Mineralizacja kruszcowa w skałach ultramaficznych pasma Mnicha w zachodniej części masywu Braszowice–Brzeźnica (Dolny Śląsk)

• Autorzy: Sadłowska K.

Warianty tytułu

EN

Ore mineralization in ultramafics from the Mnich Ridge from western part of the Braszowice–Brzeźnica Massif (Lower Silesia)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Skały ultramaficzne masywu Braszowice–Brzeźnica to głównie harzburgity, dunity i lherzolity, które w różnym stopniu uległy serpentynizacji. Stanowią one wyższą część członu ultramaficznego sekwencji ofiolitu sudeckiego. Skały ultramaficzne sekwencji ofiolitowych są znane z wystąpień złóż: chromu, niklu, kobaltu oraz pierwiastków grupy platyny. W badanych skałach minerały kruszcowe to przede wszystkim tlenki: chromit, spinel Fe-Cr i magnetyt. Wśród siarczków dominują siarczki niklu i żelaza, różniące się między sobą proporcjami tych dwóch pierwiastków. Zidentyfikowane siarczki to: heazlewoodyt (Ni3S2), pentlandyt (Ni,Fe)9S8, milleryt (NiS) i godlewskit (Ni7S6). W siarczkach zidentyfikowano wrostki arsenków niklu. Minerały kruszcowe występują w formie rozproszonej, ich ziarna są ksenomorficzne, o zróżnicowanych rozmiarach od kilku µm do 4 mm. Pierwotne minerały kruszcowe – chromit, pentlandyt, pirotyn i chalkopiryt w procesie serpentynizacji uległy przemianom, w wyniku czego powstały wtórne minerały kruszczowe – spinel Fe-Cr, cztery generacje magnetytu, siarczki Ni-Fe oraz arsenki niklu. W czasie serpentynizacji ze struktury chromitu był odprowadzany Cr, Al, Mg, a w ich miejsce podstawiane było Fe. W wyniku tego procesu krystalizował ferrichromit i magnetyt Ia. Magnetyt Ib wykrystalizował w pseudomorfozach po oliwinach i piroksenach. W zaawansowanym stadium serpentynizacji krystalizował magnetyt II równocześnie z siarczkami.

EN

Ultramafic rocks of the Braszowice–Brzeznica massif consist of harzburgites, dunites and lherzolites that are serpentinised in various degree. These rocks are regard as upper part of ultramafic sequence of the Sudetic ophiolite complex. Ultramafic rocks of ophiolite sequences are often associated with important mineral deposits like chrome, nickel, cobalt and PGE. EPMA analyses show that the most aboundant ore minerals are oxides like chromite, ferrichromite, magnetite. Sulphide ore minerals are mainly Fe-Ni sulphides. Documented sulphides are: heazlewoodite (Ni3S2), pentlandite(Ni,Fe)9S8, millerite (NiS), godlevskite (Ni7S6). In some sulphide grains occur nickel arsenides inclusions. Ore mineral are dispersed, forms xenomorphic grains from several µm to 4 mm in size. Primary ore minerals like chromite, pentlandite, pyrrhotite and chalkopyrite were affected by fluids, which results in precipitation of secondary mineral phases: Fe-Cr spinel, four generations of magnetite, Fe-Ni sulphides and Ni arsenides. During serpentinisation Cr, Al, Mg in chromite strutcutre were replaced by Fe. Result of this alteration is Fe-Cr spinel and magnetite Ia. Magnetite Ib crystalized in pseudomorphs after olivines and pyroxenenes. Magnetite II precipitate simultaneously with sulphides.

Słowa kluczowe

PL

ofiolit; chromit; magnetyt; siarczki niklu; serpentynizacja; serpentynity; minerał kruszcowy

EN

ophiolite; chromite; magnetite; nickel sulphide; serpentinisation; serpentinites; ore mineral

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 447
• Strony: 99--116
• Opis fizyczny: Bibliogr. 28 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Sadłowska K.

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 02-975 Warszawa

Bibliografia

• [1] BIAŁOWOLSKA A., SAŁACIŃSKI R., 1984 - The problem of chromium mobility in natural conditions and of its experimental leaching from chromite. Arch. Miner. 50, 1: 103-113.
• [2] BURKHARD D., 1992 — Accessoey chromium spinels: Their coexistance and alteration in serpentinites. Geochim. Cosmochim. Acta, 57: 1297-1306.
• [3] COLEMAN R.G., 1977 — Ophiolites. Ancient Oceanic Lithosphere? Springer-Verlag, Brlin-Heidelberg-New York
• [4]. CWOJDZIŃSKI S., 1977 — Główne etapy ewolucji tektogenu waryscyjskiego Polski w świetle teorii tektoniki płyt. Prz. Geol. 25, :579-583.
• [5] CWOJDZIŃSKI S., ŻELAŹNIEWICZ A.,1995 — Podłoże krystaliczne bloku przedsudeckiego. Przewodnik LXVI zjazdu PTG. Rocznik PTG, wydanie specjalne - 50 lat polskich badań geologicznych na Dolnym Śląsku: 11-28. Wrocław.
• [6] DELURA K., 2000 — Mineralizacja kruszcowa w zserpentynizowanych skałach ultramaficznych masywów Braszowice-Brzeźnica i Gogołów-Jordanów na Dolnym Śląsku. Arch. Wydz. Geol. Uniwersytetu Warszawskiego [praca doktorska].
• [7] DUBIŃSKA E., GUNIA P., 1997 - The Sudetic ophiolite: current view on its geodynamic model. Geol. Quart., 41, 1: 1-20.
• [8] DUBIŃSKA E., BYLINA P., KOZŁOWSKI A., DORR W., NEJBERT K., SCHASTOK J., KULICKI C., 2004 — U-pb dating of serpentinization: hydrotermal zircon from a metasomatic rodingite shell (Sudetic ophiolite, SW Poland). Chem. Geol, 203: 183-203.
• [9] GAJEWSKI Z., 1974 — Masyw Serpentynitowy Grochowa-Braszowice raz jego znaczenie surowcowe. Biul. Inst. Geol., 7: 49-74.
• [10] GUNIA P., 1986a — Rodingit z serpentynitów okolic Mikołajowa (Masyw serpentynitowy Braszowice-Brzeźnica, Dolny Śląsk). Geol. Sud., 21, 1: 197-211.
• [11] GUNIA P., 1986b — Native copper from rodingitized gabbroic dykes in serpentinites of the Braszowice-Brzeźnicamassif (Lower Silesia). Miner. Pol., 17, 1: 63-75.
• [12] GUNIA P., 1992 — Petrolgia skał ultrazasadowych masywu Braszowic-Brzeźnicy (Blok Przedsudecki). Geol. Sud., 26, 1/2: 119-167.
• [13] JAMROZIK L., 1981 — General geology and tectonics of the serpentinite-gabbroic Braszowice-Grochowa massif Ophiolites and Initialites of Northern Border of the Bohemian Massif. T. 2: 95-102. Potsdam-Freiberg.
• [14] JAMROZIK L., 1995 — Geologia ofilitów z obrzeżenia Bloku Gór Sowich. Przewodnik LXVI zjazdu PTG. Rocznik PTG, wydanie specjalne - 50 lat polskich badań geologicznych na Dolnym Śląsku: 34-38. Wrocław.
• [15] KĄDZIOŁKO-HOFMOKL M., JELEŃSKA M., BYLINA P., DUBIŃSKA E., DELURA K., NEJBERT K., 2006 — Paleomagnetism of Paleozoic ultrabasic rocks from the Sudetes MTS (SW Poland): tectonic implications. Geophys. Jour. Intern., 167: 24-42.
• [16] MACIEJEWSKI S., 1968 — Ultrabasic and Basic Rocks in the Framework of the Góry Sowie Gneissic Block. Biul. Inst. Geol.,16: 107-120.
• [17] MAJEROWICZ A., 1981 — Rock series of the Ślęża Mt. group in the light of petrologic studies of ophiolitic complexes. Ophiolites and Initialites of Northern Border of the Bohemian Massif. T. 2: 172-193. Potsdam-Freiberg.
• [18] MAZUR S, ALEKSANDROWSKI P., KRYZA R., OBERC-DZIEDZIC T., 2006 — The Variscan Orogen in Poland. Geol. Qarart., 50,1: 89-118.
• [19] MELLINI M., RUMORI C., VITI C., 2005 — Hydrothermally reset magmatic spinels in retrograde serpentinites: formation of "ferritchromit" rims and chlorite aureoles. Contribution Miner. Petrol., 149: 266-275.
• [20] MOODY J.B., 1976 — Serpentinization: a review. Lithos, 9: 125-138.
• [21] MOODY J.B., 1979 — Serpentinites, Spilites and Ophiolite Metamorphism. Canadian Miner., 17: 871-887.
• [22] OBERC J., 1972 — Budowa geologiczna Polski. Sudety i obszary przyległe. T.4, cz. 2. Wyd. Inst. Geol., Warszawa.
• [23] PALANDRI J., REED M., 2003 — Geochemical models of metasomatism in ultramafic systems: Serpentinisation, rodingitization, and sea floor carbonate chimney precipitation. Geochim. Cosmochim. Acta, 68, 5: 1115-1133.
• [24] PEROŃ J., 1979 — Zastosowanie metody elektrooporowej do określenia budowy geologicznej rejonu Braszowic (Strefa Niemczy). Acta Univ. Wratislaviensis. Pr. Geol.-Miner., 7: 173-187.
• [25] PRICHARD H.M., 1979 — A petrographic of the process of serpentinisation in ophiolites in ocean crust. Contribution Miner. Petrol., 68: 231-241.
• [26] SAŁACIŃSKI R., ZAWIDZKI P., 1983 — Przemiany pomagmowe chromitów w serpentynitach osłony kry sowiogórskiej. Arch. Miner., 39, 1: 119-123.
• [27] SAŁACIŃSKI R., 1992 — Geneza mineralizacji kruszcowej mafitów i ultramafitów w otoczeniu Bloku Gór Sowich. Geol. Sud., 26, 1/2: 1-34.
• [28] STEVENS R.E., 1944 — Composition of some chromites of the western hemisphere. Am. Mineralogist, 29: 1-34.