Analiza geomorfologiczna powierzchni tarasowej jako element prognozy geologiczno-inżynierskiej w budownictwie wodnym

• Autorzy: Falkowski Tomasz

Warianty tytułu

EN

Geomorphologic analysis of the river terrace as an element in the geological engineering prognosis of the regulation structures safety

• Konferencja: Ogólnopolskie Sympozjum "Współczesne Problemy Geologii Inżynierskiej w Polsce"(3 ; 31.05-1.06.2007 ; Puszczykowo, Polska)
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badania prowadzone w dolinie Wisły środkowej wykazały występowanie w jej strefie korytowej kulminacji podłoża aluwiów, zbudowanych z utworów o większej odporności na erozję. Na odcinku przełomu Wisły są to grunty skaliste, głównie kredy i paleogenu, a poniżej niego grunty nieskaliste paleogenu i neogenu (w tym także różnorodne utwory glacjalne). Utwory kenozoiku są często zaburzone glacitektonicznie. Na powierzchni tych osadów występują powszechnie rezydualne bruki zbudowane ze żwirów i otoczaków. Ich obecność świadczy o odsłanianiu powierzchni kulminacji w czasie przepływu wielkich wód. Morfologia podłoża aluwiów wpływa wtedy na koncentrację strumienia wód rzeki. Zjawisko to przed wybudowaniem wałów objawiało się różnicowaniem stref erozji i depozycji wezbraniowej na powierzchni tarasu zalewowego, a obecnie jest przyczyną powtarzających się awarii budowli regulacyjnych.

EN

Investigations within the channel zone of the Middle Vistula River have shown the presence of culminations of the basement composed of deposits resistant to erosion. On their surface in the bottom part of the present-day channel facies occur residual lags built of gravels and pebbles. They point to the exposure of the surface of the alluvial basement in the channel bottom during high-waters. Culminations of the resistant alluvial basement often reveal a complex morphology which influences the course of the main channel, particularly during high-water stages. The stable trend to concentrate the high-water stream may be the reason of the damage of regulating and flood control system structures. The influence of the basement on the concentration of the high-water flow may also induce the formation of specific erosional and depositional forms on the terrace surface. Such forms can thus serve as indicators of these zones. The paper presents examples of three reaches from the analysed 250-km fragment of the Middle Vistula River Valley.

Słowa kluczowe

PL

dolina rzeczna; podłoże aluwiów; budowle hydrotechniczne

EN

river valley; alluvial basement; hydrotechnical structures

• Wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Instytut Geologii
• Czasopismo: Geologos
• Rocznik: 2007
• Tom: Vol. 11
• Strony: 163--172
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz.

Twórcy

autor

Falkowski Tomasz

• SGGW, Katedra Geoinżynierii, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa

Bibliografia

• Falkowski E., 1971. Historia i prognoza rozwoju układu koryta wybranych odcinków rzek nizinnych Polski. Biuletyn Geologiczny 12: 5-121.
• Falkowski E., 1990. Morphogenetic classification of river valleys developing in formerly glaciated areas for needs of mathematical and physical modeling in hydro technical projects. Geographia Polonica 58: 55-67.
• Falkowski T., 2006. Naturalne czynniki stabilizujące wybrane odcinki strefy korytowej Wisły środkowej. Wydawnictwa SGGW, Warszawa.
• Gębica P., 2004. Przebieg akumulacji rzecznej w górnym vistulianie w Kotlinie Sandomierskiej. Prace Geograficzne 193, PAN, IGiPZ.
• Gębica P., Sokołowski T., 2001. Sedimentological interpretation of crevasse splays formed during the extreme 1997 flood in the upper Vistula River Valley (south Poland). Anna- les Societatis Geologorum Poloniae 71: 53-62.
• Gradziński R., 1973. Wyróżnianie i klasyfikacja kopalnych osadów rzecznych. Postępy Nauk Geologicznych, Wydawnictwa Geologiczne 5: 57-112.
• Kern K., 1992. Restoration of lowland rivers: the German Experiences. W: Carlow P.A., Petts G.E. (red.), Lowland Floodplain Rivers. Geomorphological perspectives.). Wiley, Chichester.
• Kraużlis K., Laskowski K., Wójcik E., 2003. Variability of Engineering geological parameters in flood facies sediments. Geological Quarterly 47: 63-68.
• Kozarski S., 1983. River channel adjustment to climatic change in west central Poland. W: Gregory K. (red.), Backgound to Paleohydrology, J. Wiley, Chichester, s. 355-374.
• Mycielska-Dowgiałło E., 1978. Rozwój rzeźby fluwialnej północno-zachodniej części Kotliny Sandomierskiej w świetle badań sedymentologicznych. Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego.
• Larsen P., 1994. Restoration of River Corridors: German Experiences. W: Carlow P., Petts G.E. (red.), The River Handbook. Blackwell Scientific Publications, Oxford.
• Myślińska E., 1984. Kryteria oceny inżyniersko-geologicznych właściwości mad. Kwartalnik Geologiczny 28: 143-162.
• Ozga-Zielińska M., 1997.O konieczności określania dla rzek polskich maksymalnych wiarygodnych wezbrań wywołanych maksymalnymi wiarygodnymi opadami. Forum naukowo-techniczne - POWÓDŹ 1997. IMGW, Warszawa, 2, s. 1-10.
• Ralska-Jasiewiczowa M., Starkel L., 1988. Record of hydrological changes during the Holocene in the lake, mire and fluvial deposits of Poland. Folia Quaternaria 57: 91-127.
• Rotnicka J., Rotnicki K., 1988. The problem of hydrological interpretation of paleochannel paterns. W: Schluchter Ch. (red.), River, Lake and Mire Environments. Proceedings of the INQA/IGCP 158 Meeting in Bern, Switzerland, June 1985. Balkema, Rotterdam, s. 205-224.
• Sarnacka Z., Krysowska-Iwaszkiewicz M., 1974. Osady eoplejstoceńskie okolic Magnuszewa na południowym Mazowszu. Z badań czwartorzędu w Polsce. T. 14. Biuletyn Instytutu Geologicznego 268.
• Spitz W.J., Schumm S.A., 1997. Tectonic geomorphology of the Mississippi Valley between Osceola, Arkansas and Friars Point, Mississippi. Engineering Geology 46: 259-280.
• Starkel L., 1983. The reflection of hydrologic changes in fluvial environment of the temperate zone during the last 15 000 years. W: Gregory J. (red.), Background to Paleohydro- logy. J. Wiley, Chichester, s. 213-234.
• Szumański A., 1986. Postglacjalna ewolucja i mechanizm transformacji dna doliny Dolnego Sanu. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia 12, 1: 5-92.
• Twindale C.R., 2004. River pattern and their meaning. Earth-Science Reviews 67:159-218.
• Wierzbicki J., 1963. Elementy układu poziomego rzeki w świetle analizy hydrologicz- no-morfologicznej doliny i dorzecza dla potrzeb projektowania tras regulacyjnych. Materiały Sympozjum w Kazimierzu Dolnym.
• Zieliński T., 1998. Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. W: Mycielska-Dowgiałło E. (red.), Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych ich wartość interpretacyjna. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych UW, s. 193-260.
• Zieliński T., 2000. Sedymentologiczne skutki powodzi 1997 i 1998 roku w dorzeczu Górnej Nysy Kłodzkiej. W: Ostaficzuk S. (red.), Dynamiczna ocena i prognoza geologicznych zagrożeń wywołanych powodzią, na przykładzie Nysy Kłodzkiej, Górnej Soły i Górnego Sanu-Solinki. Wydawnictwo Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią . PAN, Kraków, s. 105-136.
• Żbikowski A., Smoluchowska A., Żelazo J., 1992. Naturalna regulacja rzek nizinnych. Materiały pomocnicze do projektowania. IMUZ, Falenty.
• Żelazo J., Popek Z., 2002. Podstawy renaturyzacji rzek. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).