Wkład Polaków do badań nad dziejami dyplomacji europejskiej (XVIII w.)

• Autorzy: Kurkowski J.

Warianty tytułu

EN

Contribution of the Poles into the research on the history of European diplomacy (18th century)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The basis of these considerations are editions of sources of the international law as well as reviews of the history of European diplomacy in the 18th and the first half of the 194 j century - particularly the work of the famous Martens family (especially Georg Friedrich von Martens), of Johann Ludwig Klüber, Dietrich Heinrich Ludwig von Ompteda, Karl Albert von Kamptz etc. The evaluation of Polish achievements in the 18th century presented in these publications is very positive, although the compilation of main editions from the Polish-Lithuanian Commonwealth is far from complete. Editorial projects of Konarski, Dogiel, Skrzetuski, Obermajer, Jezierski or Siarczyński are a manifestation of a certain specific „documentary” tendency in the Polish literature of this period. In order to explain this certain characteristics of the 18th century culture, visible mostly during the reign of Augustus III and King Stanislaw Augustus, including the controversy surrounding the first partition (with a slight revival during the Great Sejm), one has to appeal to a variety of phenomena associated with the elite of the educated and active in public life personages, represented by a group of patrons, editorial and publishing groups or a list of subscribers of the greatest editorial projects of the period, with Volumina Legum at the forefront. First of all, one has to consider the political context of the phenomenon. Awareness of the crisis of the gentry state exhorted to seek solutions, primarily as part of the „eternal” order: to support institutions on proven and sustainable basis, to restore the good old customs, laws, virtues and long forgotten civic attitudes. There appeared a need for recapitulation - a need for a full, systematic and reliable description of the present, and especially of gathering and organizing the knowledge about the state of the country and of its institutions. A special assignment in systematization, rationalization and restoration of the reality was allocated to history and to the public law - in the Republic of Poland, as in the Reich having the character of „historical right”, based on a continuous, uninterrupted tradition. No wonder that one of the basic features of historical and legal retrospection of the time of Augustus III is the timeliness of topics and the focus on their formal and legal sides, which further obliterated boundaries between history and politics. In the explanations for this „documentary” tendency, one must also take into account the intellectual climate of the period, and especially pay attention to the scholarly pattern of humanities with its main slogan „sources and facts should speak for themselves”. The impact of the idea of „respublica litteraria” on the intellectual life of the elite of the Polish-Lithuanian state reached its apogee in the era of union with Saxony and during the reign of Stanislaw Leszczyński in Lorraine. In the world of scholars, editing sources constitute a specific form of historical writing, which in the Republic was also connected with some journalistic functions, as is exemplified by its surprising popularity in the mid-18th century Dzieje w Koronie Polskiej by Łukasz Górnicki, related to the timeliness of the Republic’s rights towards the Duchy of Livonia. Another, no less important than the current political issues, explanatory part, are the educational issues, especially the currently developing education form the elite, as is clearly evident in the curriculum in the standard facilities of the Piarist and Jesuit Orders. Moreover, international affairs increasingly occupied the public opinion stimulated by new means of social communication, especially by newspapers. In Europe of the 18th century, the subject of dispute at the highest levels of power, between main political camps, were usually different concepts of external actions, whereas in the Polish-Lithuanian state, after the foundation of great factions, each of which claimed to be entitled to pursue its own foreign policy. After the partition of the Republic, the journalistic and political contexts of Polish editing of historical sources did not disappeared entirely, as evidence in the form of publications by Leonard Chodźko shows. One may risk saying that this ever-present up to this day current in Polish political and historical thought referring in the international affairs primarily to legal and ethical arguments, has its beginnings in the literature of the 18th century.

Słowa kluczowe

EN

diplomacy; history of diplomacy

PL

dyplomacja; historia dyplomacji

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 57, nr 3/4
• Strony: 105--124
• Opis fizyczny: Bibliogr. 74 poz.

Twórcy

autor

Kurkowski J.

• Instytut Historii Nauki PAN, im. L. i A. Birkenmajerów, Warszawa

Bibliografia

• A. Ritter von Eisenhart: Martens Georg Friedrich v. M., [w:] Allgemeine Deutsche Biographie. T. 20 Lipsk 1884.
• Recueil de traités conclus par la Russie avec puissances étrangères (t. 1-6, Petersburg 1874-1883).
• G.F. Martens: Supplément au recueil des principaux traités d’alliance, de paix, de trêve, de neutralité, de commerce, de limites, d’échange etc. conclus par les puissances de l’Europe tant entre elles qu’avec les puissances et états dans d’autres parties Idu monde depuis 1761 jusqu ‘à présent, précédé de traités du XVIIIème siècle, antérieurs à cette époque et qui ne se trouvent pas dans le corps universel diplomatique de Mrs Du Mont et Rousset et autres recueils généraux de traits. T. 1 Getynga 1802.
• Prospectus operis, [w:] Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae. T. 1 Wilno 1758.
• „Acta Litteraria Regni Poloniae et Magni Ducatus Lithuaniae” 1756 (Warszawa-Lipsk). T. 1 z. 4 [fakt. Maj 1757], s. 287-297.
• J. Kurkowski: Z dziejów polskiego edytorstwa źródeł historycznych. Maciej Dogiel (1715-1760). „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2006 nr .
• P. Buchwald-Pelcowa: Drukowi winniśmy oświecenie naszego wieku... Rola książki w drodze ku Oświeceniu. Warszawa 2003.
• D.P. Myers: Apendix. The Publication of Treaties, [w:] Tegoż: Manual of Collection of Treaties and of Collection Relating to Treaties. Cambridge 1922.
• A. Moszyński: Żywot Macieja Dogiela z przydaniem wiadomości o sporze pijarów wileńskich z jezuitami warszawskimi (roku 1723-1753). Wilno 1838.
• S. Hubert: Poglądy na prawo narodów w Polsce czasów Oświecenia. Wrocław 1960.
• J. Jezierski: Traktaty polskie z sąsiednimi mocarstwy zawarte od roku 1618 jak najkródzej być mogło w samych istotniejszych punktach zebrane z konstytucji wyjęte z przydatkiem niektórych wiadomości innych autorów, dla sejmujących wypisane ido druku roku 1789 przez..., kasztelana łukowskiego podane. Warszawa 1789.
• A. Kawalec: Ksiądz Franciszek Siarczyński. Życie i działalność. Wrocław 2007.
• G.F. Martens: Supplément. T. 2 Getynga 1802, s. 131-135.
• В. Kürbisówna: Osiągnięcia i postulaty w zakresie metodyki wydawania źródeł histoiycznych. „Studia Źródłoznawcze” 1957 t. 1.
• K. von Martens: Guide diplomatique ou traité des droits, des immunités et devoirs des ministres publics, des agens diplomatiques et consulaires. 1 wyd. Lipsk 1832.
• J. Michalski: kodeks dyplomatyczny Polski „. Z dziejów polskiego życia naukowego w dobie międzypowstaniowej, [w:] Tegoż: Studia historyczne z XVIII i XIX wieku. T. 2 Warszawa 2007.
• Litteratur des gesamten sowohl natürlichen als positiven Völkerrechts, Ratyzbona 1785
• A. Ritter von Eisenhart: Ompteda, Dietrich Heinrich Ludwig von, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie. T. 24 Lipsk 1887.
• K.O. Freiherr von Aret in: Ompteda, Dietrich Heinrich Ludwig, [w:] Neue Deutsche Biographie. T. 19 Berlin 1999.
• „Jezjersky Trakty Polska. Warsw. 1789. 8” - K.A. von Kamptz: Neue Literatur des Völkerrechts seit dem Jahre 1784 als Ergänzung und Fortsetzung des Werks des Gesandten von Ompteda. Berlin 1817.
• A.M. Сziráky: Conspectus iuris publici Regni Hungariae ad annum 1848. T. 1 Wiedeń 1851.
• J. Söllner: Statistik des Grossfürstenthums Siebenbürgen. Sibiu (Hermannstadt) 1856.
• Por. Handbuch deutscher historischer Buchbestände in Europa. T. 5 pod red. J. P. Vàsàrhelyi. Hildesheim-Zurych-Nowy Jork 1998.
• M. Fata: ,Mein geliebtes Kaimuckenvolk”. Ungarns Geschichte in deutschen historischen Darstellun gen zwischen Nationalismus, Konservatismus und Liberalismus im ersten Drittel des 19. Jahrhunderts, [w] Das Ungarnbild der deutschen Historiographie. Pod red. M. Faty. Stuttgart 2004.
• I. Mârza: Mihail Tertina (1750-1808), un iluminist slovac la Oradea. „Biblioteca si Cercetarea” 1989 t. XVIII.
• M. Tertina: Einige neu entdeckte Quellen fiir die ungrische Geschichte. „Zeitschrift von und für Ungern zur Beförderung der vaterländischen Geschichte, Erdkunde und Litteratur”, 1804 cz. 5 z. 5.
• Österreichisches Biographisches Lexikon 1815-1950. T. 6 Wiedeń 1975.
• „Zeitschrift von und für Ungern zur Beförderung der vaterländischen Geschichte, Erdkunde und Litteratur” 1804 cz. 6 z. 2.
• W. Zientara: Gottfried Lengnich - ein Danziger Historiker in der Zeit der Aufklärung. Toruń 1995.
• S. Salmonowiсz: Gotfryd Lengnich - historyk i prawnik. Szkic do portretu uczonego. „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1990 t. XLII z. 1-2.
• J. Starnawski: Dzieje wiedzy o literaturze polskiej (do końca wiekuXVIII). Wrocław 1984.
• J. Jarzęсka: Obraz życia umysłowego Rzeczypospolitej doby saskiej w świetle wybranych lipskich czasopism naukowych (1710-1762). Warszawa 1987.
• M. Cieśla: Literatur- und Wissenschaftsberichte aus Polen in der Leipziger Zeitschrift „Neue Zeitungen von Gelehrten Sachen”, [w:] Die Aufklärung in Ost- und Südeuropa. Aufsätze, Vorträge, Dokumentation. Kolonia 1972.
• J. Mayer: Zalusciana w „Bibliothèque Germanique” (Amsterdam 1720-1741) i w „Nouvelle Bibliothèque Germanique” (Amsterdam 1746-1760). „Roczniki Biblioteczne” 1970 t. 14 z. 1-2.
• Pacta Welaviensia et Brombergensia [...]. B.m.w. [prawdopodobnie Gdańsk] 1757. Druk zawiera tekst łaciński i niemiecki.
• Acta pacis oliviensis inedita. T. 1 Wrocław 1763, t. 2 Wrocław 1766.
• J. A. Załuski w swej Bibliotece historyków, prawników, polityków i innych autorów polskich lub o Polsce piszących z przypisami Józefa Epifaniego Minasowicza, kanonika kijowskiego,wyd. J. Muczkowski, Kraków 1832.
• Pamiątki dziejów Biblioteki Załuskich. Oprac. J. Płaza, B. Sajna. Warszawa 1997.
• T. Bieńkowski: „Programma Litterarium” Józefa Andrzeja Załuskiego, [w:] Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi. Z. 2 Warszawa 1976.
• J. Bartoszewicz: O przedrukowaniu Voluminów Legum 1732, [w:] Tegoż: Dzieła. T. VIII Kraków 1880.
• A. Kapłon: Czytelnictwo czasów Oświecenia stanisławowskiego w świetle list prenumeratorów, [w:] Problemy kultury literackiej polskiego Oświecenia. Wrocław 1978.
• S. Roszak: Środowisko intelektualne i artystyczne Warszawy w polowie XVIII w. Między kulturą Sarmatyzmu a Oświecenia. Toruń 1997.
• K. Bartkiewicz: Obraz dziejów ojczystych w świadomości historycznej w Polsce doby Oświecenia. Poznań 1979.
• S. Salmonowiсz: Krystian Bogumił Steiner (1746-1814) toruński prawnik i historyk polskiego Oświecenia. Toruń 1962.
• J. Kozłowski: Erudycja jako typ poznania. Lata rozkwitu (XVll-pierwsza polowa XVIII w.) i lata upadku (druga połowa XVIII w.). Stan badań i horyzonty poznawcze. „Kwartalnik Historii Nauki iTechniki” 1991 z. 2.
• A.F. Grabski: Myśl historyczna polskiego Oświecenia. Warszawa 1976.
• S.Konarski do J. Sapiehy z 1 IX 1740 г., [w:] Listy Stanisława Konarskiego 1733-1771. Wyd. J. Nowak-Dłużewski. Warszawa 1962.
• S. Roszak: Archiwa sarmackiej pamięci. Funkcje i znaczenie rękopiśmiennych ksiąg ,,silva rerum” w kulturze Rzeczypospolitej XVIII w. Toruń 2004.
• W. Voisé: Myśl społeczna siedemnastego wieku. Warszawa 1970.
• J. Staszewski: Zmiana zakresu oceny unii polsko-saskiej, [w:] Między polityką a kulturą. Pod red. C. Kukli. Warszawa 1999.
• I. Stasiewicz-Jasiukowa: Poglądy na naukę w Polsce okresu Oświecenia na tle ogólnoeuropejskim. Wrocław 1967.
• M. Klimowicz: Polsko-niemieckie pogranicza literackie w XVIII wieku. Problemy uczestnictwa w dwu kulturach. Wrocław 1998.
• J.D. Janосki: Lexicon derer iztlebenden Gelehrten in Polen. T. 1 Wrocław 1755.
• Dissertatio de principátu Curoniae et Semigalliae. Warszawa 1758.
• Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut. T. 5 Warszawa 1967.
• W. Konopczyński: Dzieje Polski nowożytnej. T. 2 wyd. 2 Warszawa 1986.
• Addytament do nru 52 „Kuriera Polskiego”z 24 XII 1760 r.
• J.T. Baranowski: Udział Stanisława Augusta i jego otoczenia w przygotowaniu Kodeksu Dyplomatycznego Polski. „Przegląd Historyczny” 1911 r. 12 z. 2.
• P. Hanczewski: Amatorzy i zawodowcy. Edukacja dyplomaty w XVIII w, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem. Edukacja, wykształcenie, wiedza. Pod red. S.Achremczyka. Olsztyn 2005.
• J. Kolasa: Prawo narodów w szkołach polskich wieku Oświecenia. Warszawa 1954.
• J. Siemaszko: Zdania o stanie politycznym państw europejskich przez Ich Mciów Panów Kawalerów zostających in Collegio Nobilium Vilnensi Scholarum Piarum wyrażone. Wilno 1769.
• P.D. Stanhope, earl of Chesterfield: Letters written by... to his son Philip Stanhope. T. 2 Dublin 1775.
• S. Konarski: Pisma pedagogiczne. Wyd. Ł. Kurdybacha. Wrocław 1959.
• M. Kinowska: Nowożytna myśl naukowa w zreformowanym programie szkól pijarskich, [w:] Nowożytna myśl naukowa w szkołach i księgozbiorach polskiego Oświecenia. Pod red. I. Stasiewicz-Jasiukowej . Wrocław 1976.
• J. Kolasa: From the History of Teaching the Law of Nations in Poland in the 18th Century. „Polish Yearbook of International Law” 1971 t. 4.
• M. Lachs: The Teacher in International Law. Teachings and Teaching. Dordrecht-Boston-Lancaster 1987.
• J. Kurkowski: Między Wschodem a Zachodem. Bernard Syruć (Siruć) 1731-1784. „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” 2009 nr 1/2.
• K. Puchowski: Jezuickie kolegia szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Gdańsk 2007.
• T.. Morski: Myśli o potrzebie i sposobach przysposobienia młodzieży do służby dyplomatycznej w Polsce. Warszawa 1792.
• K. Bartkiewicz: Tadeusza Morskiego uwagi o historii w projektowanym przez niego kształceniu polskich dyplomatów (1792), [w:] Tegoż: Myśl historyczna w Polsce nowożytnej a dzieje ziem nadodrzańskich. Zbiór studiów. Oprać. T. Jaworski. Zielona Góra 2001.
• A. Zahorski: Morski Tadeusz h. Topór (1754-1825), [w:] Polski słownik biograficzny. T. 21. Wrocław-Warszawa... 1976.
• N. Postman: W stronę XVIII stulecia. Przeł. R. Frąc. Warszawa 2001.
• J. Swann: Polityka i państwo w osiemnastowiecznej Europie, [w:] Zarys historii Europy. Pod red. TC.W. Blanninga. Przeł. M. Urbański.Warszawa 2003.
• J. Gierowski: Dyplomacja polska doby saskiej (1699-1763), [w:] Historia dyplomacji polskiej. T 2 pod red. Z. Wójcika. Warszawa 1982.