Koncepcja oceny obciążenia zadaniowego operatora w aspekcie doskonalenia układu człowiek–technika–otoczenie na przykładzie pilota

• Autorzy: Ewertowski Tomasz , Berlik Marcin , Sławińska Małgorzata

Identyfikatory

DOI

10.21008/j.0239-9415.2020.081.02

Warianty tytułu

EN

The concept of operator workload assessment in the context of man–machine–media (3M) system improvement (on the example of a pilot)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono zagadnienia związane z oceną obciążenia zadaniowego operatora w aspekcie doskonalenia układu człowiek–technika–otoczenie (C–T–O). Organizacja, która chce bezpiecznie wykonywać zadania operacyjne, potrzebuje efektywnych narzędzi służących do monitorowania i identyfikowania zagrożeń w systemie bezpieczeństwa. Okazuje się na przykładzie lotnictwa, że poziom monitorowania zagrożeń związanych z techniką lub otoczeniem jest dobry. Z badań wynika jednak, że to szeroko rozumiany czynnik ludzki powoduje największą liczbę zdarzeń niepożądanych. Niestety, poziom monitorowania zagrożeń związanych z tym czynnikiem jest gorszy; opiera się ono głównie na danych subiektywnych (obserwacje i audyty oraz raporty załóg). Celem głównym artykułu jest rozwiązanie tego problemu przez przedstawienie koncepcji oceny obciążenia zadaniowego operatora, opartej na rozwiązaniach stosowanych już od pewnego czasu w lotnictwie. Koncepcja ta opiera się na trzech rodzajach monitoringu operatora z naciskiem na uzyskiwanie danych obiektywnych przez rejestrację w czasie rzeczywistym wybranych parametrów psychofizycznych operatora na pokładowych rejestratorach parametrów lotu. Ponadto w artykule znajdują się informacje na temat rodzajów strategii bezpieczeństwa, koncepcji poziomu niezawodności człowieka oraz teoretycznej relacji pomiędzy wymaganiami dotyczącymi zadania, wydajnością oraz wysiłkiem operatora.

EN

This article presents basic issues related to operator workload assessment in the context of man–machine–mediasystem (3M) improvement. Organizations that want to operate safely need effective tools to monitor and identify hazards in a safety system. Some proven solutions to that have been used for some time in aviation. Two elements of the 3M system are monitored at a good level (machine and media), but the human element is monitored using mostly subjective methods. According to research, the human factor is the most common cause of adverse events and is the most important, but its monitoring is not sufficient. The main aim of the paper is finding a solution to this problem by introducing the concept of operator workload assessment used in aviation. It consists of three types of monitoring, which emphasizes objective data acquisition, with a system based on objective methods of measuring the response of the human body to workload changes. It is measured according to the adopted scheme for methods of data analysis from flight data recorders or from ground-based recording devices. This group includes a number of methods that record changes in one or several physiological parameters. In addition, there is information about the types of safety strategies, the idea of levels of human reliability and the relationship between workload and performance.

Słowa kluczowe

PL

zarządzanie bezpieczeństwem; obciążenie zadaniowe; niezawodność operatora

EN

safety management systems; workload; operator reliability

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Organizacja i Zarządzanie
• Rocznik: 2020
• Tom: Nr 81
• Strony: 21--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 18 poz., rys.

Twórcy

autor

Ewertowski Tomasz

• Politechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania

autor

Berlik Marcin

• Politechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania

autor

Sławińska Małgorzata

• Politechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania

Bibliografia

• 1. Berlik, M., Dahlke, G., Sławińska, M. (2018). The idea of modification of work conditions for the reduction of the pilot’s workload in a glider, type SZD-30. Journal of KONBiN, 45, 7–26.
• 2. Butlewski, M., Hankiewicz, K. (2015). Psychomotor Performance Monitoring System in the Context of Fatigue and Accident Prevention. Procedia Manufacturing, 3, 4860–4867.
• 3. Butlewski, M., Tytyk, E. (2011). Bezpieczeństwo w technice i organizacji. Poznań: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej.
• 4. Butlewski, M., Dahlke, G., Drzewiecka, M., Pacholski, L. (2015). Fatigue of Miners as a Key Factor in the Work Safety System. Procedia Manufacturing, 3, 4732–4739.
• 5. Dahlke, G. (2013). Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i higieną pracy. Modele systemowego zarządzania bezpieczeństwem pracy. Poznań: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej.
• 6. Davies, J., Ross, A., Wallace, B. (2003). Safety Management: A Qualitative Systems Approach. CRC Press.
• 7. Decyzja nr 8 / MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 stycznia 2013 r. w sprawie wprowadzenia do użytku w lotnictwie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej „Instrukcji funkcjonowania systemu obiektywnej kontroli lotów w lotnictwie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej” (2013). Warszawa.
• 8. DoD HFACS Department of Defense Human Factors Analysis and Classification System (2005). A mishap investigation and data analysis tool.
• 9. Ewertowski, T. (2018). Doskonalenie systemu zgłaszania zdarzeń niepożądanych w organizacjach w kontekście wdrażania przez nie normy ISO 45001:2018. Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej, seria „Organizacja i Zarządzanie”, 78, 19–34.
• 10. Gabryelewicz, I., Sadłowska-Wrzesińska, J., Kowal, E. (2015). Evaluation of Safety Climate Level in a Production Facility. Procedia Manufacturing, 3, 5822–5829.
• 11. https://www.skybrary.aero/index.php/Workload_(OGHFA_BN) (2009) (20.08.2019).
• 12. Jasiulewicz-Kaczmarek, M., Szwedzka, K., Szczuka, M. (2015). Behaviour Based Intervention for Occupational Safety – Case Study. Procedia Manufacturing, 3, 4876–4883.
• 13. Kałuźna, E., Fellner, A. (2014). Metody uwzględniania czynnika ludzkiego w zarządzaniu bezpieczeństwem systemu transportu. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej, 103, 100–111.
• 14. Sadłowska-Wrzesińska, J. (2018). Kultura bezpieczeństwa pracy. Rozwój w warunkach cywilizacyjnego przesilenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• 15. Speyer, J.-J. (2002). The Flight Operations Monitoring System. HCI-02 Proceedings. Blagnac.
• 16. Szopa, T.N (2009). Niezawodność i bezpieczeństwo. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
• 17. Szymanek, A. (2015). O niektórych metodologicznych aspektach zarządzania ryzykiem w transporcie drogowym. Logistyka, 4, 8386–8394.
• 18. Tkaczyk, S. (2000). Inżynieria jakości a inżynieria materiałowa. Warszawa: IOiZwP Orgmasz.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).