Drewniane teatry letnie – fenomen XIX-wiecznej architektury kultury i rozrywki

• Autorzy: Przesmycka Natalia

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK68SUMMER

Warianty tytułu

EN

Wooden summer theaters: A phenomenon of nineteenth- century culture and entertainment architecture

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Summer theaters with a wooden structure were an important element in the cultural and architectural landscape of many European cities at the turn of the nineteenth and twentieth century. They were built both as temporary buildings, which were an “intermediate” stage between a brick theater building and a provisionally arranged stage and auditorium, and as an enrichment of the cultural and entertainment offerings of urban green areas and public parks. Unfortunately, wooden summer theaters usually had a very short lifespan, as they could be consumed by fire or demolished to make way for new buildings. However, these buildings were an interesting element of nineteenthand early-twentieth-century architecture. Only a few buildings have survived to this day, often having been remodeled many times, and they deserve special protection because of their unique character. The buildings presented in this article are examples of different approaches to the issue of the contemporary functioning and conservation of wooden theaters.

Słowa kluczowe

PL

teatr letni drewniany; przełom XIX i XX wieku; konserwacja architektury drewnianej

EN

wooden summer theaters; turn of the nineteenth and twentieth century; wooden architecture conservation

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 68
• Strony: 72--86
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Przesmycka Natalia

• Wydział Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej

• https://orcid.org/0000-0002-1755-2448

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Archiwum Państwowe w Lublinie, Rząd Gubernialny Lubelski (1867–1918), B I, sygn. 1882:1, 1885:22.
• Opracowania / Secondary sources
• 2. Architektura teatralna w Polsce, red. Dorota Buchwałd, Monika Jarzyna, Piotr Morawski, Warszawa 2011.
• 3. Dzieje teatru polskiego, t. 3: Teatr polski od 1863 roku, red. Tadeusz Silvert, Wrocław 1957.
• 4. Grzegorczyk Bożena, Architektura teatralna na obszarze dzisiejszej Polski od około 1780 do 1880 roku, [w:] Ar chitektura teatralna w Polsce, red. Dorota Buchwałd, Monika Jarzyna, Piotr Morawski, Warszawa 2011.
• 5. Korespondencja K. Estreichera z Marią i Marianem Faleńskimi (1867–1903), oprac. Jadwiga Rudnicka, Wrocław 1957.
• 6. Kozien-Woźniak Magdalena, Teatry interferencji. Współczesna architektura teatralna a nieformalna przestrzeń teatru, Kraków 2015.
• 7. Łupienko Aleksander, Miejskie parki publiczne zaboru rosyjskiego i austriackiego jako przestrzenie publiczne w drugiej połowie XIX wieku, [w:] Architektura w mieście, architektura dla miasta, t. 2: Przestrzeń publiczna w miastach ziem polskich w „długim” XIX wieku, red. Aleksander Łupienko, Agnieszka Zabłocka-Kos, Warszawa 2019.
• 8. Obracaj Piotr, Sztuka teatru a ewolucja architektury scenicznej. Od wzorów ateńskich po światową standaryzację włoskiej sceny barokowej, Opole 2007.
• 9. Obracaj Piotr, Teatr elżbietański: rzeczywiste i pochodne formy, „Integracja Sztuki i Techniki w Architekturze i Urbanistyce. Sztuki Wizualne a Prawa Optyki” 2017, t. 4 (1).
• 10. Obracaj Piotr Theatre Architecture. A Synthesis of Art in Theatre, „Czasopismo Techniczne/Technical Transactions” 2019, vol. 3.
• 11. Pastukh Olga, Gray Timothy, Golovina Svetlana, Restored Layers: Reconstruction of Historical Sites And Restoration of Architectural Heritage: The Experience of The United States And Russia (Case Study of St. Petersburg), „Architecture and Engineering” 2020, nr 5 (2).
• 12. Romer-Ochenkowska Helena, Dwudziestopięciolecie wskrzeszonego Teatru Polskiego w Wilnie. XXV-lecie wskrzeszonego Teatru Polskiego w Wilnie, Wilno 1932.
• 13. Ruszczyk Grażyna, „Budowle służące zabawom przyjemnym a tem samem przy wodnej kuracji bardzo pożytecznym”. O drewnianych domach zdrojowych, teatrach i estradach w polskich uzdrowiskach w XIX i na początku XX wieku, „Biuletyn Historii Sztuki” 2020, nr 4.
• 14. Trojanowska Monika, Współczesna architektura terenów plenerowych w historycznym otoczeniu, „Wiadomości Konserwatorskie” – Journal of Heritage Conservation” 2019, nr 60.
• 15. Wesołowski Eugeniusz, Teatr letni w Okocimiu, „Architekt” 1902, nr 8.
• 16. Węcławowicz-Gyurkovich Ewa, Nowy Teatr Szekspirowski w Gdańsku, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2016, nr 47.
• 17. Zabierzowski Aleksander, Praktyczne budownictwo wiejskie. Zbiór planów na budowle wiejskie w rozmaitych rozmiarach, Warszawa 1858.
• 18. Zahorski Włodzimierz, Przewodnik po Wilnie, Wilno 1921.
• Teksty źródłowe / Source texts
• 19. „Tygodnik Ilustrowany” 1870, Seria 2, t. 5 (122).
• 20. „Tygodnik Ilustrowany” 1881, nr 296.
• 21. „Tygodnik Ilustrowany” 1889, Seria 4, t. 14 (346).
• Źródła elektroniczne / Electronic sources
• 22. http://vilnius.borda.ru.
• 23. http://www.bernardinai.lt/straipsnis/2018-04-14-bernardinu-sodo-istorija/169416.
• 24. http://www.drewniana.malopolska.pl/?page=obiekty&id=2.
• 25. https://bdt.spb.ru.
• 26. https://polona.pl.
• 27. https://primo.nlr.ru/primo-explore/.
• 28. https://upload.wikimedia.org/wikipedia.
• 29. https://www.obiektywna.pl/milanowek/teatr-letni-wpisany-do-rejestru-zabytkow.
• 30. https://www.theatredujorat.ch/page/technique.
• 31. https://www.theatre-architecture.eu/pl/db/?theatre-Id=941.
• 32. https://www.theatredupeuple.com/media/tdp/185236-construction_tdp.pdf.
• 33. https://www.vd.ch/fileadmin/user_upload/organisation/gc/fichiers_pdf/2017-2022/18_INT_270_ TexteCE.pdf.
• 34. https://www.le-courrier.ch/mezieres-reouverture-du-theatre-du-jorat (dostęp: 15 VI 2021).
• 35. http://vilnius.borda.ru/?1-10-0-00000037-000-40-0 za: dr Waldemar Wołkanowski, strona dyskusyjna.
• 36. Kurek Krzysztof, Teatry ogródkowe, http://www.encyklopediateatru.pl/hasla/271/teatry-ogrodkowe.
• 37. Pettyn Andrzej, Teatr letni w Milanówku, http://www.
• 38. tmm.net.pl/print,news,752.
• 39. www.theater-architecture.eu.
• 40. Ziarkowska Justyna, Koncepcja budowy Milanowskiego Centrum Kultury przy ul. Kościelnej 3 w Milanówku, http://komitet-milanowek.org.pl/wp-content/uploads/2019/06/koncepcja-MCK-opis.pdf.
• Projekty / Projects
• 41. „Opinia NID z dn. 21.06.2018 dotycząca wartości zabytkowych Teatru letniego w Milanówku”, oprac. Małgorzata Laskowska-Adamowicz.
• 42. „Ekspertyza techniczna określająca stan techniczny budynku teatru letniego w Milanówku w aspekcie bezpieczeństwa konstrukcji oraz bezpieczeństwa użytkowania budynku”, inwestor: Milanowskie Centrum Kultury, autorzy: Radosław Sekunda, Dawid Szymczyk, 2020.