Badania klimatu miast w Polsce

• Autorzy: Fortuniak Krzysztof

Identyfikatory

DOI

10.32045/PG-2019-003

Warianty tytułu

EN

Studies on Urban Climate in Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W opracowaniu dokonano przeglądu badań klimatu miast w Polsce. Zwrócono uwagę na fakt, że pierwsze pomiary meteorologiczne na ziemiach polskich pochodzą z dużych miast, a świadomość wpływu zabudowy na klimat lokalny jest widoczna u polskich badaczy, takich jak Megier czy Jastrzębowski, już od początków XIX w. Bardziej szczegółowo przedstawiono powojenne osiągnięcia i trendy w badaniach klimatu terenów zurbanizowanych większych aglomeracji: Warszawy, Krakowa, Łodzi, Wrocławia, Lublina, Torunia, Poznania i Trójmiasta. Pokazano, że chociaż główne efekty miejskie, takie jak na przykład miejska wyspa ciepła, były przedmiotem studiów praktycznie we wszystkich ośrodkach, to jednocześnie, zwłaszcza w ostatnich latach, daje się zauważyć pewne specjalizacje poszczególnych grup badawczych. W dalszej części przytoczono główne ustalenia dotyczące wpływu miasta na podstawowe elementy meteorologiczne, takie jak temperatura (miejska wyspa ciepła), wilgotność powietrza, opady atmosferyczne i zachmurzenie, warunki anemometryczne, warunki solarne czy bilans cieplny. Przegląd tych ustaleń pozwala stwierdzić, że wyniki dla polskich miast są zbieżne z wynikami dla innych miast położonych w podobnych warunkach klimatycznych. Badania polskie nie tylko uszczegółowiają te prawidłowości do warunków krajowych, lecz również wprowadzają nowe koncepcje do literatury międzynarodowej. W podsumowaniu podkreślono konieczność pełniejszego wykorzystania wyników w działaniach urbanistycznych na rzecz poprawy warunków życia w mieście i redukcji negatywnego oddziaływania miast na środowisko.

EN

The study reviews urban climate research in Poland. It was pointed out that the first meteorological measurements in Polish territories come from major cities and Polish researchers, such as Megier or Jastrzębowski, were aware of the impact of urban development on the local climate already at the early nineteenth century. The post-war achievements and trends in research on urban climate in major agglomerations like Warsaw, Cracow, Łódź, Wrocław, Lublin, Toruń, Poznań and the Tri-City are discussed in more details. It has been shown that the main urban effects, such as the urban heat island, have been studied in all these cities. At the same time, a specialization of individual research groups can be noticed. Next, the main findings regarding the city’s influence on the basic meteorological parameters, such as temperature (urban heat island), air humidity, atmospheric precipitation and cloudiness, anemometric conditions, solar conditions or energy balance were referred. Review of these findings allows to conclude that the results for Polish cities coincide with the results for other cities located in similar climatic conditions. Polish studies do not only refine these regularities to national conditions, but also introduce new concepts to international literature. Final remarks emphasize the necessity to use the results more effectively in urban activities, in order to improve the living conditions in the cities and reduce the negative impact of cities on the environment.

Słowa kluczowe

PL

klimat terenów zurbanizowanych; Polska; miejska wyspa ciepła; wpływ miasta na elementy meteorologiczne

EN

urban climate; Poland; urban heat island; influence of the city on meteorological elements

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2019
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 73--106
• Opis fizyczny: Bibliogr. 222 poz., wykr.

Twórcy

autor

Fortuniak Krzysztof

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych

Bibliografia

• [1] Araźny A., Uscka-Kowalkowska J., Kejna M., 2015, Comparison of the predicted insulation of clothing in Toruń and Koniczynka in the years 1998-2012, Annals of Warsaw Univeristy of Life Sciences – SGGW. Land Reclamation, 47 (1), 55-67, DOI 10.1515/sggw-2015-0005.
• [2] Araźny A., Uscka-Kowalkowska J., Kejna M., Przybylak R., Kunz M., 2016, Zróżnicowanie warunków biometeorologicznych w Toruniu i jego strefie podmiejskiej w 2012 r., Przegląd Geograficzny, 88 (1), 87-108, DOI: 10.7163/PrzG.2016.1.5.
• [3] Arnfield A.J., 2003, Two decades of urban climate research: A review of turbulence, exchanges of energy and water, and the urban heat island, International Journal of Climatology, 23 (1), 1-26, DOI: 10.1002/joc.859.
• [4] Badach A., Gluza A., Kaszewski B. M, Niedziałek H., 1985, Temperatura powietrza w Lublinie w latach 1951-1980, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 60 (9), 169-193.
• [5] Bartnik A., Marcinkowski M., 2015, Przestrzenne zróżnicowanie opadów atmosferycznych na obszarze Łodzi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 14, 5-15.
• [6] Bednorz E., 2003, Wstępne porównanie średniej dobowej temperatury powietrza dwóch stacji meteorologicznych w rejonie Poznania, Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A: Geografia Fizyczna, 54, 21-25.
• [7] Bil G., 2000, Inwersje temperatury w Sosnowcu, [w:] Środowisko przyrodnicze regionu górnośląskiego – stan poznania, zagrożenia i ochrona, A. T. Jankowski, U. Myga-Piątek, S. Ostaficzuk (red.), Uniwersytet Śląski, Oddział Katowicki PTG, Sosnowiec, 13-20.
• [8] Bilińska D., Skjoth C. A., Werner M., Kryza M., Malkiewicz M., Krynicka J., Drzeniecka-Osiadacz A., 2017, Source regions of ragweed pollen arriving in south-western Poland and the influence of meteorological data on the HYSPLIT model results, Aerobiologia, 33 (3), 315-326, DOI: 10.1007/s10453-017-9471-9.
• [9] Błażejczyk K., 2002, Znaczenie czynników cyrkulacyjnych i lokalnych w kształtowaniu klimatu i bioklimatu aglomeracji warszawskiej, Dokumentacja Geograficzna, 26, 160 s.
• [10] Błażejczyk K., 2013, Distribution of Universal Thermal Climate Index (UTCI) in Warsaw, Geographia Polonica, 86 (1), 79-80.
• [11] Błażejczyk K., Kuchcik M., Dudek W., Kręcisz B., Błażejczyk A., Milewski P., Szmyd J., Pałczyński C., 2016, Urban Heat Island and bioclimatic comfort in Warsaw, [w:] Counteracting Urban Heat Island effects in a global climate change scenario, F. Musco (red.), Springer International Publishing, 305-321.
• [12] Błażejczyk K., Kuchcik M., Milewski P., Dudek W., Kręcisz B., Błażejczyk A., Szmyd J., Degórska B., Pałczyński C., 2014, Miejska wyspa ciepła w Warszawie. Uwarunkowania klimatyczne i urbanistyczne, Wydawnictwo Akademickie Sedno, Warszawa, 171 s.
• [13] Bochenek A., Klemm K., 2016, Wyznaczanie korytarzy przewietrzających przy użyciu metody morfometrycznej dla wybranego fragmentu miasta Łodzi, Budownictwo i Architektura, 15 (4), 139-151.
• [14] Bokwa A., 2010, Wieloletnie zmiany struktury mezoklimatu miasta na przykładzie Krakowa, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 258 s.
• [15] Bokwa A., 2019, Rozwój badań nad klimatem lokalnym Krakowa, Acta Geographica Lodziensia, w druku.
• [16] Bokwa A., Hajto M. J., Walawender J. P., Szymanowski M., 2015, Influence of diversified relief on the urban heat island in the city of Kraków, Poland, Theoretical and Applied Climatology, 122 (1-2), 365-382, DOI: 10.1007/s00704-015-1577-9.
• [17] Busiakiewicz A., 2011, Dynamika miejskiej wyspy ciepła na obszarze Poznania w świetle wybranych elementów meteorologicznych, rozprawa doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań, 182 s.
• [18] Caputa Z. A., Leśniok M. R., Niedźwiedź T., Bil-Knozova G., 2009, The influence of atmospheric circulation and cloudiness on the intensity of temperature inversions in Sosnowiec (Upper Silesia, Southern Poland), International Journal of Environment and Waste Management, 4 (1-2), 17-31, DOI: 10.1504/IJEWM.2009.026881.
• [19] Cedro A., Nowak G., 2013, Tree ring width and health status of the red oak (Quercus rubra L.) under urban conditions in Szczecin (NW Poland), Plant Diversity and Evolution, 130 (3-4), 183-194, DOI: 10.1127/1869-6155/2013/0130-0064.
• [20] Czarnecka M., Mąkosza A., Nidzgorska-Lencewicz J., 2011, Variability of meteorological elements shaping biometeorological conditions in Szczecin, Poland, Theoretical and Applied Climatology, 104 (1-2), 101-110, DOI: 10.1007/s00704-010-0326-3.
• [21] Dobek M., Demczuk P., Nowosad M., 2013, Spatial variation of the Universal Thermal Climate Index in Lublin in specified weather scenarios, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 68 (1), 21-37, DOI: 10.2478/v10066-012-0026-3.
• [22] Dobek M., Gawrysiak L., 2009, Spatial distribution of insolation in Lublin, Prace Geograficzne, 122, 49-53.
• [23] Drużkowski M., 1992, Wpływ ukształtowania terenu i miejskiej wyspy ciepła na stosunki termiczne Krakowa i okolic, Folia Geographica. Series Geographica-Physica, 23, 55-63.
• [24] Drzeniecka A., 2005, Struktura termiczna warstwy granicznej atmosfery we Wrocławiu i jej wpływ na koncentrację zanieczyszczeń powietrza, rozprawa doktorska, Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego.
• [25] Drzeniecka A., Dubicka M., Netzel P., Pyka J. L., Rosiński D., Sikora S., Szymanowski M., 2003, System of the meteorological measurements in the city of Wrocław climate researches, Acta Universitatis Wratislaviensis, Studia Geograficzne, 75, 599-608.
• [26] Drzeniecka-Osiadacz A., Sawiński T., Muskała P., Korzystka-Muskała M., Bilińska D., 2018, Warunki meteorologiczne ze szczególnym uwzględnieniem struktury warstwy granicznej podczas epizodów wysokich stężeń we Wrocławiu, [w:] Tereny zieleni w ochronie powietrza, Kosmala M. (red.), Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Toruń, 11-36.
• [27] Dubicka M., Rosiński D., Szymanowski M., 2003, The influence of the urban environment on the air humidity in Wrocław, Acta Universitatis Wratislaviensis, Studia Geograficzne, 75, 504-527.
• [28] Dubicka M., Szymanowski M., 2000, Struktura miejskiej wyspy ciepła i jej związek z warunkami pogodowymi i urbanistycznymi Wrocławia, Acta Universitatis Wratislaviensis, Studia Geograficzne, 74, 99-118.
• [29] Dubicki A., Dubicka M., Szymanowski M., 2002, Klimat Wrocławia, [w:] Informator o stanie środowiska Wrocławia 2002, K. Smolnicki, M. Szykasiuk (red.), Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju, Wydawnictwo A.P.W. Bierońscy, Wrocław, 9-25.
• [30] Dudek S., Kuśmierek R., Żarski J., 2008, Porównanie warunków termicznych Bydgoszczy i okolic, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik, J. Wibig, K. Fortuniak (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 157-164.
• [31] Dziewulska-Łosiowa A., 1962, Próba oceny zakłócenia przezroczystości atmosfery w Warszawie, Przegląd Geofizyczny, 7 (2), 111-116.
• [32] Dziewulski W., 1917, O przebiegu rocznym usłonecznienia w Krakowie, Zakopanem i Lwowie, Sprawozdania Komisyi fizyograficznej Akademii Umiejętności, 51, 18-40.
• [33] Filipiak J., Miętus M., 2019, Badania klimatu miejskiego w ośrodkach Polski północnej, Acta Geographica Lodziensia, w druku.
• [34] Filipiuk E., Kaszewski B. M., Zub T., 1998, Porównanie warunków termicznych w śródmieściu Lublina z obszarami pozamiejskimi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica-Physica, 3, 71-82.
• [35] Fortuniak K., 2003, Miejska wyspa ciepła. Podstawy energetyczne, studia eksperymentalne, modele numeryczne i statystyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 233 s.
• [36] Fortuniak K., 2008, Numerical estimation of the effective albedo of an urban canyon, Theoretical and Applied Climatology, 91 (1-4), 245-258, DOI: 10.1007/s00704-007- 0312-6.
• [37] Fortuniak K., 2010, Radiacyjne i turbulencyjne składniki bilansu cieplnego terenów zurbanizowanych na przykładzie Łodzi, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 232 s.
• [38] Fortuniak K., Kłysik K., Wibig J., 2006, Urban-rural contrasts of meteorological parameters in Łódź, Theoretical and Applied Climatology, 84 (1-3), 91-101, DOI: 10.1007/ s00704-005-0147-y.
• [39] Fortuniak K., Pawlak W., 2015, Selected spectral characteristics of wind turbulence over an urbanized area in the centre of Łódź, Poland, Boundary-Layer Meteorology, 154 (1), 137-156, DOI: 10.1007/s10546-014-9966-7.
• [40] Fortuniak K., Pawlak W., Siedlecki M., 2013, Integral turbulence statistics over a central European city centre, Boundary-Layer Meteorology, 146 (2), 257-276, DOI: 10.1007/ s10546-012-9762-1.
• [41] Fortuniak K., Pawlak W., Siedlecki M., 2015, Urban-rural differences in longwave radiation – Łódź case study, [w:] Proceedings of the 9th International Conference on Urban Climate, 20-24 lipca 2015, Toulouse, Francja, MeteoFrance.
• [42] Gawuć L., Strużewska J., 2016, Impact of MODIS quality control on temporally aggregated urban surface temperature and long-term surface urban heat island intensity, Remote Sensing, 8 (5), 374, DOI: 10.3390/rs8050374.
• [43] Gluza A., 2000, Charakterystyka usłonecznienia w Lublinie w latach 1952-1991, Acta Agrophysica, 34, 43-57.
• [44] Gluza A., Kaszewski B. M., 1984, Zróżnicowanie temperatury i wilgotności względnej powietrza w Lublinie, [w:] Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji „Klimat i bioklimat miast”, 22-24 listopada, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 107-113.
• [45] Gorczyński W., 1910, O przebiegu rocznym i dziennym usłonecznienia w Krakowie, Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział III Nauk Matematyczno-Fizycznych, 3, 162-178.
• [46] Gorczyński W., 1939, Stosunki usłonecznienia Warszawy (1903-1938) oraz ich porównanie z Gdynią i Gdańskiem, Sprawozdania z Posiedzeń Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Wydział III Nauk Matematyczno-Fizycznych, 32 (1-3), 1-36.
• [47] Gorczyński W., Kosińska S., 1916, O temperaturze powietrza w Polsce (z mapami izoterm), Pamiętnik Fizjograficzny, 23.
• [48] Gumiński R., 1930, O warunkach klimatycznych przyziemnej warstwy powietrza, Przegląd Geograficzny, 10 (3-4), 268-273.
• [49] Gumiński R., 1950, Ważniejsze elementy klimatu rolniczego Polski południowo-wschodniej, Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej, 3 (1), 57-113.
• [50] Hajto M., Rozwoda W., 2010, Wykorzystanie danych sodarowych do oceny warunków rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w warstwie granicznej atmosfery w Krakowie, [w:] Ochrona powietrza w teorii i praktyce, tom 2, Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk, Zabrze, 81-92.
• [51] Hess M., 1967, O stosunkach termicznych Krakowa (1780-1963), Przegląd Geofizyczny, 12 (3-4), 311-330.
• [52] Hess M., 1974, Klimat Krakowa, Folia Geographica. Series Geographica-Physica, 8, 45-102.
• [53] Hess M., Leśniak B., Olecki Z., Rauczyńska-Olecka D., 1980, Wpływ krakowskiej aglomeracji miejsko-przemysłowej na promieniowanie słoneczne dochodzące do powierzchni Ziemi, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Geograficzne, 51, 7-73.
• [54] Howard L., 1818, The climate of London, tom 1, W. Philips, Londyn.
• [55] Jankowiak J., Parczewski W. (red.), 1978, Bioklimat uzdrowisk polskich, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa, 429 s.
• [56] Jastrzębowski W., 1841, Wypadki dostrzeżeń meteorologicznych czynionych w Warszawie blisko przez pół wieku tj. od 1779 do 1828 roku włącznie przez Karola Bystrzyckiego, Antoniego Magiera i przez innych, oraz uwagi nad niemi dotyczące klimatu Polski. Rzecz wypracowana r. 1829 przez Wojciecha Jastrzębowskiego, Biblioteka Warszawska, t. 2, 687-776.
• [57] Kaczorowska Z., 1967, Opady Wielkiej Warszawy i jej okolic w okresie 1956-1960, Przegląd Geofizyczny, 12 (3-4), 251-271.
• [58] Karliński F., 1876, O okresowych zmianach ciepłoty powietrza w Krakowie, Pamiętnik Akademii Umiejętności w Krakowie. Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, 2, 157-191 oraz Kosmos, 1, Lwów, 350-351, 356-357.
• [59] Karliński F., 1877, Pierwsze przypadki mierzenia chyżości wiatru w Krakowie, Sprawozdania Akademii Umiejętności w Krakowie. Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, 4, Kraków.
• [60] Karliński F., 1898, Dzienny bieg ciepłoty w Krakowie, Sprawozdanie Komisji Fizjograficznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, 34, 204-207.
• [61] Kaszewski B. M., 2017, Próba oceny zieleni przyulicznej w kształtowaniu klimatu miasta, [w:] Roślinność pasów przydrożnych Lublina. Potencjał i zagrożenia, E. Trzaskowska (red.), Urząd Miasta Lublin, 13-22.
• [62] Kaszewski B. M., 2019, Badania klimatu Lublina, Acta Geographica Lodziensia, w druku.
• [63] Kaszewski B. M., Bilik A., 2015, Zmiany średniej dobowej temperatury powietrza w Lublinie w latach 1951-2010, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 70 (1), 71-82.
• [64] Kaszewski B. M., Gluza A. F., Siwek G., 2014, Rola suchych dolin w kształtowaniu stosunków termiczno-wilgotnościowych Lublina, [w:] Wąwozy i suche doliny Lublina. Potencjał i zagrożenia, E. Trzaskowska (red.), Urząd Miasta Lublin, 55-70.
• [65] Kaszewski B. M., Siwek K., 1998, Cechy przebiegu dobowego temperatury powietrza w centrum i na peryferiach Lublina, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 3, 213-220.
• [66] Kejna M., Uscka-Kowalkowska J., Araźny A., Kunz M., Maszewski R., Przybylak R., 2014, Spatial differentiation of global solar radiation in Toruń and its suburban area (central Poland) in 2012, Bulletin of Geography. Physical Geography Series, 7, 27-56, DOI: 10.2478/bgeo-2014-0002.
• [67] Kłysik K., 1996, Spatial and seasonal distribution of anthropogenic heat emission in Lodz, Poland, Atmospheric Environment, 30 (20), 3397-3404, DOI: 10.1016/1352-2310(96)00043-X.
• [68] Kłysik K., 1998, Charakterystyka powierzchni miejskich w Łodzi z klimatologicznego punktu widzenia, Acta Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 3, 173-185.
• [69] Kłysik K., Fortuniak K., 1998, Dobowy i roczny cykl występowania miejskiej wyspy ciepła w Łodzi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 3, 23-32.
• [70] Kłysik K., Fortuniak K., 1999, Temporal and spatial characteristics of the urban heat island of Łódź, Poland, Atmospheric Environment, 33 (24-25), 3885-3895, DOI: 10.1016/S1352-2310(99)00131-4.
• [71] Kłysik K., Kafar M., Gajda-Pijanowska I., 1995a, Historia obserwacji meteorologicznych w Łodzi, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 279-286.
• [72] Kłysik K., Zawadzka A., Gajda-Pijanowska I., 1995b, Wstępne wyniki rocznej działalności Miejskiej Stacji Meteorologicznej w Łodzi, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 79-86.
• [73] Koczorowska R., 1995, Rozkład podstawowych parametrów meteorologicznych w wybranych punktach Poznania, Gazeta Obserwatora IMGW, 1 (44), 10.
• [74] Kolendowicz L., 1999, Zmniejszenie częstości dni z burzą na przełomie czerwca i lipca w Poznaniu w latach 1961-1990, Przegląd Geofizyczny, 44 (1-2), 73-78.
• [75] Korycki M., Łobocki L., Wyszogrodzki A., 2016, Numerical simulation of stratified flow around a tall building of a complex shape, Environmental Fluid Mechanics, 16 (6), 1143-1171, DOI: 10.1007/s10652-016-9470-3.
• [76] Korzeniewski J., 1994, Wpływ cyrkulacji atmosferycznej i środowiska geograficznego na temperaturę powietrza w Trójmieście, Peribalticum, VI, 45-94.
• [77] Kossowska U., 1970, Osobliwości klimatu wielkomiejskiego na przykładzie Warszawy, Maszynopis pracy doktorskiej wykonanej w Zakładzie Klimatologii UW, skrót pracy, 1973, Prace i Studia IGUW. Klimatologia, 7, 141-185.
• [78] Kossowska-Cezak U., Osowiec M., 2017, Wojciech Jastrzębowski jako klimatolog, Przegląd Geofizyczny, 62 (3-4), 237-351.
• [79] Kossowska-Cezak U., Wawer J., 2014, Skrajności termiczne w klimacie Warszawy (1947- 2013), Prace i Studia Geograficzne, 56, 119-145.
• [80] Kossowski J., 1970, Zmienność z dnia na dzień maksymalnej i minimalnej temperatury powietrza w Lublinie w latach 1951-1960, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 25 (6), 159-173.
• [81] Kossowski J., 1973, Liczba dni i nocy bezchmurnych w Lublinie w okresie 1961-1970, Folia Societatis Scientiarum Lublinensis. Geografia, 15 (1), 73-78.
• [82] Kozłowska-Szczęsna T., 2000, Stan badań klimatu i bioklimatu uzdrowisk polskich, Dokumentacja Geograficzna, 16, 61 s.
• [83] Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., 1996, Środowisko fizyczno-geograficzne w Warszawie – niektóre zagadnienia, Atlas Warszawy, z. 4, G. Węcławowicz, J. Księżak, A. Jarosz (red.), Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Warszawa, 112 s.
• [84] Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B., Limanówka D., 2002, Bioklimat uzdrowisk polskich i możliwości jego wykorzystania w lecznictwie, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Warszawa, 611 s.
• [85] Kozłowska-Szczęsna T., Krawczyk B., Błażejczyk K., 2001, Charakterystyczne cechy klimatu Warszawy, [w:] Badania środowiska fizyczno-geograficznego aglomeracji warszawskiej, B. Krawczyk, G. Węcławowicz (red.), Prace Geograficzne, 180, 39-56.
• [86] Kozłowska-Szczęsna T., Podogrocki J., 1995, Antropogeniczne zmiany warunków radiacyjnych w Warszawie, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 87-97.
• [87] Kożuchowski K., 1995, The development of an urban effect in the long-term changes in temperature in Cracow, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 153-162.
• [88] Kraujalis M. W., 1980, Zróżnicowanie termiczne podłoża atmosfery na obszarze miasta, Dokumentacja Geograficzna, 3, 84-88.
• [89] Krawczyk B., 1968, Badania zmętnienia atmosfery w Warszawie w latach 1961-1963, Przegląd Geograficzny, 4, 823-832.
• [90] Kryza M., Drzeniecka-Osiadacz A., Werner M., Netzel P., Dore A. J., 2015, Comparison of the WRF and Sodar derived planetary boundary layer height, International Journal of Environmental Pollution, 58 (1-2), 3-14, DOI: 10.1504/IJEP.2015.076579.
• [91] Kuchcik M., Dudek W., Błażejczyk K., Milewski P., Błażejczyk A., 2016, Two faces to the greenery on housing estates-mitigating climate but aggravating allergy. A Warsaw case study, Urban Forestry and Urban Greening, 16, 170-181, DOI: 10.1016/j.ufug.2016.02.012.
• [92] Kuchcik M., Szmyd J., Błażejczyk K., Baranowski J., 2019, Badania klimatu i bioklimatu miasta prowadzone w IGiPZ PAN, Acta Geographica Lodziensia, w druku.
• [93] Kuczmarski M., 1982, Usłonecznienie w Polsce w okresie 1961-1970, Czasopismo Geograficzne, 53 (2), 149-157.
• [94] Kuczyński L. S., 1884, Przebieg roczny ciepłoty powietrza w Krakowie, obliczony na podstawie 50-letnich spostrzeżeń (1826-1875) sposobem nowym, prostszym i ściślejszym niż dotąd używane, Pamiętnik Akademii Umiejętności. Wydział Matematyczno-Przyrodniczy, 9, 73-112.
• [95] Kulesza K., Żmudzka E., Leziak K., 2017, Modern thermal hazards in a big city – how to detect, analyse and assess them? The case of Warsaw, Poland, Cities and Climate Conference 2017, 19-21 września, Potsdam, Institute for Climate Impact Research, Potsdam, poster.
• [96] Lechowicz-Kwiecień K., 1961, Usłonecznienie Gdyni, Biuletyn Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego, 9, 58-80.
• [97] Lewińska J., 1967, Opady atmosferyczne w Wielkim Krakowie, Prace Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego, 91, 19-28.
• [98] Lewińska J., 1984, Struktura termiczna powietrza nad Krakowem, Biuletyn Instytutu Kształtowania Środowiska, 3-4, 46-52.
• [99] Lewińska J., 2000, Klimat miasta. Zasoby, zagrożenia, kształtowanie, Instytut Rozwoju Miast, Kraków, 151 s.
• [100] Lewińska J., Bartosik J., Baścik J., Czerwieniec M., Zgud K., 1982, Wpływ miasta na klimat lokalny (na przykładzie aglomeracji krakowskiej), Instytut Kształtowania Środowiska, Warszawa, 106 s.
• [101] Lorenc H., 1991, Wpływ urbanizacji Warszawy na zmienność opadów atmosferycznych, Wiadomości IMGW, 35 (1-4), 109-126.
• [102] Lorenc H., Mazur A., 2003, Współczesne problemy klimatu Warszawy, IMGW, Warszawa, 69 s.
• [103] Majkowska A., Kolendowicz L., Półrolniczak M., Hauke J., Czernecki B., 2017, The urban heat island in the city of Poznań as derived from Landsat 5 TM, Theoretical Applied Climatology, 128 (3-4), 769-783, DOI: 10.1007/s00704-016-1737-6.
• [104] Marciniak K., Wójcik G., 1991, The variation of sunshine duration in the middle part of northern Poland during the period 1946-1989, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 396, 109-115.
• [105] Matuszko D. (red.), 2007, Klimat Krakowa w XX wieku, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 251 s.
• [106] Matuszko D., 2009, Wpływ zachmurzenia na usłonecznienie i całkowite promieniowanie słoneczne na przykładzie krakowskiej serii pomiarów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, 232 s.
• [107] Matuszko D., Wojkowski J., 2007, Zróżnicowanie przestrzenne wybranych cech klimatu Krakowa, [w:] Klimat Krakowa w XX wieku, D. Matuszko (red.), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 201-204.
• [108] Merecki R., 1915, Klimatologia ziem polskich, Drukarnia i Litografia Jana Cotty, Warszawa, 313 s.
• [109] Michałowski M., 1962, Burze atmosferyczne w Lublinie, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 17 (13), 302-324.
• [110] Michna E., 1955, Częstotliwość występowania rodzajów chmur w Lublinie, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 10 (6), 301-319.
• [111] Miętus M., 1998, O rekonstrukcji i homogenizacji wieloletniej serii średniej miesięcznej temperatury ze stacji w Gdańsku-Wrzeszczu 1851-1995, Wiadomości IMGW, 42 (2), 41-63.
• [112] Miętus M., Filipiak J., 2001, Struktura czasowo-przestrzennej zmienności warunków termicznych w rejonie Zatoki Gdańskiej, Materiały Badawcze IMGW. Seria Meteorologia, 32, 53 s.
• [113] Miętus M., Filipiak J., Wyszkowski A. (red.), 2007, 200 lat regularnych pomiarów i obserwacji meteorologicznych w Gdańsku, IMGW, Warszawa, 228 s.
• [114] Miętus M., Wielbińska D., Owczarek M., 1994, Historia obserwacji meteorologicznych na niektórych stacjach polskiego wybrzeża, Wiadomości IMGW, 38 (4), 149-162.
• [115] Milata S., 1959, Częstotliwość inwersji względnych temperatury powietrza w Krakowie w latach 1954, 1955 i 1957, Przegląd Geofizyczny, 4 (1), 19-37.
• [116] Morawska M., 1963, Zachmurzenie i usłonecznienie Krakowa w latach 1859-1958, Prace Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego, 81, 46 s.
• [117] Morawska-Horawska M., 1984, Współczesne zmiany w zachmurzeniu i usłonecznieniu Krakowa na tle 120-lecia, Przegląd Geofizyczny, 29 (3), 271-284.
• [118] Morawska-Horawska M., 1991, Wpływ rozwoju miast i globalnego ocieplenia na wzrost temperatury powietrza w Krakowie w 100-leciu 1881-1980, Przegląd Geofizyczny, 36 (4), 321-327.
• [119] Morawska-Horawska M., Cebulak E., 1981, Badania pionowego zasięgu miejskiej wyspy ciepła nad Krakowem, Folia Geographica. Series Geographica-Physica, 14, 43-50.
• [120] Mrugała S., Paczos S., Ryżyk E., 1991, Wstępne wyniki badań topoklimatycznych na obszarze Lublina, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1213, Prace Instytutu Geograficznego. Seria A: Geografia Fizyczna, 5, 289-298.
• [121] Netzel P., Ślopek J., Drzeniecka-Osiadacz A., 2012, Verification of SBL models by mobile SODAR measurements, International Journal of Environment and Pollution, 50 (1-4), 250-263, DOI: 10.1504/IJEP.2012.051197.
• [122] Nidzgorska-Lencewicz J., Czarnecka M., 2011, Deformacja warunków anemometrycznych w Szczecinie, Prace i Studia Geograficzne, 47, 401-408.
• [123] Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., Olecki Z., 1984, Stosunki bioklimatyczne Krakowa, Problemy Uzdrowiskowe, 1-2 (195-196), 143-151.
• [124] Nowak A., 2009, Analiza miejskiej wyspy ciepła na obszarze Poznania, Prace Geograficzne, 122, 99-110.
• [125] Nowosad M., 2012, Zmiany grubości pokrywy śnieżnej w Lublinie i ich uwarunkowania cyrkulacyjne, [w:] Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Z. Bielec-Bąkowska, E. Łupikasza, A. Widawski (red), Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec, 157-166.
• [126] Nowosad M., Bartoszek K., 2007, Wieloletnia zmienność grubości pokrywy śnieżnej w okolicy Lublina, [w:] Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 411-421.
• [127] Nurek T., Korzeniewski J., Trapp J., Wyszkowski A., 1992, Bioklimat aglomeracji gdańskiej, Zeszyty Naukowe Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii: Geografia, 18, 21-44.
• [128] Offerle B., Grimmond C. S. B., Fortuniak K., Kłysik K., Oke T. R., 2006a, Temporal variations in heat fluxes over a central European city centre, Theoretical and Applied Climatology, 84 (1-3), 103-115, DOI: 10.1007/s00704-005-0148-x.
• [129] Offerle B., Grimmond C. S. B., Fortuniak K., Pawlak W., 2006b, Intraurban differences of surface energy fluxes in a central European city, Journal of Applied Meteorology and Climatology, 45 (1), 125-136, DOI: 10.1175/JAM2319.1.
• [130] Oke T. R., 1973, City size and the urban heat island, Atmospheric Environment, 7 (8), 769-779, DOI: 10.1016/0004-6981(73)90140-6.
• [131] Oke T. R., 1982, The energetic basis of the urban heat island, Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, 108 (455), 1-24, DOI: 10.1002/qj.49710845502.
• [132] Oke T. R., Mills G., Christen A., Voogt J. A., 2017, Urban climates, Cambridge University Press, 525 s.
• [133] Olecki Z., 1973, Wpływ miasta na niektóre elementy bilansu radiacyjnego na przykładzie Krakowa, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Geograficzne, 32, 105-118.
• [134] Olecki Z., 1992, Przezroczystość atmosfery w krakowskiej aglomeracji miejsko-przemysłowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Geograficzne, 90, 23-34.
• [135] Owczarek M., 2003, Odczuwalność cieplna w Gdyni w świetle wybranych wskaźników, Wiadomości IMGW, 47 (4), 37-58.
• [136] Owczarek M., 2012, Warunki bioklimatyczne na Wybrzeżu i Pomorzu w drugiej połowie XX wieku, Materiały Badawcze IMGW. Seria Meteorologia, 44, 163 s.
• [137] Ożga W., 1998, Warunki anemometryczne w niektórych formach zabudowy miejskiej (na przykładzie Warszawy), Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 3, 455-458.
• [138] Paszyński J., 1957, Klimat lokalny doliny Bystrzycy pod Lublinem i możliwości jego zmian, Gospodarka Wodna, 6, 295-299.
• [139] Paszyński J., 1959, Wstępne wyniki badania przezroczystości atmosfery w Bydgoszczy, Przegląd Geofizyczny, 4 (2), 107-120.
• [140] Pawlak W., 2009, Efektywne albedo powierzchni miejskiej Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 9, 166 s.
• [141] Pawlak W., Fortuniak K., 2016, Eddy covariance measurements of the net turbulent methane flux in the city centre – results of 2-year campaign in Łódź, Poland, Atmospheric Chemistry and Physics, 16 (13), 8281-8294, DOI: 10.5194/acp-16-8281-2016.
• [142] Pawlak W., Fortuniak K., Siedlecki M., 2011, Carbon dioxide flux in the centre of Łódź, Poland - analysis of a 2-year eddy covariance measurement data set, International Journal of Climatology, 31 (2), 232-243, DOI: 10.1002/joc.2247.
• [143] Pawłowski S., 1918, Przyczynek do historji spostrzeżeń meteorologicznych w Polsce, Przegląd Geograficzny, 1 (1-2), 106-107.
• [144] Piotrowicz K., 2010, Sezonowa i wieloletnia zmienność typów pogody w Krakowie, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 314 s.
• [145] Podstawczyńska A., 2007, Cechy solarne klimatu Łodzi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 7, 294 s.
• [146] Podstawczyńska A., 2013, Meteorologiczne uwarunkowania stężenia radonu w przygruntowej warstwie powietrza w środowisku miejskim i zamiejskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 285 s.
• [147] Podstawczyńska A., 2016, Differences of near-ground atmospheric Rn-222 concentration between urban and rural area with reference to microclimate diversity, Atmospheric Environment, 126, 225-234, DOI: 10.1016/j.atmosenv.2015.11.037.
• [148] Pospieszyńska A., Przybylak R., 2018, Temperature changes in Toruń (central Poland) from 1871 to 2010, Theoretical and Applied Climatology, 135 (1-2), 707-724, DOI: 10.1007/s00704-018-2413-9.
• [149] Półrolniczak M., Kolendowicz L., Majkowska A., 2019, Stan badań klimatu Poznania ze szczególnym uwzględnieniem zjawiska miejskiej wyspy ciepła, Acta Geographica Lodziensia, w druku.
• [150] Półrolniczak M., Kolendowicz L., Majkowska A., Czernecki B., 2017, The influence of atmospheric circulation on the intensity of urban heat island and urban cold island in Poznań, Poland, Theoretical and Applied Climatology, 127 (3-4), 611-625, DOI: 10.1007/s00704-015-1654-0.
• [151] Półrolniczak M., Tomczyk A. M., Kolendowicz L., 2018, Thermal conditions in the city of Poznań (Poland) during selected heat waves, Atmosphere, 9 (1), DOI: 10.3390/ atmos9010011.
• [152] Przybylak R., 2010, Instrumental observations, [w:] The Polish climate in the European context: an historical overview, R. Przybylak, J. Majorowicz, J. Brazdil, M. Kejan (red.), Springer, 129-166.
• [153] Przybylak R., Uscka-Kowalkowska J., 2019, Badania klimatu miejskiego w Toruniu prowadzone przez Katedrę Meteorologii i Klimatologii UMK – zarys historii i uzyskanych wyników, Acta Geographica Lodziensia, w druku.
• [154] Przybylak R., Uscka-Kowalkowska J., Araźny A., Kejna M., Kunz M., Maszewski R., 2017, Spatial distribution of air temperature in Toruń (Central Poland) and its causes, Theoretical and Applied Climatology, 127 (1-2), 441-463, DOI: 10.1007/s00704-015-1644-2.
• [155] Pyka J. L., 1988, Pierwsze wyniki badań meteorologicznych przeprowadzonych za pomocą sodaru we Wrocławiu, Przegląd Geofizyczny, 6, 157-166.
• [156] Pyka J. L., 2003, Meteorological observations and measurements in Wrocław, Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Geograficzne, 75, 11-22.
• [157] Radosz J., 2007, Zróżnicowanie topoklimatyczne miasta Sosnowca, [w:] Rocznik Sosnowiecki 2006. Oblicza miasta, A. T. Jankowski (red.), Muzeum w Sosnowcu. Sosnowiec, 29-40.
• [158] Radosz J., 2010, Topoklimat Katowic na tle charakterystyki środowiska geograficznego, Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, 42, 60-69.
• [159] Rojecki A., 1956, O najdawniejszych obserwacjach meteorologicznych na ziemiach Polski, Przegląd Geofizyczny, 1 (3-4), 253-257.
• [160] Różański S., 1959, Budowa miasta a jego klimat, Wydawnictwo Arkady, Warszawa, 322 s.
• [161] Różański S., Tarajkowska M., Zych S., 1961, Niektóre wyniki badań nad klimatem Łodzi, Przegląd Geofizyczny, 6 (1-2), 19-26.
• [162] Schmuck M., 1967, Wpływ miasta na opady atmosferyczne (na przykładzie Wrocławia), Przegląd Geofizyczny, 12 (3-4), 411-440.
• [163] Siedlecki M., 2003, Urban-rural wind speed differences in Lodz, [w:] Proceedings of 5th International Conference on Urban Climate, 1-5 września, Łódź, K. Kłysik (red.), Uniwersytet Łódzki, 4 s.
• [164] Sikora S., 2008, Bioklimat Wrocławia, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 5, 169 s.
• [165] Sorbjan Z., 1978, Numerical simulation of dynamic structure of the atmospheric boundary layer in urban area, Acta Geophysica Polonica, 26 (2), 167-171.
• [166] Sorbjan Z., Uliasz M., 1982, Some numerical urban boundary-layer studies, Boundary-Layer Meteorology, 22 (4), 481-502, 481-502, DOI: 10.1007/BF00124707.
• [167] Stachlewska I. S., Costa-Suros M., Althausen D., 2017, Raman lidar water vapor profiling over Warsaw, Poland, Atmospheric Research, 194, 258-267, DOI: 10.1016/j. atmosres.2017.05.004.
• [168] Stenz E., 1922, Natężenie promieniowania słonecznego i insolacja w Warszawie według pomiarów w okresie 1913-1918, Roczniki Państwowego Instytutu Meteorologii za rok 1919, Warszawa, 39 s.
• [169] Stenz E., 1952, Zachmurzenie Polski, Przegląd Meteorologiczny i Hydrologiczny, 5 (1-2), 69-81.
• [170] Stopa-Boryczka M., 1992, Deformacja pól zmiennych meteorologicznych przez zabudowę w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 11, 39-73.
• [171] Stopa-Boryczka M., (red.) 2003, Studies on the climate of Warsaw, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa, 208 s.
• [172] Stopa-Boryczka M., Boryczka J., Wawer J., Dobrowolska M., Osowiec M., Błażek E., Skrzypczuk J., 2010, Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce. Tom 24: Klimat Warszawy i miejscowości strefy podmiejskiej, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, Warszawa, 333 s.
• [173] Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Błażek E., Kicińska B., Żmudzka E., 1994, The heat island in Warsaw and its effects, Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development, 6 (1), 93-102.
• [174] Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Kossowska-Cezak U., Ryczywolska E., Wawer J., 1984, Badania wpływu zabudowy na klimat lokalny w Warszawie, [w:] Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji „Klimat i bioklimat miast”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 29-35.
• [175] Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Mierzwiński B., Wawer J., 1991, Zależność pola temperatury powietrza od charakteru zabudowy, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1213, Prace Instytutu Geograficznego. Seria A: Geografia Fizyczna, 5, 187-188.
• [176] Stopa-Boryczka M., Kopacz-Lembowicz M., Wawer J., 2001, Klimat Warszawy w pracach Zakładu Klimatologii Uniwersytetu Warszawskiego, [w:] Badania środowiska fizyczno-geograficznego aglomeracji warszawskiej, B. Krawczyk, G. Węcławowicz (red.), Prace Geograficzne, 180, 57-69.
• [177] Strużewska J., Kamiński J. W., 2012, Impact of urban parameterization on high resolution air quality forecast with the GEM – AQ model, Atmospheric Chemistry and Physics, 12 (21), 10387-10404, DOI: 10.5194/acp-12-10387-2012.
• [178] Strzyżewski T., Uscka-Kowalkowska J., Przybylak R., Kejna M., Araźny A., Maszewski R., 2015, Zróżnicowanie kierunku i prędkości wiatru na obszarze Torunia (centralna Polska) w 2012 roku, Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 67, 79-89.
• [179] Szczerbacki M., 1968, Klimat miasta Poznania, [w:] Zagadnienia klimatu i warunków higienicznych na obszarze Poznania i strefy podmiejskiej, J. Jankowiak (red.), Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Komisja Upowszechniania Nauki, 3, 11-46.
• [180] Szulczewska B., Giedych R., Borowski J., Kuchcik M., Sikorski P., Mazurkiewicz A., Stańczyk T., 2014, How much green is needed for a vital neighbourhood? In search for empirical evidence, Land Use Policy, 38, 330-345, DOI: 10.1016/j.landuse-pol.2013.11.006.
• [181] Szyga-Pluta K., 2003, Cloud types in Kołobrzeg, Poznan and Wieluń in the months with the lowest and highest cloudines, Studia Geograficzne, 75, 304-309.
• [182] Szymanowski M., 2004, Miejska wyspa ciepła we Wrocławiu, Studia Geograficzne, 77, 228 s.
• [183] Szymanowski M., 2005, Interactions between thermal advection in frontal zones and the urban heat island of Wroclaw, Poland, Theoretical and Applied Climatology, 82 (3-4), 207-224, DOI: 10.1007/s00704-005-0135-2.
• [184] Szymanowski M., Drzeniecka-Osiadacz A., Sawiński T., Kryza M., 2019, Historia i współczesność badań nad klimatem Wrocławia – pomiary i badania modelowe, Acta Geographica Lodziensia, w druku.
• [185] Tamulewicz J., 1996, Poznańska seria opadów atmosferycznych w świetle wskaźnika kontynentalizmu pluwialnego, Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A – Geografia Fizyczna, 47, 115-126.
• [186] Tarajkowska M., 1971, Wpływ zabudowy miejskiej na warunki termiczne powietrza na przykładzie Częstochowy, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, 43 (2), 139-159.
• [187] Tarajkowska M., Zawadzka A., 1984, Badania klimatu miast w Zakładzie Meteorologii, Klimatologii i Hydrologii IG UŁ, [w:] Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji „Klimat i bioklimat miast”, 22-24 listopada, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 7-20.
• [188] Trapp J., 1978, Wpływ warunków naturalnych i zabudowy na klimat Gdyni, praca doktorska, Uniwersytet Gdański, maszynopis.
• [189] Trapp J., Korzeniewski J., Nurek T., Wyszkowski A., 1987, Klimat aglomeracji gdańskiej, Zeszyty Naukowe Wydziału Biologii, Geografii i Oceanologii: Geografia, 16, 5-33.
• [190] Trepińska J., 1969, Ogólna charakterystyka opadów Krakowie w latach 1916-1965, Folia Geographica. Series Geographica-Physica, 3, 117-138.
• [191] Trepińska J., 2007, Instrumentalne i wizualne obserwacje pogody w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, [w:] Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 31-37.
• [192] Trepińska J., Kowanetz L., 1997, Wieloletni przebieg średnich miesięcznych wartości temperatury powietrza w Krakowie, 1792-1995, [w:] Wahania klimatu w Krakowie (1792-1995): wiekowe zmiany klimatu na podstawie krakowskiej serii meteorologicznej (1792-1995) ze szczególnym uwzględnieniem schyłku małego glacjału, J. Trepińska (red.), Instytut Geograficzny, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 99-130.
• [193] Twardosz R., 2005, Dobowy przebieg opadów atmosferycznych w ujęciu synoptycznym i probabilistycznym na przykładzie Krakowa (1886-2002), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 176 s.
• [194] Uscka-Kowalkowska J., Przybylak R., Kunz M., Maszewski R., Araźny A., Kejna M., 2014, Zróżnicowanie wilgotności powietrza na terenie Torunia w 2012 roku, Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, 66, 393-409.
• [195] Walawander J. P., 2006, Zastosowanie danych satelitarnych serii Landsat i technik GIS w badaniach krakowskiej wyspy ciepła (na przykładzie Krakowa), Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 61, 446-457.
• [196] Walawender J. P., Szymanowski M., Bokwa A., Hajto M. J., 2014, Land surface temperature patterns in the urban agglomeration of Kraków (Poland) derived from LANDSAT-7/ETM+ data, Pure and Applied Geophysics, 171 (6), 913-940, DOI: 10.1007/s00024-013-0685-7.
• [197] Walczewski J., 1984, Charakterystyka warstwy granicznej atmosfery nad Krakowem w oparciu o wyniki akustycznego sondażu atmosfery, Materiały Badawcze IMGW. Seria Meteorologia, 10, 147 s.
• [198] Walczewski J. (red.), 1994, Charakterystyka warstwy granicznej atmosfery nad miastem (na przykładzie Krakowa), Materiały Badawcze IMGW. Seria Meteorologia, 22, 109 s.
• [199] Walczewski J., 2005, Meteorologiczne i klimatyczne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń powietrza, Przegląd Geofizyczny, 50 (3-4), 177-193.
• [200] Wałaszek K., Kryza M., Werner M., 2014, Evaluation of the WRF meteorological model results during a high ozone episode in SW Poland – the role of model initial conditions, International Journal of Environment and Pollution, 54 (2-4), 193-202, DOI: 10.1504/IJEP.2014.065120.
• [201] Warakomski W., 1999, Zmiany wieloletniej temperatury i opadów w Lublinie w okresie 1951-1995, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 197-204.
• [202] Wawer J., 1995, Wpływ warunków pogodowych na intensywność miejskiej wyspy ciepła w Warszawie, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 71-78.
• [203] Wawer J., 1999, Zależność miejskiej wyspy ciepła od cyrkulacji atmosferycznej, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Physica, 3, 45-50.
• [204] Werner M., Kryza M., Ojrzyńska H., Skjoth C. A., Wałaszek K., Dore A. J., 2015, Application of WRF-Chem to forecasting PM10 concentration over Poland, Journal of Environment and Pollution, 58 (4), 280-292, DOI: 10.1504/IJEP.2015.077458.
• [205] Widawski A., 2015, The influence of atmospheric circulation on the air pollution concentration and temperature inversion in Sosnowiec. Case study, Environmental and Socio-economic Studies, 3 (2), 30-40, DOI: 10.1515/environ-2015-0060.
• [206] Wierzbicki D., 1871, Untersuchungen über klimatolographischen Verhältnisse zu Krakau nach 45-jähringen Beobachtungen 1826-1870, Jahrbücher der k.k. Central-Anstalt für Meteorologie und Erdmagnetismus, 7, 38 s.
• [207] Woś A., 1992, Temperatura powietrza poszczególnych pór roku w Poznaniu w przekroju wieloletnim, Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A – Geografia Fizyczna, 44, 177-183.
• [208] Wójcik G., Marciniak K., 1984, Zróżnicowanie stosunków termicznych na obszarze Torunia, [w:] Materiały I Ogólnopolskiej Konferencji „Klimat i bioklimat miast”, 22-24 listopada, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 100-106.
• [209] Wójcik G., Marciniak K., 2007, Badania klimatu miejskiego w Toruniu, [w:] Działalność naukowa i dydaktyczna Zakładu Klimatologii Instytutu Geografii UMK w latach 1947-2007, R. Przybylak, M. Kejna, K. Marciniak (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 66-68.
• [210] Wyszkowski A., 1994, Wpływ warunków meteorologicznych na kształtowanie emisji węglowodorów w rejonie zakładów petrochemicznych, Zeszyty Naukowe UG: Rozprawy i monografie, 202, 162 s.
• [211] Wyszkowski A., Mysiak R., 1995, Problemy lokalizacji punktów pomiarowych w automatycznych systemach monitoringu atmosfery, [w:] Klimat i bioklimat miast, K. Kłysik (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 229-239.
• [212] Wyszogrodzki A. A., Shiguang M., Chen F., 2012, Evaluation of the coupling between mesoscale-WRF and LES-EULAG models for simulation fine-scale urban dispersion, Atmospheric Research, 118, 324-345, DOI: 10.1016/j.atmosres.2012.07.023.
• [213] Zieliński M., Fortuniak K., Pawlak W., Siedlecki M., 2013, Turbulent sensible heat flux in Łódź, Central Poland, obtained from scintillometer and eddy covariance measurements, Meteorologische Zeitschrift, 22 (5), 603-613, DOI: 10.1127/0941- 2948/2013/0448.
• [214] Zieliński M., Fortuniak K., Pawlak W., Siedlecki M., 2017, Influence of mean rooftop-level estimation method on sensible heat flux retrieved from a large-aperture scintillometer over a city centre, Boundary-Layer Meteorology, 164 (2), 281-301, DOI: 10.1007/ s10546-017-0254-1.
• [215] Zieliński M., Fortuniak K., Pawlak W., Siedlecki M., 2018, Long-term Turbulent Sensible- Heat-Flux Measurements with a Large-Aperture Scintillometer in the Centre of Łódź, Central Poland, Boundary-Layer Meteorology, 167 (3), 469-492, DOI: 10.1007/s10546-017-0331-5.
• [216] Zimnoch M., Godlowska J., Nęcki J. M., Różański K., 2010, Assessing surface fluxes of CO2 and CH4 in urban environment: a reconnaissance study in Krakow, southern Poland, Tellus B: Chemical and Physical Meteorology, 62 (5), 573-580, DOI: 10.1111/j.1600-0889.2010.00489.x.
• [217] Zimnoch M., Nęcki J. M., Chmura Ł., Jasek A., Jeleń D., Gałkowski M., Kuc T., Gorczyca Z., Bartyzel J., Różański K., 2018, Quantification of carbon dioxide and methane emissions in urban areas: source apportionment based on atmospheric observations, Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, DOI: 10.1007/s11027-018-9821-0.
• [218] Zinkiewicz W., Warakomski W., 1960, Zarys klimatu Lublina, Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska. Sectio B: Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia, 14 (2), 47-130.
• [219] Zipser-Urbańska A., 1968, Wpływ kierunku wiatru na rozkład opadów atmosferycznych w mieście na przykładzie Wrocławia, Czasopismo Geograficzne, 39, 429-437.
• [220] Zych S., 1961, Zagadnienia klimatyczne miasta Łodzi, Przegląd Techniczny, 49, 9.
• [221] Żarnowiecki G., 2002, Zróżnicowanie bioklimatu Kielc w sezonie letnim, Regionalny Monitoring Środowiska Przyrodniczego, 3, 109-116.
• [222] Żmudzka E., 2019, Badania klimatu Warszawy prowadzone w Zakładzie Klimatologii Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego (1951-2018), Acta Geographica Lodziensia, w druku.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).