystaniu surowców wtórnych z odpadów). Rozluźnienie przepisów dotyczących obszarów chronionych Natura 2000 nie jest brane pod uwagę.

EN

The concept of resources protection is evolving. Today, ensuring the availability of mineral deposits is increasingly a priority, with the major restrictions being environmental requirements. This paper explains the role of both spontaneous regeneration and active restoration of the ecosystem, which occur on the undeveloped areas of mineral deposits. Paradoxically, such processes which could be seen as temporarily improving the natural environment can later exclude those deposit areas from the resource base due to restrictions associated with environmental protection. The problem is illustrated by an example of the fate of sand-gravel aggregate deposits located at the so called Nowa Huta Meadows, an ecological area and a special area of conservation of Natura 2000 habitats. Legal mechanisms do not exist which allow the assignment of a higher status for deposit availability protection than for nature protection (even by legislation). The changes in priorities would be possible only through European Union regulation. However, current EU strategic documents insist on a balancing of increasing demand for mineral deposits through recycling and substitution (e.g., using secondary mineral raw materials from waste). Relaxation of the rules concerning protected Nature 2000 areas is not taken into account.

Słowa kluczowe

PL

ochrona zasobów kopalin; ochrona dostępności złóż; Natura 2000; Łąki Nowohuckie

EN

mineral resources protection; deposits availability protection; Natura 2000 areas; Nowa Huta Meadows

• Wydawca: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 87
• Strony: 163--176
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., rys., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Sroczyński W.

• Zakład Geoinżynierii i Inżynierii Środowiska, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków

Bibliografia

• [1] Bilans zasobów kopalin złóż kopalin w Polsce - wg stanu na 31 XII 2011, wg stanu na 31 XII 2012. Państwowy Instytut Badawczy - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 2012, 2013.
• [2] Binek, T. 1999. Zalew Centralny i Ratusz w Nowej Hucie - Skreślone inwestycje. [Online] http://binek.pl/index_2.htm (04.02.2013)
• [3] Centralna Baza Danych Geologicznych [Online] http://bazagis.pgi.gov.pl/dwm/ (04.02.2014)
• [4] Dziewański, J. i Sroczyński, W. 1998. Wykorzystanie żwirów z czaszy zbiornika Świnna Poręba [W:] Sozologiana obszarze antropopresji na przykładzie zbiornika Świnna Poręba. Red. A. Paulo. IX Konferencja Sozologiczna, Kraków-Świnna Poręba, 1-2 października 1998. Polskie Towarzystwo Geologiczne, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH, 153-163.
• [5] Goetel, W. 1966. Sozologia - nauka o ochronie przyrody i jej zasobów. Kosmos 15,473-482.
• [6] Kalicki, T. 1987. Late Glacial paleochannel of the Vistula river in Kraków-Nowa Huta. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica vol. 21, 93-108.
• [7] Kalicki, T. i Starkel, L. 1987. The evolution of the Vistula river valley downstream of Cracow during the last 15 000 years [In:] Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years, part II, Geographical Studies Special Issue No. 4, 51-70.
• [8] Matuszkiewicz, J.M. 2008. Potencjalna roślinność naturalna Polski. IGiPZ PAN, Warszawa [Online] http://www.igipz.pan.pl/Roslinnosc-potencjalna-zgik.html (04.04.2014)
• [9] Nieć, M. 2008. Stulecie ochrony złóż kopalin. Gospodarka Surowcami Mineralnymi - Mineral Resources Management 2/2, 47-51.
• [10] Nieć, M. i Radwanek-Bąk. B. 2011a. Kompleksowa waloryzacja i hierarchizacja złóż kopalin skalnych. Górnictwo Odkrywkowe 6, 5-14.
• [11] Nieć, M. i Radwanek-Bąk, B. 2011b. Propozycja ustawowej ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin (artykuł dyskusyjny). Bezpieczeństwo Pracy i Ochrona Środowiska w Górnictwie 7 (203), 12-17.
• [12] Nieć M. i Radwanek-Bąk, B. 2012. Ochrona złóż kopalin jako element planowania i zagospodarowania przestrzennego - problemy formalne i mentalne. IX Konferencja Naukowo-Techniczna „Ochrona środowiska na terenach górniczych", Brenna, 20-22 czerwca 2012 r. Przegląd Górniczy 8, 3-6.
• [13] Ochrona Środowiska 2013. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 2013.
• [14] Ptak, M. 2012. Przyrodnicze elementy metody klasyfikacji złóż w obszarach Natura 2000 - KZN2000/mAHP. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej 134, 241-251.
• [15] Radwanek-Bąk, B. 2005. Podstawy waloryzacji złóż kopalin skalnych dla ich ochrony. Przegląd Geologiczny 5, 434-438.
• [16] Rekreacja i wypoczynek w Nowej Hucie. Nowa Huta [Online] http://nowa-huta.krakow.pl/park_kult.htm (23.04.2013)
• [17] Resak, M., Nowacka, A. i Tomaszewska, H. 2012. Prognoza zużycia kruszyw w Polsce do 2030 roku w nawiązaniu do możliwych scenariuszy rozwoju kraju. Górnictwo Odkrywkowe 5-6, 4-12.
• [18] Sroczyński, W. 2004. Jeziora zaporowe w krajobrazie Karpat - wybrane problemy organizacji przestrzeni [W:] Przemiany krajobrazu kulturowego Karpat. Wybrane aspekty. Red. U. Myga-Piątek. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego. Oddział Katowicki PTG, Sosnowiec 2004, 87-98.
• [19] Sroczyński, W. i Krupińska-Lempart, E. 2012. Dokumentacja hydrogeologiczna określająca warunki hydrogeologiczne w związku z planowaniem przyrodniczych zadań ochronnych na obszarze Natura 2000 PLH 120069 „Łąki Nowohuckie". Kraków, listopad 2012 (maszynopis, archiwum Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie).
• [20] Sroczyński, W. i Syposz-Łuczak, B. 2007. The dispute about principles of sustainable development of the Carpathian Valley - on the example of planned reservoir „Kąty-Myscowa". Polish Journal of Environmental Studies v. 16, No. 2B, 462-464.
• [21] Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska. Dz.U. 1980/3, poz. 6 (z późniejszymi zmianami).
• [22] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz.U. 2003/80, poz. 717 (z późniejszymi zmianami).
• [23] Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dz.U. 2004/121, poz. 1266 (z późniejszymi zmianami).
• [24] Zasady dokumentowania złóż kopalin stałych. Oprac. Zespół Komisji Zasobów Kopalin pod kier. M. Niecia. Ministerstwo Środowiska, Departament Geologii i Komisja Zasobów Kopalin. Warszawa 1999.