Zmienność plonu ziarna pszenżyta jarego w Polsce w warunkach różnego nasilenia suszy atmosferycznej

• Autorzy: Kalbarczyk E.

Warianty tytułu

EN

Variability of grain yield of spring triticale in Poland in the different conditions of atmospheric drought

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem pracy było określenie, które okresy rozwojowe pszenżyta jarego narażone są na najczęstsze wystąpienie suszy atmosferycznej, jak również zbadanie wielkości zmniejszenia plonu ziarna w zależności od natężenia suszy i okresu jej wystąpienia. Okresy suszy identyfikowano dwoma wskaźnikami: RPI, względnych opadów oraz K, hydrotermicznym. W badaniach wykorzystano dane z 34 stacji doświadczalnych COBORU położonych w całej Polsce, obejmujące daty siewu, wchodów, krzewienia, strzelania w źdźbło, kłoszenia, dojrzałości woskowej i zbioru oraz plon ziarna pszenżyta jarego w latach 1984-2004, jak również dane meteorologiczne, średnią temperaturę powietrza, sumę opadów atmosferycznych, ze stacji IMGW położonych w sąsiedztwie stacji doświadczalnych. Wyniki dotyczyły wzorca pszenżyta jarego, określonego jako średnia z odmian uprawianych w danym roku. Stwierdzono, że najczęściej okresy o różnym natężeniu suszy występują wiosną, w czasie od siewu do krzewienia. Pszenżyto jare dobrze znosi okresy suche (50 < RPI < 74% or 75 < RPI < 89% of the norm; 0.4 < K ≤ 1.0), a największy spadek wielkości plonu ziarna pszenżyta jarego jest spowodowany bardzo i skrajnie suchymi warunkami w okresie od kłoszenia do dojrzałości woskowej oraz w całym okresie od siewu do dojrzałości woskowej.

EN

The goal of the work was to determine which development stages of spring triticale are exposed to the most frequent occurrence of atmospheric drought and also to examine the quantity of reduction in grain yield depending on intensity of drought and a period of its occurrence. Periods of drought were identified through the relative precipitation index (RPI) and the hydrothermal coefficient K. The research used data from 34 experimental stations of the Research Centre for Cultivar Testing (COBORU), situated in whole Poland, encompassing the dates of sowing, emergence, tillering, shooting, heading, wax maturity and harvesting, and spring triticale grain yield in the years 1984-2004 as well as meteorological data, average air temperature and atmospheric precipitation total, from stations of the Institute of Meteorology and Water Management (IMGW) located in the vicinity of experimental stations. The results concerned a standard of spring triticale determined as an average of varieties cultivated in a given year. It was stated that periods of drought of various intensity most frequently occur in spring in the period from sowing to tillering. Spring triticale endures dry periods well (50 < RPI < 74% or 75 < RPI < 89% of the norm; 0.4 < K ≤ 1.0), and the highest reduction in the quantity of spring triticale grain yield is caused by very and extremely dry conditions in the period from heading to wax maturity as well as in the whole period from sowing to wax maturity.

Słowa kluczowe

PL

pszenżyto jare; plon ziarna; susza atmosferyczna; wskaźnik względnych opadów; RPI; wskaźnik hydrotermiczny; K; okres rozwojowy

EN

spring triticale; grain yield; atmospheric drought; relative precipitation index; RPI; hydrotermical index; K; development period

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2010
• Tom: Vol. 19, No. 1
• Strony: 20--33
• Opis fizyczny: Bibliogr. 32 poz., mapy, rys., wykr.

Twórcy

autor

Kalbarczyk E.

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny, Zakład Meteorologii i Klimatologii, ul. Papieża Pawła VI nr 3, 71-469 Szczecin, Poland

Bibliografia

• Atlas klimatyczny elementów i zjawisk szkodliwych dla rolnictwa w Polsce 1990. Red. C. Koźmiński, T. Górski, B. Michalska. Wydaw. AR Szczec. – IUNG Puławy.
• Atlas klimatycznego ryzyka uprawy roślin w Polsce 2001. Red. C. Koźmiński, B. Michalska. Wydaw. AR Szczec., Uniw. Szczec., Szczecin.
• Atlas niedoborów wodnych roślin uprawnych i użytków zielonych w Polsce 2008. Red. J. Ostrowski, L. Łabędzki. Wydaw. IMUZ, Falenty – Warszawa. BĄK B.,
• ŁABĘDZKI L. 2002: Assessing drought severity with the relative precipitation index (RPI) and the standardised precipitation index (SPI). Journal of Water and Land Development 6: 29–49.
• Biologia pszenżyta 1989 Red. C. Tarkowski. PWN, Warszawa.
• GÓRSKI T., DEMIDOWICZ G., DEPUTAT T., JAKUCKA M., SPÓZ-PAĆ W. 1979: Bonitacja agroklimatu Polski. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 224: 73–80.
• GÓRSKI T., KRASOWICZ S., KUŚ J. 1999: Glebowo-klimatyczny potencjał Polski w produkcji zbóż. Pam. Puł. 114: 127–142.
• GÓRSKI T., KOZYRA J., DOROSZEWSKI A. 2008: Field crop losses in Poland due to extreme weather conditions – case studies. In: The influence of extreme phenomena on the natural environment and human living conditions. Ed. S. Liszewski. Tow. Nauk., Łódź: 35–49.
• JASKULSKI D. 2003. Badania nad siewem pszenżyta jarego. ATR, Bydgoszcz.
• JESSOP R.S. 1996: Stress tolerance in newer triticales compared to other cereale. Triticale: today and tomorrow. Developments in Plant Breeding 5: 419–427.
• KACZOROWSKA Z. 1962: Opady w Polsce w przekroju wieloletnim. Pr. Geogr. IGiPZ PAN 33.
• KALBARCZYK E. 2008: Niedobory opadów atmosferycznych ograniczające plony pszenżyta jarego w północno-zachodniej Polsce. Acta Agrophysica 11, 2: 419–428.
• KOZIARA W. 1995. Wpływ deszczowania, retardantu wzrostu i nawożenia azotem na plon i wartość siewną pszenżyta jarego. Pr. z Zakr. Nauk Roln. 79: 35–40.
• KOZIARA W. 1996: Wzrost, rozwój oraz plonowanie pszenżyta jarego i ozimego w zależności od czynników meteorologicznych i agrotechnicznych. Rocz. AR Pozn., Rozpr. Nauk. 269.
• KOZYRA J., DOROSZEWSKI A., NIERÓBCA A. 2009: Zmiany klimatyczne i ich przewidywany wpływ na rolnictwo w Polsce. Studia i Raporty IUNG – PIB 14: 243–257.
• KOŹMIŃSKI C., MICHALSKA B., CZARNECKA M. 1993: Ekstremalne warunki pogodowe. W: Czynniki plonotwórcze – plonowanie roślin. Red. J. Dzieżyc. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Wrocław: 194–241.
• ŁABĘDZKI L. 2006a: Susze rolnicze. Zarys problematyki oraz metody monitorowania i klasyfikacji. Woda – Środowisko – Obszary Wiejskie. Rozpr. Nauk. i Monograf. 17.
• ŁABĘDZKI L. 2006b: Droughts in Poland and their monitoring with the standardized precipitation index SPI. Proc. of Third Poland – Israel Scientific Conference, Tel Aviv, November 24 – December 3: 103–108.
• ŁABĘDZKI L. 2007: Estimation of local drought frequency in central Poland using the standardized precipitation index SPI. Irrigation and Drainage 56, 1: 67–77.
• MAZUREK J., MAZUREK J. 1990: Uprawa pszenżyta. PWRiL, Warszawa.
• MICHALSKA B., KALBARCZYK E. 2002. Regionalisation of spring triticale in Pomerania in terms of thermic and precipitation conditions. EJPAU Ser. Agronomy 5, 2 (www.ejpau. media.pl).
• MICHALSKI T., SULEWSKA H., WALIGÓRA H. 1994: Reakcja odmian pszenżyta jarego i pszenicy jarej na przebieg pogody. Zesz. Nauk AR Szczec. 162. Rolnictwo 58: 175–178.
• OKUYAMA L.A. 1990: Grain yield and yield components of triticale and wheat as a function of water stress. Agronomio do Parana 14, 94: 53–56.
• RUDNICKI F. 1995: Porównanie reakcji jęczmienia jarego i owsa na warunki opadowo- -termiczne. Fragm. Agron. 3 (47): 21–32.
• RUDNICKI F., WASILEWSKI P., JASKULSKI D., KOTWICA K. 1999. Zależność plonu pszenżyta jarego od terminu siewu, nawożenia azotem i ilości opadów. Zesz. Nauk ATR Bydgoszcz 220, Rolnictwo 44: 257–263.
• SCHELLING K., BORN K., WEISSTEINER C., KÜHBAUCH W. 2003: Relationships between Yield and Quality Parameters of Malting Barley (Hordeum vulgare L.) and Phenological and Meteorological Data. J. Agron. Crop Sci. 189: 113–122.
• SKOWERA B., PUŁA J. 2004: Skrajne warunki pluwiotermiczne w okresie wiosennym na obszarze Polski w latach 1971–2000. Acta Agrophysica 3, 1: 171–177.
• SZYMCZYK S., SZYPEREK U. 2002: Wpływ wilgotności gleby i nawożenia azotem na pobranie makroelementów przez pszenżyto jare. Mat. IV Sympozjum Nauk. „Hodowla, uprawa i wykorzystania pszenżyta”, Kołobrzeg, 1–4 września 2002.
• ŚCIGALSKA B. 2001. Plonowanie pszenżyta jarego w zmianowaniu i monokulturze na glebie kompleksu żytniego dobrego. Zesz. Nauk. AR Kraków, Rozpr. 274.
• UPRETY D.C., SIROHI G.S. 1987: Comparative study on effect of water stress on the photosynthesis and water relations of triticale, rye and wheat. J. Agron. Crop Sci. 159: 349–355.
• WYRWA P., DIATTA J.B., GRZEBISZ W. 1998: Spring triticale reaction to simulated drought and potassium fertilization. Bibl. Fragm. Agron. 3: 255–259.
• ZIERNICKA A., KALARUS A., ZAWORA T. 2000/2001: Porównanie meteorologicznych wskaźników posuchy i nadmiaru opadów atmosferycznych w Polsce południowo- -wschodniej w okresie 1901–1998. Annales UMC-S, Sec. B, 55/56, 47: 398–405.