Kształtowanie zrównoważonego użytkowania ziem karpackich w świetle badań symulacyjnych

• Autorzy: Kurnicki R. , Kostuch M. , Twardy S.

Warianty tytułu

EN

Sustainable development of Carpathian land use based on simulation results

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy wykorzystano model J2000-S udostępniony dzięki współpracy polsko-niemieckiej w ramach projektu SaLMaR. Modelowano zmiany strukturalne zlewni górnego Dunajca w trzech wariantach scenariusza użytkowania powierzchni terenu. Koncepcja scenariuszy powstała w wyniku analizy stanowisk interesariuszy wyrażonych w trakcie ankietyzacji wykonanej zgodnie z koncepcją DPSIR (ang. Driving forces, Pressures, States, Impacts, Responses), a także w następstwie własnych analiz trendów zmian zagospodarowania przestrzennego. Analizy te uwzględniały założenia gminne i powiatowe w odniesieniu do dokumentacji planistycznych. Model J2000-S został skalibrowany i zwalidowany pod wnikliwym nadzorem niemieckich twórców. Jego zastosowanie dało podstawy do stwierdzenia, że czynnikami decydującymi o stanie ilościowo-jakościowym wód powierzchniowych zlewni są, poza lasami i użytkami zielonymi, obszary zabudowane oraz związane z nimi uwarunkowania infrastrukturalne. Stwierdzono, że na obecnym poziomie rozwoju gospodarczego zarządzanie obszarem rozpatrywanej zlewni jest optymalne. Dalsze zwiększanie powierzchni terenów zurbanizowanych będzie niekorzystne, co ujawni się zwłaszcza w warunkach ekstremalnych stanów wód. Dlatego też należałoby przemyśleć decyzje dotyczące zabudowy, zwłaszcza na potrzeby szeroko rozumianych usług hotelowoturystycznych.

EN

The model J2000-S, used for the study purposes, was obtained within the framework of Polish German cooperation through the project SaLMaR (Sustainable Land and Water Management of Reservoir Catchments). Structural changes of upper Dunajec River basin were modeled based on three land use scenarios. The concept of scenarios is a consequence of analysis of stakeholders’ opinions expressed in questionnaires constructed pursuant to DPSIR concept (Driving forces, Pressures, States, Impacts, Responses); it is also a result of analysis on the trends in spatial development. Assumptions related to planning documents at commune and district level were also taken into account. The model J2000-S was calibrated and validated under the close supervision of German authors. Its use allowed to conclude that factors determining the quantity and quality state of surface water of basin are – next to forests and grasslands – urban areas and related infrastructure conditions. It was stated that the management of researched basin area is considered optimal at current level of economic development. The planned further expansion of urban areas will be disadvantageous, as it is revealed especially under extreme water level conditions. Hence, there should be reconsidered decisions applicable to emerging built-up areas, especially in regard to broadly defined hotel and tourist services.

Słowa kluczowe

PL

metoda DPSIR (siły sprawcze, presje, stany, wpływy, reakcje); modelowanie zlewni; zarządzanie zlewnią; rozwój zrównoważony

EN

catchment management; catchment modeling; DPSIR (Driving forces Pressures States Impacts Responses); sustainable development

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2016
• Tom: T. 16, z. 3
• Strony: 47--60
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys.

Twórcy

autor

Kurnicki R.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP w Krakowie, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków

autor

Kostuch M.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Małopolski Ośrodek Badawczy w Krakowie

autor

Twardy S.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Małopolski Ośrodek Badawczy w Krakowie

Bibliografia

• FINK M. 2014. J2K Documentation. JAMS version: 3.0_b12 (20140919).
• FINK M., KRAUSE P., KRALISCH S., BENDE-MICHL U., FLÜGEL W.-A. 2007. Development and application of the modelling system J2000-S for the EU-Water Framework directive. Advances in Geosciences. Vol. 11 s. 123–130.
• FLÜGEL W.-A. 2010. Climate impact analysis for IWRM in Man-made landscapes: Applications for geoinformatics in Africa and Europe. Initiativen zum Umweltschutz. Vol. 79 s. 101–134.
• FLÜGEL W.-A. 2011. Twinning European and South Asian river basins to enhance capacity and implement adaptive integrated water resources management approaches – Results from the EC-project BRAHMATWINN. Advances in Sciences and Research. Vol. 7 s. 1–9.
• GWP 2009. A handbook for Integrated Water Resources Management in basins. Stockholm. ISBN 978-91-85321-72-8 ss. 104.
• JAMS niedatowane. Just Another Modelling System [online]. [Dostęp 02.07.2015]. Dostępny w Internecie: http://jams.uni-jena.de/downloads/
• KOPACZ M., TWARDY S. 2015. Charakterystyka glebowo-rolnicza regionu górnej Wisły w aspekcie niedoborów wodnych roślin uprawnych (z uwzględnieniem badań realizowanych w zlewni górnego Dunajca i Raby) [The agri-soil characteristics of the Upper Vistula river region in terms of water shortages for cultivated plants (including research carried out in basin areas of the upper Dunajec and Raba rivers)]. Falenty–Kraków. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-96-7 ss. 118.
• KRALISCH S., FLÜGEL W.-A., BÖHM B., FINK M., FISCHER C., KIPKA H., MATEJKA E., MICHEL C., REINHOLD M., ROICK O., SCHWARTZE C., VARGA D., VOGEL A., WETZEL M., ZANDER F. 2011. Generating an Integrated Landscape Management System (ILMS) for water management, local and regional planning. Final report [online]. [Dostęp 02.07.2015]. Jena, Germany. Bundesministerium für Bildung und Forschung ss. 50. Dostępny w Internecie: http://ilms.uni-jena.de/downloads/ILMS_AB
• KRALISCH S., KRAUSE P., FINK M., FISCHER C., FLÜGEL W.-A. 2007. Component based environmental modelling using the JAMS framework. W: Proceedings of the MODSIM 2007 International Congress on Modelling and Simulation. Red. D. Kulasiri, L. Oxley. Christchurch, New Zealand s. 812–818.
• MIODUSZEWSKI W. 2015. Protection of water quality in the lake situated on the agricultural area. Journal of Water and Land Development. No. 26 p. 65–71. DOI: 10.1515/jwld-2015-0017.
• MIODUSZEWSKI W., OKRUSZKO T. 2012. Protection of natural wetlands – the examples of conflicts. Journal of Water and Land Development. No. 16 p. 35–42. DOI: 10.2478/v10025-012-0022-z.
• PFENNIG B., KIPKA H., WOLF M., FINK M., KRAUSE P., FLÜGEL W.-A. 2009. Development of an extended spatially distributed routing scheme and its impact on process oriented hydrological modeling results. W: New approaches to hydrological prediction in data-sparse regions. Proceedings of Symposium HS.2 at the Joint IAHS & IAH Convention. Hyderabad, India. IAHS Publications. No. 333 s. 37–43.
• RADECKI-PAWLIK A., WAŁĘGA A., WOJKOWSKI J., PIJANOWSKI J. 2014. Runoff formation in terms of changes in land use – Mściwojów water reservoir area. Journal of Water and Land Development. No. 23 p. 3–10. DOI: 10.1515/jwld-2014-0024.
• SMEETS E., WETERINGS R. 1999. Environmental indicators: Typology and overview. Technical report. No. 25. Copenhagen. EEA ss. 19.
• SZYMCZAK T. 2005. Long-term trends in runoff from small lowland catchments. Journal of Water and Land Development. No. 9 p. 35–57.
• TWARDY S., KOPACZ M. 2010. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. W: Zrównoważona konsumpcja środowiska przyrodniczego. Opracowanie monograficzne [Sustainable development of rural areas. In: Sustainable consumption of the natural environment]. Red. S. Twardy. Falenty–Kraków. Wydaw. ITP s. 96–112.
• TWARDY S., KOPACZ M. 2014. Zrównoważone użytkowanie ziem górskich – podstawą trwałego zachowania jakości środowiska przyrodniczego. Opracowanie monograficzne [Sustainable use of mountain lands – as the basis for permanent preservation of environmental quality]. Red. M. Kopacz. Falenty–Kraków. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-75-0 ss. 133.
• TWARDY S., KOPACZ M., KURNICKI R. 2013. Informacja o projekcie SaLMaR realizowanym w ramach polsko-niemieckiej współpracy naukowo-badawczej w zakresie zrównoważonego użytkowania zlewni zbiorników wodnych [Information on the SaLMaR project implemented within the Framework of Polish-German research collaboration in the field of sustainable use of reservoir catchments]. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 2 s. 92–93.
• TWARDY S., KOPACZ M., KURNICKI R. 2015a. Charakterystyka zlewni górnego Dunajca w aspekcie czynników środowiskowych determinujących zrównoważony i trwały rozwój [Characteristics of the upper Dunajec river basin in terms of environmental factors that determine the sustainable and lasting development]. Falenty–Kraków. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-97-4 ss. 129.
• TWARDY S., KOPACZ M., KURNICKI R., KOSTUCH M. 2015b. Podstawy zintegrowanego zarządzania rzek karpackich z wielofunkcyjnymi zbiornikami wodnymi (w świetle wyników badań w projekcie SaLMaR) [Basics of integrated management of the Carpathian rivers with multifunctional water reservoirs (in the view of research results of the SaLMaR project)]. Falenty–Kraków. Wydaw. ITP. ISBN 978-83-62416-06-2 ss. 133.