Odpady hutnicze z rejonu Złotego Stoku

• Autorzy: Garbacz-Klempka A. , Wardas-Lasoń M. , Rzadkosz S.

Warianty tytułu

EN

Metallurgical Waste from the Złoty Stok Region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W okolicach Złotego Stoku na Dolnym Śląsku w okresie średniowiecza intensywnie eksploatowano złoża, w których występowanie złota wiązało się z obecnością rud arsenowych. Pozostałością działalności licznych hut w tym rejonie są żużle hutnicze. W celu pozyskania złota stosowano nowoczesne na owe czasy metody z wykorzystaniem ołowiu. Potwierdzają to zarówno obrazy mikrostruktury historycznych żużli hutniczych, jak i jakościowa ocena zawartości pierwiastków metalicznych w badanym materiale. Dawna działalność hutnicza pozostawiła także ślady w pobliżu obszarów produkcyjnych, obecne do dziś w postaci zanieczyszczeń gleb i osadów wodnych. W górskiej dolinie Złotego Jaru rejon objęty opróbowaniem historycznych odpadów hutniczych wyznaczony został biegiem wyrobisk Pola Wschodniego (Pole Góry Krzyżowej). Celem badań jest określenie, czy technologia odzysku złota „zapisała się” w odpadach zgromadzonych na licznych hałdach. Składają się one głównie z żużli, faz poflotacyjnych oraz skał z przerostami rudonośnymi, stanowiąc materiał niezmiernie zróżnicowany pod względem fazowym, strukturalnym i teksturalnym.

EN

In the Middle Ages, in the area of Złoty Stok in the Lower Silesia, metal ores where the presence of gold was accompanied by arsenic ores were intensively exploited and metallurgical slags testify to the activities of numerous melting workshops in this area. To obtain gold, relatively advanced, lead-involving methods were applied which is attested by both the microstructure pictures of historical metallurgical slags and by qualitative assessment of metallic elements content in the material examined. The old metallurgical activities left their traces in the vicinity of production areas, still present in the form of soil and water sediment contamination. In the mountain valley of Złoty Jar the sampling area for historical metallurgical waste was determined by the course of Wschodnie Pole (Pole Góry Krzyżowej) excavations. The goal of the research is to determine if the technology of gold recovery has been 'recorded' in the waste accumulated in numerous heaps. They mainly consist of slags, post-floatation phases and rocks with ore outcrops, which present extremely varied material as far as phase, structure and texture are concerned.

Słowa kluczowe

PL

ochrona środowiska; archeometalurgia; złoto; ołów; żużle; mikrostruktura; mikroanaliza; wskaźniki fizykochemiczne

EN

environmental protection; gold; lead; slags; microstructure; microanalysis; physico-chemical indicators

• Wydawca: Komisja Odlewnictwa Polskiej Akademii Nauk Oddział w Katowicach
• Czasopismo: Archives of Foundry Engineering
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 14, iss. 2 spec.
• Strony: 23--28
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., fot., tab., wykr.

Twórcy

autor

Garbacz-Klempka A.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Odlewnictwa, ul. Reymonta 23, 30-059 Kraków
• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Centrum Nawarstwień Historycznych, ul. Reymonta 23, Kraków

autor

Wardas-Lasoń M.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, Kraków
• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Centrum Nawarstwień Historycznych, ul. Reymonta 23, Kraków

autor

Rzadkosz S.

• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Odlewnictwa, ul. Reymonta 23, 30-059 Kraków
• AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Centrum Nawarstwień Historycznych, ul. Reymonta 23, Kraków

Bibliografia

• [1] Garbacz-Klempka, A. & Rzadkosz, S. (2009) Metallurgy of copper in the context of metallographic analysis of archeological materials excavated at the Market Square in Krakow. Archives of Metallurgy and Materials 54(2) 281-288.
• [2] Garbacz-Klempka, A., Wardas-Lasoń, M. & Rzadkosz, S. (2012). Miedź i ołów - zanieczyszczenia historyczne na Rynku Głównym w Krakowie. Archives of Foundry Engineering. 12 (spec. iss. 1) 33-38.
• [3] Garbacz-Klempka, A., Karwan, T. & Rzadkosz, S. (2014) Od topni Kazimierza Wielkiego do huty miedzi Jana Turzo: metalurgia miedzi od początku XVI wieku. Rudy i Metale Nieżelazne 59(1) 22–29.
• [4] Mikoś, T. (2008) Górnicze skarby przeszłości : od kruszcu do wyrobu i zabytkowej kopalni. AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne.
• [5] Dziekoński, T. (1963) Metalurgia miedzi, ołowiu i srebra w Europie Środkowej od XV do końca XVIII w. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• [6] Karczewska, A. & Kabała, C. (2010) Gleby zanieczyszczone metalami ciężkimi i arsenem na Dolnym Śląsku – potrzeby i metody rekultywacji, Zesz. Nauk. UP, XCVI (576) 59–80.
• [7] Karczewska, A., Szopka, K., Bogacz, A., Kabała, C., & Duszyńska, D. (2007) Rozważania nad metodyką monitoringu gleb strefy leśnej Karkonoskiego Parku Narodowego (KPN) – w świetle zróżnicowania właściwości tych gleb. Opera Corcontica, 44(1) 95-107.
• [8] Wardas-Lasoń, M., & Lasoń, A. (2013) Charakterystyka fizykochemiczna osadów wodnych, żużli i skał z rejonu historycznej kopalni złota w Złotym Stoku. Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury 5: 161-173.
• [9] Stolarczyk, T., Wardas-Lasoń, M. (in press). Charakterystyka fizykochemiczna i archeologiczna żużli ze Złotego Stoku w aspekcie historycznego funkcjonowania kopalni. AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne.
• [10] Gałkiewicz, T. (1976) Poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin stałych, Wyd. Geol. Warszawa.
• [11] Ratajczak, T.& Strzelska-Smakowska, B. Rola kopalin lokalnych i mineralnych surowców w złożach antropogenicznych w ochronie środowiska (na przykładzie powiatu chrzanowskiego), Poradnik metodyczny, NFOŚiGW.
• [12] Bartuś, T.& Kuś, T., 2010. Szlachtowski obszar eksploatacji kruszców jako element projektowanego geoparku Pieniny, Geoturystyka AGH, 2(21) 35-58.
• [13] Lorenc, M., W. & Mazurek, S. (2010) Wybrane, nowe propozycje atrakcji geoturystycznych z Dolnego Śląska, Geoturystyka AGH, 3-4 (22-23) 3-18.
• [14] Mikoś, T., Salwach, E., Chmura, J. & Tichanowicz, J. (2009) Złoty Stok: najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce: od wydobycia i przerobu rud złota i arsenu do zabytkowej kopalni — Złoty Stok, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne.
• [15] Molenda, T. 2005 Górnicze środowiska antropogeniczne – obiekty obserwacji procesów geomorfologiczno-biologicznych (na przykładzie województwa śląskiego), Prac. Nauk. Inst. Górn. Polit. Wrocł. 111(43) 187-196.
• [16] Łuszczkiewicz, A. (2006) Badania odpadów technologicznych z dawnej Działalności górniczej i hutniczej w rejonie Złotego Stoku, Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Polit. Wrocł., 117(32) 179-191.