Kościół parafialny w Barcianach w kontekście architektury wiejskich świątyń parafialnych w Prusach Zakonnych

• Autorzy: Wółkowski Wojciech , Janek Natalia , Kochanowska Agata , Mikos Anna , Piwowarska Klaudia , Rygier Monika , Zientała Ewelina

Warianty tytułu

EN

The Barciany Parish Church in the Context of the Rural Church Architecture of Teutonic Order Prussia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pierwsza pisemna wzmianka o kościele pojawiła się w 1389 roku i wkrótce po tej dacie, według dotychczasowych badaczy obiektu, miała zostać wzniesiona obecna murowana świątynia. Wspomniane badania pozwoliły częściowo zweryfikować te ustalenia. Udało się wyodrębnić aż osiem faz budowlanych kościoła z czego trzy średniowieczne. Odnaleziono relikty najstarszej świątyni, które można łączyć ze wspomnianą wzmianką. Obecnie istniejący gotycki korpus kościoła na nowo wydatowano, przesuwając jego powstanie na wiek XV. We wspomnianym korpusie udało się także ustalić drobniejsze etapy budowy, które można łączyć z kolejnymi sezonami prowadzonych prac. Istotnym ustaleniem z punktu widzenia historii architektury regionu jest też rozpoznanie empory nad zakrystią kościoła, która dotąd uchodziła z obiekt wzniesiony dla komtura sąsiedniego zamku i służący niejako manifestacji jego władzy. Ponieważ datowanie empory, tak jak i całego korpusu, znacznie przesunięto, wykluczono możliwość współistnienia w Barcianach urzędu komturskiego i owej empory. Badania wykazały natomiast, że arkada empory miała przede wszystkim znaczenie konstrukcyjne przy budowie korpusu kościoła i pozwalała na wzniesienie nad zakrystią o stosunkowo cienkich ścianach, pochodzących z pierwszej świątyni, o wiele grubszego muru nowego kościoła. Ustalenia te mogą być ko- lejnym głosem w toczącej się dyskusji nad funkcją empor w kościołach z terenu dawnego państwa zakonnego w Prusach.

EN

The article presents the results of architectural research into the Church of the Immaculate Heart of the Blessed Virgin Mary in Barciany, in former Prussia, as conducted in the year 2020 and the place of the building in the context of the Gothic architecture of the region. The first written mention of the church appeared in the year 1389. According to current researchers into the structure, the present masonry church was raised shortly after that date. The mentioned research has allowed for a partial verification of these determinations. A total of seven construction phases of the church have been successfully identified—three from the Middle Ages. Relics of the oldest church have been located. They may be linked with this reference. The currently existing Gothic core of the church has been newly dated and its erection has been pushed to the 15th century. The identification of lesser construction phases has also been successfully identified in this core. They may be coupled with successive construction seasons. A significant determination from the point of view of the history of architecture of the region is the identification of a triforium above the church sacristy that had to date been considered a facility built for the commander of the neighboring castle, serving as something of a manifestation of his authority. Since the dating of the triforium has been significantly shifted, as has that of the whole of the core, the possibility of the coexistence in Barciany of the office of commander and the triforium has been ruled out. What has been shown thanks to the research is that the arcades of the triforium were primarily structural in their function. They were related to the building of the church core and allowed the erection over the sacristy, which had relatively thin walls originating from the first church, of the significantly thicker walls of the new church. These determinations can be a successive voice in the discussion underway on the function of the triforium in the churches of the former state of the Teutonic Order in Prussia.

Słowa kluczowe

PL

badania architektoniczne; gotyk; państwo zakonu krzyżackiego w Prusach; kościół; architektura ceglana

EN

architectural research; Gothic; Teutonic Order State in Prussia; church; brick masonry architecture

• Wydawca: Politechnika Warszawska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Studia do Dziejów Architektury i Urbanistyki w Polsce
• Rocznik: 2021
• Tom: nr 4
• Strony: 130--147
• Opis fizyczny: Bibliogr. 8 poz., rys.

Twórcy

autor

Wółkowski Wojciech

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Janek Natalia

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Kochanowska Agata

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Mikos Anna

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Piwowarska Klaudia

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Rygier Monika

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

autor

Zientała Ewelina

• Zakład Architektury Polskiej, Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej

Bibliografia

• [1] A. Boetticher, Die Bau und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, heft II, Natangen, Königsberg 1898.
• [2] G. Dehio, E. Gall, Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler, Deutschordensland Preussen, München–Berlin 1952.
• [3] C. Herrmann, Mittelalterliche Architekturim Preussenland, Petersberg 2007.
• [4] M. Kutzner, Społeczne warunki kształtowania się cech indywidualnych sakralnej architektury gotyckiej na Warmii, [w:] Sztuka Pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978, s. 49–88.
• [5] O. Müller, Barten und seine Vergangenheit. Beiträgezur Geschichte der Stadt Barten, Königsberg 1911.
• [6] A. Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich/Ehemaliges Ostpreußen, Olsztyn 1993/1996, s. 136.
• [7] Scriptores Rerum Prussicarum, T. 1–3, T. Hirsch; M. Töppen; E. Strehlke (wyd.), Leipzig 1861–1867.
• [8] A. Soćko, Układy emporowe w architekturze państwa krzyżackiego, Warszawa 2005.