2-Izopropoksyetanol. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego

• Autorzy: Konieczko K. , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

2-Isopropoxyethanol. Documentation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

2-Izopropoksyetanol (IPE) jest bezbarwną cieczą o gorzkim smaku i słabym zapachu, charakterystycznym dla eterów. Należy do grupy eterów alifatycznych glikolu etylenowego. Powstaje w wyniku reakcji tlenku etylenu z izopropanolem lub przez bezpośrednią alkilację glikolu etylenowego. IPE jest stosowany głównie jako rozpuszczalnik estrów celulozy, lakierów, żywic i barwników. Występuje jako składnik farb drukarskich i rozcieńczalników do tych farb oraz w kosmetykach samochodowych. 2-Izopropoksyetanol znajduje się w wykazie substancji niebezpiecznych. Jest zaklasyfikowany jako substancja działająca szkodliwie przez drogi oddechowe i w kontakcie ze skórą oraz drażniąco na oczy. W dostępnym piśmiennictwie i bazach danych nie ma doniesień o ostrych zatruciach ludzi 2-izopropoksyetanolem. Uważa się, że etery glikolu etylenowego działają na ośrodkowy układ nerwowy, podobnie jak niepodstawiony glikol etylenowy, natomiast wykazują silniejsze działanie na nerki i powodują hematurię. W warunkach narażenia ostrego IPE powodował u zwierząt doświadczalnych hemolizę krwinek czerwonych, hematurię i uszkodzenie nerek. Najbardziej wrażliwym gatunkiem na działanie hemolityczne IPE były szczury. Objawy anemii hemolitycznej obserwowano już po jednorazowym 4-godzinnym narażeniu szczurów na IPE o stężeniu 264 mg/m3. W badaniach krótkoterminowych i przewlekłych obserwowano krwiomocz, objawy anemii hemolitycznej, a po narażeniu na związek o większych stężeniach hemosyderozę śledziony, a także działanie depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy i drażniące na błony śluzowe nosa. IPE nie wykazywał właściwości mutagennych, teratogennych ani embriotoksycznych. W dostępnym piśmiennictwie nie ma informacji o badaniach nad działaniem rakotwórczym tej substancji. Po podaniu IPE na skórę królika wartość DL50 wynosi 1444 mg/kg m.c. i jest mniejsza niż w przypadku podania związku drogą dożołądkową, co świadczy o wchłanianiu się IPE przez skórę. Efektem krytycznym działania IPE jest działanie hemolityczne. Podstawą proponowanej wartości NDS są wyniki 4-tygodniowego eksperymentu inhalacyjnego przeprowadzonego na szczurach, na podstawie których ustalono wartość NOAEL wynoszącą 128 mg/m3. Do obliczeń przyjęto następujące współczynniki niepewności: A = 2 (współczynnik związany z wrażliwością osobniczą) i C = 3 (współczynnik związany z przejściem z badań krótkoterminowych do przewlekłych). Nie przyjęto współczynnika niepewności związanego z różnicami międzygatunkowymi, ze względu na mniejszą wrażliwość erytrocytów ludzkich na hemolityczne działanie IPE w porównaniu z erytrocytami szczura. Obliczona wartość normatywu wynosi 21,3 mg/m3. Zbliżoną wartość NDS otrzymano, biorąc pod uwagę wyniki 26-tygodniowych badań, w których po narażeniu na IPE o stężeniu 106 mg/m3 obserwowano u szczurów jedynie minimalne działanie hemolityczne, dlatego wartość tę przyjęto za wartość LOAEL. Do obliczeń przyjęto następujące współczynniki niepewności: A = 2 (współczynnik związany z wrażliwością osobniczą) i D = 2 (współczynnik związany ze stosowaniem wartości LOAEL zamiast wartości NOAEL). Obliczona na tej podstawie wartość normatywu wynosi 26,5 mg/m3. Proponujemy przyjęcie, na podstawie przedstawionych obliczeń, stężenia 20 mg/m3 2-izopropoksyetanolu za wartość NDS z zaznaczeniem wchłaniania związku przez skórę „Sk”. Jest to wartość normatywu zbliżona do przyjętej w Niemczech, Austrii i w Szwajcarii (5 ppm = 22 mg/m3). W piśmiennictwie nie ma doniesień o działaniu drażniącym IPE na ludzi w warunkach narażenia zawodowego. Działanie drażniące u zwierząt obserwowano po narażeniu na związek o znacznie większych stężeniach (4250 mg/m3). Nie ma więc podstaw do ustalenia wartości NDSCh 2-izopropoksyetanolu. Nie ma również podstaw merytorycznych do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB) 2-izopropoksyetanolu.

EN

2-Isopropoxyethanol (IPE) is a monoalkyl ether of ethylene glycol. It is a colorless liquid with a mild ethereal odour and bitter taste. IPE is used as a solvent for cellulose esters, lacqers, resins, dyes and printing inks. 2-Isopropoxyethanol is on the list of dangerous substances – it is classified as harmful by inhalation and skin contact, and irritating to eyes. The critical effect of IPE is its haemolytic activity. The 8-h TWA value was calculated on the basis of the results of a 4-week inhalation study on rats – in this study IPE concetration of 128 mg/m3 was the NOAEL for the haemolytic effect – and uncertainty factors. A similar value of MAC (TWA) was calculated on a LOAEL of 106 mg/m3 from the results of a 26-week inhalation study on rats. It is important that the uncertainty factor connected with species differences between humans and rats (B) was only 1 because the rat is more sensitive to the haemolytic effect than man. The 8-h TWA value of 20 mg/m3 was established and a skin notation was assigned. No STEL was established.

Słowa kluczowe

PL

2-izopropoksyetanol; eter izopropylowy glikolu etylenowego; najwyższe dopuszczalne stężenie; narażenie zawodowe

EN

2-isopropoxyethanol; ethylene glycol isopropyl ether; maximum allowable concentration; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2006
• Tom: Nr 1 (47)
• Strony: 151--169
• Opis fizyczny: Bibliogr. 42 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Konieczko K.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. św. Teresy 8

Bibliografia

• 1.ACGIH (1992) Documentation. 2-Isopropoxyethanol.
• 2.ACGIH (1999) TLVs and BEIs.
• 3.Arbete och halsa. Scientific basis for Swedish occupational standards (1995) XVI, 19, 25-32.
• 4.Arts J.H.E. i in. (1992) Repeated-dose (28-day) inhalation toxicity of isopropylethylene glycol ether in rats. Inhal. Toxicol. 4, 43-55 (cyt. za Arbete... 1995).
• 5.Boatman R.J.,Knaak J.B. (2001) Ethers of ethylene glycol and derivatives. W: Patty`s Toxicology. Ed. 5th T. 7. New York, Wiley, 132-136.
• 6.Carpenter C.P. i in. (1956) The toxicity of butyl cellosolve solvent. Arch. Ind. Health 14, 114-131 (cyt. za Arbete… 1995).
• 7.CHEMINFO (2002), (komputerowa baza danych).
• 8.CHRIS (2001), (komputerowa baza danych).
• 9.DFG (1993) Occupational toxicants. T. 5, 207-211.
• 10.DFG (1998) List of MAK and BAT Values.
• 11.Doe J.E. (1984) Further studies on the toxicology of the glycol ethers with emphasis on rapid screening and hazard assessment. Environ. Health Perspectives 57, 199-206.
• 12.Dyrektywa Komisji 2000/39/WE z dnia 8 czerwca 2000 r. ustanawiająca pierwszą listę indykatywnych wartości granicznych narażenia na czynniki zewnętrzne podczas pracy w związku z wykonywaniem dyrektywy Rady 98/24/EWG w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym z czynnikami chemicznymi w miejscu pracy. Dziennik Urzędowy WE L 142, 47.
• 13.Dyrektywa Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowodawczych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych wraz z późniejszymi zmianami. Aneks I z poprawkami do 29 ATP włącznie (dyrektywa Komisji 2004/73/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r.) Dziennik Urzędowy WE L 152, 1.
• 14.EINECS Plus (1991), (komputerowa baza danych).
• 15.Gage J.C. (1970) The subacute inhalation toxicity of 109 industrial chemicals. Br. J. Ind. Med. 27, 1-18.
• 16.Gosselin R.E. i in. (1969) Clinical toxicology of commercial products. Acute Poisoning. 3rd ed. Baltimore.
• 17.HSDB (2001), (komputerowa baza danych).
• 18.Hutson D.H., Pickering B.A. (1971) The metabolism of isopropyl oxitol in rat and dog. Xenobiotica 1, 105-119.
• 19.IARC (2002) Monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans. T. 80, Lyon .
• 20.Johanson G., Dynesius B. (1988) Liquid/air partition coefficients of six commonly used glycol ethers. Br. J. Ind. Med. 45, 561-564.
• 21.MEDLINE (1980-2001), (komputerowa baza danych).
• 22.Miller R.R. (1987) Metabolism and deposition of glycol ethers. Drug Metabol. Rev. 18, 1-22 (cyt. Za Arbete…1995).
• 23.Moffett B.J. i in. (1976 ) Toxicology of isopropyl oxitol. Inhalation exposure of dogs, rabbits, guinea pigs and rats. Group Research Report TLGR.0039.76. Shell Research Limited, London (cyt. Za ACGIH 1992).
• 24.NIOSH (2001) Pocket guide to chemical hazards.
• 25.NIOSHTIC2 (2002), (komputerowa baza danych).
• 26.Patty’s Toxicology (2001) 5th ed. T7. New York, Wiley.
• 27.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 28.09.2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem. DzU nr 201, poz. 1674).
• 28.RTECS (2001), ( komputerowa baza danych).
• 29.Samuels D.M. i in. (1984) The effects on the rat testis of single inhalation exposures to ethylene glycol monoalkyl ethers in particular ethylene glycol monomethylether. Arch. Toxicol. 7, 167-170 (cyt. Za Patty’s… 2001).
• 30.Saparmamedov E. (1974) Zdravookhr. Turkm. 18, 26 (cyt. za Patty’s… 2001).
• 31.Smyth H.F. i in. (1962) Range-finging toxicity data. List VI. Amer. Ind. Hyg. Assoc. J. 23, 95.
• 32.Smyth H.F. i in.. (1969) Range-finging toxicity data: List VII. Amer. Ind. Hyg. Assoc. J. 30, 470-476.
• 33.Starek A. (2002) 2-Butoksyetanol. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego. Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy 4(34).
• 34.Tanii H. i in.(1985) Structure-toxicity relationship of ethylene glycol ethers. Arch. Toxicol. 5, 399-404.
• 35.TOXLINE (1981-2001), (komputerowa baza danych).
• 36.Tyl R.W. i in. (1997) Draft final report on the developmental toxicity evaluation of inhaled isopropyl cellosolve vapor in CD rats. Chemical Industry Institute of Toxicology for Union Carbide Corporation. Study No. 96U1661, Aug. 20 (cyt. za Patty’s… 2001).
• 37.Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych. DzU nr 11, poz. 84, z późn. zm.
• 38.Wagner V.O. (1996) Bacterial reverse mutation assay with an independent repeat assay. Final Report to Union Carbide Corporation, Laboratory Study No. G96BH00.502001, Microbiological Associates, Rockville, MD, Nov. 22, (cyt. za Patty’s… 2001).
• 39.Werner H.W. i in. (1943a) The acute toxicity to vapors of several monoalkyl ethers of ethylene glycol. J. Ind. Hyg. Toxicol. 25, 157-163 (cyt. za Arbete... 1995).
• 40.Werner H.W. i in. (1943b) Effects of repeated exposures of rats to vapors of monoalkyl ethylene glycol ethers. J. Ind. Hyg. Toxicol. 25, 374-379 (cyt. za Arbete... 1995).
• 41.Wolf M.A. (1959) The Dow Chemical Company (dane niepublikowane, cyt. za Patty’s… 2001).
• 42.Zissu D. (1995) Experimental study of cutaneous tolerance to glycol ethers. Contact Dermatitis 32, 74-77.