Uniwersytet Warszawski - czy Uniwersytet i czy w Warszawie?

• Autorzy: Schiller J.

Warianty tytułu

EN

The University of Warsaw: ’’University”? ”of Warsaw”?

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Ever since its establishment in 1816, the University of Warsaw became an instrument of political control in the hands of the Russian authorities, in charge of this part of partitioned Poland (Kingdom of Poland) at that time. Depending on the political situation - in Europe, in Russia or in the lands of partitioned Poland - a number of ideas were developed and/or put into effect concerning the university. The ideas involved such moves as changing the internal structure of the university, or breaking it up into smaller units and transferring them to the provinces, or transferring the whole university into the Russian Empire, or even disbanding the university altogether. The idea that envisioned reorganizing the university along the French model, i.e. establishing several specialized schools, located outside Warsaw, was considered three times. The first time the idea came to the fore was at the beginning of the 1820s, when a wave of anti-university sentiment spread across Europe. At the time, the University of Warsaw saw its autonomy greatly reduced, as happened in the case of all universities in Russia. The idea was entertained again after the fall of the November Rising of 1830-1831, but Tsar Nicholas I finally decided to close the University. The third time the idea surfaced was at the beginning of the 1860s, when plans were considered to set up a number of specialized tertiary schools in the Kingdom of Poland. It was, however, the determined stance of Aleksander Wielopolski (commissioner for education and later head of civil administration of this part of Russian-held Polish lands), who was adamant that a unitary tertiary school be established, even at the price of changing the name from ’’University o f Warsaw” to that of "Main School”, that ultimately prevailed. After the fall of the January Rising (1863-1864) and the authorities’ decision to convert the Main School into a Russian-language university, which functioned under the name of Imperial University for 46 year, there were two times when the question of moving the university into Russia was considered. During the 1905-1907 revolution, such a proposal was made by some of the professors, in the face of a boycott of the university by Polish students. Talks on that subject were conducted by a special committee, headed by Professor Vladimir Amalitskiy, with a number of Russian cities, including Voronezh and Saratov. They bore fruit in 1909, when the University of Saratov was formed, but that university was independent of the Warsaw University. The Russian government finally decided to keep a university in Warsaw, but as a result of the boycott, the university was Russian not only in the sense of the language used, but also of the nationality of its professors and students. The second time the question of moving the University of Warsaw to Russia emerged was during the First World War, when the military and political situation forced the Russian authorities to evacuate. Beginning from the autumn of 1915, there were two Universities of Warsaw: one Polish, in Warsaw, and another Russian, in Rostov on the Don. The latter, with largely the same professors and partly also the same students as it had in Warsaw, functioned under the name of Warsaw University until 1917. On 5 May 1917, when there was no longer any likelihood of Warsaw being recaptured, the Russian Provisional Government decided to close the University of Warsaw. The decision took effect on 1 July 1917; on the same day, the University of the Don, now called University of Rostov, was inaugurated. The ’’Rostov period” in the history of Warsaw University has become the subject-matter of research by Russian scholars, and the results of that research are presented in the current article.

Słowa kluczowe

PL

Uniwersytet Warszawski; Królestwo Polskie; Szkoła Główna

EN

Warsaw University; Kingdom of Poland; Main School

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2005
• Tom: R. 50, nr 3/4
• Strony: 25--58
• Opis fizyczny: Bibliogr. 61 poz.

Twórcy

autor

Schiller J.

• Instytut Historii Nauki PAN Warszawa

Bibliografia

• Archiwum Główne Akt Dawnych [AGAD], Protokoły Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, t. 24, k. 370.
• Archiwum Główne Akt Dawnych [AGAD], Protokół posiedzenia Rządu Tymczasowego Królestwa Polskiego z 7/19 listopada 1831 r, t. 20, k. 242 i nn.
• R. Gerber: Studenci Uniwersytetu Warszawskiego 1808-1831. Słownik biograficzny. Wrocław 1977, było ich 3319; wg: Encyklopedia Wychowawcza, t. 9, z. 3, Warszawa 1914, s. 189.
• J. Bieliński: Królewski Uniwersytet Warszawski (1816-1831), t. 1, Warszawa 1907, s. 17 - 36.
• M. Wawrykowa: Uniwersytet Warszawski w latach 1816-1831. W: Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915, pod red. S. Kieniewicza , Warszawa 1981, s. 167.
• V. V. Esipov : Materiały kistorii Imaratorskogo Varsavskogo universiteta. Vysseje obrazovanie v Carstvie Polskom za sto let. Warszawa 1915, s. 18,
• J. Schiller: Portret zbiorowy nauczycieli warszawskich publicznych szkół średnich 1795-1862. Warszawa 1998, s. 153.
• M. Wawrykowa: Organizacja Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1816-1831. „Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego" t. 12, 1972.
• M. Manteufflowa: J. K. Szaniawski. Ideologia i działalność (1815-1830). Warszawa 1936, s. 62-63.
• Ch. E. McClelland: State, Society and University in Germany 1700-1914. Cambridge 1980, s. 147-148.
• M. Wawrykowa: Ruch studencki w Niemczech 1815-1825, Warszawa 1969, s. 292 i nn.
• „Istoria Leningradskogo Universiteta 1819-1969. Oćerki”, pod red. W. W. Mavrodina , Leningrad 1969, s. 18-19.
• Walka caratu ze szkolą polskąw Królestwie Polskim w latach 1831-1870. Materiały źródłowe, oprac. K. Poznański, Warszawa 1993, s.12.
• K. Poznański: Oświata i szkolnictwo w Królestwie Polskim 1831-1869. Lata zmagań i nadziei. T. 1 : Przebudowa systemu szkolnictwa i wychowania w Królestwie Polskim w latach 1831-1839. Warszawa 2001, s. 22 i nn.
• J. Kucharzewski: Epoka paskiewiczowska. Losy oświaty. Warszawa 1914, s. 49.
• K. Poznański: Oświata i szkolnictwo w Królestwie Polskim 1831-1869. Lata zmagań i nadziei. T. 3: Polityka oświatowa caratu w latach 1834-1861. Warszawa 2004, s. 10-11.
• J. Skowronek: Od likwidacji Uniwersytetu do Akademii Medyko-Chirurgicznej (1831-1857). W: Dzieje Uniwersytetu, s. 211.
• Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego, t. 3, Warszawa 1866, s. 211.
• K. Poznański: Kursy Dodatkowe Pedagogiczne w Warszawie 1836-1848. „Rozprawy z Dziejów Oświaty" s 97.
• S. Kieniewicz: Akademia Medyko-Chirurgiczna i Szkoła Główna (1857-1869). W: Dzieje Uniwersytetu, s. 248-250.
• K. Poznański: Reforma szkolna w Królestwie Polskim w 1862 r. Wrocław 1968, s. 92 i nn.
• L. Zakharova: Autocracy and the Reforms of 1861-1874. W: Russia 's great Reforms 1855-1881, ed. B. Eklof, J. Bushnell , L. Zakharova, Bloomington and Indianapolis 1994, s. 21-23.
• L. Bazylow : Dzieje Rosji 1801-1917. Warszawa 1977, s. 260-261.
• S. D. Kassov : The University Statute of 1863. A Reconsideration. W: Russia's great Reforms, s. 247-262.
• S. Askenazy: Uniwersytet Warszawski. Warszawa 1905, s. 33.
• Rossijskij Gosudarstviennyj Istoriceskij Arhiv v Sankt Peterburgie [RGIA], f. 733, op. 147, j. hr. 758, k. 94.
• I. Ihnatowicz: Utworzenie Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego w roku 1869. „Roczniki Uniwersytetu Warszawskiego", t. 12, 1972.
• S. Parka: Kształcenie kadry naukowo-dydaktycznej i system nadawania stopni naukowych na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1869-1915. Warszawa 2001, IHN PAN, maszynopis pracy doktorskiej.
• K. T. Galkin: Vysseje obrazovanie i podgotovka naućnyh kadrov v SSSR. Moskva 1958, s. 16.
• J. Schiller: Powstanie Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego w świetle badań archiwalnych. „Rozprawy z Dziejów Oświaty" 2002, t. 41, s. 93-127. Archiwum m. st. Warszawy [APW], sygn. 80, k. 3 i nn.
• A. J. Bahturina: Okrainy rossijskoj imperii: gosudarstv lenno je uprawienie i nacionalnaja politika v gody Piervoj mirovoj voiny (1914-1917 gg). Moskva 2004.
• L. E. Sepelov : Cinovnyj mir Rossii XVIII- naćalo XX v. Sankt-Peterburg 2001, S.178.
• A. G. Danilov : Inteligencia ûga Rossii v kance XIX - naćale XX veka. Roitov-na-Donu 2000, s. 110-111.
• M. D. Karpaüov: Voronezskij universitet. Vehi istorii 1918-2003. Voronez 2003, s.18-21.
• RGIA, f. 733, op. 147, j. hr. 758, k. 369-370.
• N. Dubrovskij: Oficialnaja nauka v Carstvie Pol'skom. (Varsavskij Universitet po licnym vospominaniam i vpecatleniam). S-Peterburg 1908, s. 8.
• RGIA, f. 733, op. 204, j. hr. 289, k. 199-201.
• L. Krzywicki: Wspomnienia, t. 1, Warszawa 1957, s. 238-264.
• H. Kiepurska: Uniwersytet Warszawski w latach 1899-1915. W: Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego, s. 508-509.
• S. E. Belozërov : Oćerki istorii Rostovskogo universiteta. Rostov-na-Donu 1959, s. 31.
• RGIA, f. 733, op. 153, d. 169, k.l.
• S. D. Kassov : Students, Professors and the State in Tsarist Russia. Berkeley 1989, s. 37 i nn.
• RGIA, f. 846, op. 1, j. hr. 176, k. 5.
• RGIA, f. 1101, op. 1, j. hr. 1052, k. 5.
• A. E. Ivanov : Vyssaja śkola Rossii konca XIX - naćale XX veka. Moskva 1991, s. 189.
• Rostovskij Gosudarstviennyj universitet (1915-1985). Oćerki, pod red. A. Zdaiova , Rostov-na Donu 1985, s. 9.
• A. E. Ivanov : Studencestvo Rossii konca XlX-nacalaXX veka. Socialnoistoićeskaja sud'ba. Moskva 1999, s. 206.
• L. Gorizontow: Paradoksy imperskoj polityki: Polaki v Rossii i russkije i Pol'sze. Moskva 1999, s. 199-200.
• APW, sygn. 93, k. 45, s. 7.
• M. Szmit: Kancelaria i Archiwum Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (1869-1915). „Archeion", t. 61, 1974, s. 188-189; Rostovskij Gosudarstviennyj universitet, s. 12.
• RGIA, f. 733, op. 156, j. hr. 638, k. 1-3, 10, 19-21.
• H. Kolendo: Kształtowanie się kadry naukowej Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1915-1919. „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej", seria E, z. 7, 1983, s. 33.
• G.W. Savcuk: [Słowo wstępne do inwentarza zespołu Imperator skij Varsavskij Universitet Ministerstva Narodnogo Prosvesâenia, GARO, 19. 09. 1984], nlb.
• C. Orlikowska: Z dziejów kształcenia biologów polskich. Działalność pedagogiczna i naukowa przyrodników rosyjskich na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim w latach 1869-1915. „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej", seria B, z. 6, 1962, s. 138, 145.
• GARO, f. 527, op. 2 [inwentarz akt osobowych studentów i wykładowców Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, 1883-1920]; „Varsavskija Universitetskija Izviestia" 1913, nr 6, s. 131-143.
• K.. Krakovskij: Nit' vremieni. Biografii prepodavatelej iuridiâeskogo fakulteta Varsavskogo-Donskogo-Rostovskogo universiteta. Rostov-na-Donu 2003, passim; Rostovskij Gosudarstviennyj universitet, s. 82-152.
• „Varsavskija Universitetskija Izwiestia" 1913, nr 6, s. 138-139;
• A. Środka: Uczeni polscy XIX-XX stulecia, t. 4: S-Ż, Warszawa 1998, s. 278-279, 402-404.
• RGIA, f. 733, op. 156,, j. hr. 638, k. 14.
• Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915-1939, s. 52 i nn.; „Kalendarz Uniwersytecki", semestr letni 1915/16, oprać. J. Muszkowski, Warszawa 1916, s. 142-179.
• A. G. Danilov : Universitet v Varsovie i Rostove-na-Donu v 1915-1917 gg.: obśćee i osobennoje, referat na Międzynarodowej Konferencji Universitety i inteligencia v Rossii (konec XIX - naćalo XXI w), 8-19 czerwca 2005 r., Rostów nad Donem.