Historyczny most przez rzekę Amur w Chabarowsku

• Autorzy: Biliszczuk Jan , Ekiel-Jeżewska Maria , Teichgraeber Marco , Jeżewski Piotr

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0055.0911

Warianty tytułu

EN

Historic bridge over the Amur River in Khabarovsk

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zbudowanie w 1916 r. w Chabarowsku na rzece Amur najdłuższego mostu w Europie i Azji jest wybitnym osiągnięciem światowej inżynierii. Budowę tego mostu przeprowadziło polskie Towarzystwo Akcyjne Fabryki Machin i Odlewów K. Rudzki i S-ka pod nadzorem polskich inżynierów.

EN

The creation of the longest bridge in Europe and Asia across the Amur river in Khabarovsk in 1916 is an outstanding achievement of world engineering. The bridge across the Amur River was built by a Polish enterprise, Company of Machinery and Castings Factory K. Rudzki & Co. Inc., under supervision of Polish engineers.

Słowa kluczowe

PL

Kolej Transsyberyjska; most kolejowy; most stalowy; most kratownicowy; Most Amurski

EN

Trans-Siberian Railway; railway bridge; steel bridge; truss bridge; Amur Bridge

• Wydawca: Fundacja Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa
• Czasopismo: Inżynieria i Budownictwo
• Rocznik: 2025
• Tom: R. 81, nr 2
• Strony: 86--98
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz., il., tab.

Twórcy

autor

Biliszczuk Jan

• Politechnika Wrocławska, Wydział Budownictwa Lądowego i Wodnego

• https://orcid.org/0000-0002-1767-7216

autor

Ekiel-Jeżewska Maria

• Instytut Podstawowych Problemów Techniki, Polska Akademia Nauk

• https://orcid.org/0000-0003-3134-460X

autor

Teichgraeber Marco

• Politechnika Wrocławska, Wydział Budownictwa Lądowego i Wodnego

• https://orcid.org/0000-0002-7012-3474

autor

Jeżewski Piotr

• https://orcid.org/0009-0007-7236-8639

Bibliografia

• [1] Ekiel-Jeżewska M., Biliszczuk J., Jeżewski P., Sylwestrowicz J.: O fabryce Rudzkiego w Mińsku Mazowieckim i wytwarzanych przez nią mostach, Muzeum Ziemi Mińskiej w Mińsku Mazowieckim, Mińsk Mazowiecki 2023.
• [2] Jankowski J.: Mosty w Polsce i mostowcy polscy (od czasów najdawniejszych do końca I wojny światowej), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973.
• [3] Ekiel-Jeżewska M., Biliszczuk J., Jeżewski P.: Towarzystwo K. Rudzki i S-ka, Mińskie klimaty/Mazowieckie czasy, nr 9, s. 2-5, 2024.
• [4] Budowa wielkich mostów, Towarzystwo Akcyjne K. Rudzki i S-ka w Warszawie, [non ante 1907], Biblioteka Narodowa, sygn. A. 1284/Repr. XX/I-237, POLONA, domena publiczna, online: https://polona.pl/
• [5] Jasiński H.: Przebieg wytwarzania w fabrykach mostów i sposoby stosowane w mostowni Towarzystwa "K. Rudzki i S-ka" w Warszawie, Przegląd Techniczny, nr 4, 1924, s. 46-49.
• [6] Kuligowski J.: O Fabryce Rudzkiego, Strefa Mińsk nr 16(34),19 kwietnia 2012, s. 14-15.
• [7] Łukasiak A.: Była taka fabryka - historia zakładów "Rudzki i Spółka", Rocznik Mińskomazowiecki, t. 17, 2009, s. 49-62.
• [8] Wojdyga P.: Mosty firmy K. Rudzki i S-ka, Rocznik Mińskomazowiecki, t. 17, 2009, s. 63-74.
• [9] Burkova, V.F., Zuev V.F.: Kolej Dalekiego Wschodu Rosji: dla uczczenia 100-lecia Kolei Dalekiego Wschodu 1897-1997. Czastnaja kolekcja, Chabarowsk 1997 (ros.); patrz także online: https://web.archive.org/web/20041015155637/http://www.transsib.ru/Museum/history.htm i https://transsib.ru/Article/article-vb01.htm i https://transsib.ru/Article/article-vb02.htm oraz https:/transsib.ru/Article/article-vb03.htm
• [10] Sigaczow S.: Etapy budowy Wielkiej Drogi Syberyjskiej (1891-1916), online: https://transsib.ru/history/history-phases.htm
• [11] Kajdański E.: Korytarz. Burzliwe dzieje Kolei Wschodniochińskiej 1898-1998, Książka i Wiedza, Warszawa 2000.
• [12] Historia Kolei Krugobajkalskiej, online: https://web.archive.org/web/20041015221318/hltp://kbzd.irk.ru/Graph/article01.htm i https://web.archive.org/web/20041016015853/http://kbzd.irk.ru/Graph/article04.htm i https://web.archive.org/web/20041016015344/http://kbzd.irk.ru/Graph/article05.htm oraz https://web.archive.org/web/20041015072250/http://kbzd.irk.ru/Graph/dates.htm
• [13] Orłowski B.: Inżynierowie w służbie Narodu, Architectus, nr 4 (40), 2014, s. 3-19, DOI: 10.5277/arc140401, online: https://architectus.pwr.edu.pl/files/numery/40_01.pdf
• [14] Malczewski P.: Kolej Transsyberyjska. Opowieść o ludziach, przestrzeni i drodze, Paśny Buriat, Kielce 2020.
• [15] Penkalski Z.: Przygody Aleksandra w dzikiej Mandżurii 1897-1900, wydanie 2. uzupełnione, styczeń 2018, ebook, s. 38, online: http://zbigkurzawa.eu/GENEALOGIA/PRZYGODY%20ALEKSANDRA_final.pdf
• [16] Sigaczow S.: Koszt Kolei Transsyberyjskiej, online: https://transsib.ru/cat-value.htm
• [17] Wasilkow A.S.: Esej o budowie dalekowschodniego odcinka Kolei Transsyberyjskiej, Instytut Giprostroymost, nr 9, 2015, s. 6-20 (ros.), online: https://giprostroymost.ru/upload/iblock/dec/lnstitute_Giprostroymost_09_2015.pdf
• [18] Orłowski B.: Kolej Transsyberyjska - wkład Polaków w jej budowę, Inżynier Budownictwa nr 10, 2006, s. 46-48.
• [19] Zakłady Towarzystwa "K. Rudzki i S-ka" w Warszawie, reklama, Inżynier Kolejowy, nr 8-9, 1926, s. VIII.
• [20] Album rysunków wykonawczych budowy Kolei Zabajkalskiej, odcinka Irkuck-Bajkał, z odgałęzieniami w kierunku chińskiej granicy i przystanią promów-lodołamaczy nad jeziorem Bajkał 1895-1901, Petersburg, Rosyjskie Ministerstwo Komunikacji [1902] (ros.). Nercza k. 44-46, Ingoda k. 49-50, informacje o długości odpowiednio na k. 44 i k. 49, projekt drewnianych kesonów dla obu mostów k. 38; online: https://rusneb.ru/catalog/000200_000018_v19_rc_1738175/
• [21] Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Otwocku, zespół Fabryka Urządzeń Dźwigowych w Mińsku Mazowieckim, seria Fabryka K. Rudzki i S-ka w Mińsku Mazowieckim, sygn. 78/202/0/7/31. Proekt proleta 58 saž. mosta čerez r. Amur Vostočno-Amurskoj žel. dor. Epiura ploščadej i stykov sostavnych častej pojasov. 1914. Światłokopia (cyjanotypia).
• [22] Album widoków budowy środkowej części kolei amurskiej: 1910-1914 [album fotografii], Moskwa 1914, online: https://rusneb.ru/catalog/000199_000009_008524683/ i https://andcvet.narod.ru/Hermitage/asd42.html oraz http://tehne.com/library/albom-vidov-postroyki-sredney-chasti-amurskoy-zheleznoy-dorogi-1910-1914-gg-fotoalbom-moskva-1914
• [23] Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Otwocku, zespół Fabryka Urządzeń Dźwigowych w Mińsku Mazowieckim, seria Fabryka K. Rudzki i S-ka w Mińsku Mazowieckim, sygn. 78/202/0/7/1476. Prisposoblenîja dlja osmotra nižnjago pojasa proletnago stroenîja mosta čerez rěku Zeju. Pojasnitel'naja zapiska. /Dla/ Sredne-Amurskoj ž.d. 1912.
• [24] "Cud amurski", AmurMedia, 2015 (ros.), online: https://amurmedia.ru/story/amurskoyechudo
• [25] Schemat mostu Chabarowskiego w Muzeum Historii Mostu Amurskiego w Chabarowsku; na zdjęciu sferycznym widoczna także makieta budowy mostu oraz makieta budowy filara mostu wraz z robotnikami pracującymi w kesonie, online: https://www.google.pl/maps/@48.540457.135.013356.3a.90y.106.14h.110.48t/data=!3m8!1e1!3m6!1sAF1QipOgEZ09zy30BNwjK5p_PyNQUJh4YEtY8tzGmjEq!2e10!3e12!6shttps:%2F%2Flh3.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipOqEZ09zy30BNwjK5p_PyNQUJh4 YEtY8tzGmj Eg%3Dw900-h600-k-no-pi-20.476598690805062-ya259.9096141698768-ro0-fo100!7i5656!8i2828
• [26] Archiwalny portal internetowy Muzeum Historii Kolei Dalekowschodniej, fotogaleria Kolei Dalekowschodniej (ros.), online: https://web.archive.org/web/20041016032511/http://www.transsib.ru/Museum/phot01.htm
• [27] Tableau. Budowa mostu Amurskiego, online: https://naslednik-dv.livejournal.com/photo/album/453/?mode=view&id=74940
• [28] Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Otwocku, zespół Fabryka Urządzeń Dźwigowych w Mińsku Mazowieckim, seria Fabryka K. Rudzki i S-ka w Mińsku Mazowieckim, sygn. 78/202/0/7/17. Most čerez r. Amur Vostočna-Amurskoj z.d. Roščet verchnjago stroenîja beregovogo proleta otverstîem 17,00 saž. Proekt prof. L. Proskurjanov, inż. Kamenus, tech. P. Subin /Dla/ Vostočno-Amurskej ž.d. 1913.
• [29] Lyulka E.S., Spizhevoi N.E.: Most Chabarowski (ros.), Chabarowska Państwowa Akademia Ekonomiki i Prawa, online: https://works.doklad.ru/view/b2kJny0Hr6k/all.html
• [30] Siniakow A.: "Cud amurski" we współczesnym micie (ros.), online: https://vk.com/@crawlingsnake-amurskoe-chudo-v-sovremennom-mifolvorcheslve
• [31] Orłow O.: Podziwiali go Mendelejew, Diesel i Eiffel: Most Amurski kończy 105 lat. Komsomolskaja Prawda, Chabarowsk, 31.07.2021 (ros.), online: https://www.hab.kp.ru/daily/28311.5/4452249/
• [32] Lisicyn A. A.: "Amurski cud" w Chabarowsku skończył 105 lat, Chabarowskij kraj sewodnia, 18.10.2021 (wywiad, ros.), online: https://todaykhv.ru/news/in-areas-of-province/49029/
• [33] Słownik Biograficzny Techników Polskich, z. 3, Skarzyński, T. [red.], Naczelna Organizacja Techniczna, Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, Warszawa 1993, s. 74 (Czapski Ludwik), s. 124 (Gromulski Stanisław), s. 141 (Hieropolitański Michał), s. 155 (Jabłoński Antoni s. Kacpra).
• [34] Chwaściński, B.: Mosty na Wiśle i ich budowniczowie, Fundacja Rozwoju Nauki w Zakresie Inżynierii Lądowej im. A i Z. Wasiutyńskich, Warszawa 1997.
• [35] Słownik Biograficzny Techników Polskich, z. 7, Skoczyński Z. [red.], Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, Warszawa 1996, s. 22 (Kowalewski Florian Stanisław), s. 49 (Liberadzki Bolesław), s. 135 (Płaczkowski Antoni).
• [36] Słownik Biograficzny Techników Polskich, z. 2, Skarzyński T. [red.], Naczelna Organizacja Techniczna, Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, Warszawa 1992, s. 111 (Marzec Walerian Klemens).
• [37] Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Otwocku, zespół Fabryka Urządzeń Dźwigowych w Mińsku Mazowieckim, seria Fabryka K. Rudzki i S-ka w Mińsku Mazowieckim, sygn. 78/202/0/7/28. Proekt železnago kessona dlja rěčnych bykov mosta čerez rěku Amur. Schema naspoloženîja balok v rěčnorn kessone. 1914. Światłokopia (cyjanotypia).
• [38] Marzec W.: Kesony drewniano-żelazno-betonowe przy budowie mostu na Wiśle na linii średnicowej warszawskiego węzła kolejowego, Przegląd Techniczny, nr 33, 1925, s. 494-496.
• [39] Marzec W.: Keson drewniano-betonowy i żelazo-betonowy z uzbrojeniem sztywnym, Inżynier Kolejowy, nr 3,1930, s. 101-102.
• [40] Wojasiewicz W.: Mosty dróg żelaznych Królestwa Polskiego, seria Nasze Koleje, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1982.
• [41] Most kolejowy przez Amur pod Chabarowskiem, 1915, autor nieznany, Tow. K. Rudzki i Ska. Dzięki uprzejmości Domu Aukcyjnego Ostoya. 163 Aukcja, 24 czerwca 2017, poz. 86B. ZDJĘCIA Z BUDÓW MOSTÓW przedsiębiorstwa K. Rudzki i Ska, 1908-1929, patrz także online: https://artinfo.pl/dzielo/zdjecia-z-budow-mostow-przedsiebiorstwa-k-rudzki-i-ska-1908-1929 oraz https://onebid.pl/pl/auction/Fotografie/297 - poz. 86B, 86S, 86P i 86F.
• [42] Most przez rzekę Amur. Dziedzictwo Architektoniczne, strona internetowa Towarzystwa Badań nad Majątkiem Rosyjskim (OIRU), 2013 (ros.). https://arch-heritage.livejournal.com/1689877.html
• [43] Rzut i przekrój wschodniego filara brzegowego mostu w Muzeum Historii Mostu Amurskiego, online: https://www.google.pl/maps/@48.5404313,1350132857,3a,22.6y,109.42h,76.61t/data=!3m7!1e1!3m5!1sAF1Qip066FMRC9378S1DwTJnuzoliHSKD1xuEPNJbJ97!2e10!6shttps:%2F%2Flh3.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1Qip066FMRC9378S1DwTJnuzoliHSKD1xuEPNJbJ97%3Dw900-h600-k-no-pi13.38844 7841051061-ya146.4852322909176-ro0-fo100!7i5656!8i2828
• [44] Khabarovsk Bridge during construction, autor nieznany. Wikimedia Commons, online: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Khabarovsk_Bridge_during_construction.jpg
• [45] Most kolejowy przez Amur pod Chabarowskiem, 1915, autor nieznany, Tow. K. Rudzki i Ska. Dzięki uprzejmości Domu Aukcyjnego Ostoya. 163 Aukcja, 24 czerwca 2017, poz. 86S. ZDJĘCIA Z BUDÓW MOSTÓW przedsiębiorstwa K. Rudzki i Ska, 1908-1929, patrz także online: https://artinfo.pl/dzielo/zdjecia-z-budow-mostow-przedsiebiorstwa-k-rudzki-i-ska-1908-1929 oraz https://onebid.pl/pl/auction/Fotografie/297 - poz. 86B, 86S, 86P i 86F.
• [46] East end, Amur Bridge 1 7/8 miles, 1916, Library of Congress, USA, domena publiczna, online: https://www.loc.gov/item/2014709643/
• [47] Most kolejowy przez Amur pod Chabarowskiem, 1915, autor nieznany, Tow. K. Rudzki i Ska. Dzięki uprzejmości Domu Aukcyjnego Ostoya. 163 Aukcja, 24 czerwca 2017, poz. 86P. ZDJĘCIA Z BUDÓW MOSTÓW przedsiębiorstwa K. Rudzki i Ska, 1908-1929, patrz także online: https://artinfo.pl/dzielo/zdjecia-z-budow-mostow-przedsiebiorstwa-k-rudzki-i-ska-1908-1929 oraz https://onebid.pl/pl/auction/Fotografie/297 - poz. 86B, 86S, 86P i 86F.
• [48] Most przez Amur w Chabarowsku. Na jednym ze zdjęć widać znacznie niższe duże przęsło przeznaczone dla mostu na rzece Wietługa, wstawione podczas naprawy mostu po uszkodzeniu w 1920 r., online: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?search=khabarovsk+bridge+fdecomite&title=Special:MediaSearch
• [49] Pocztówki z otwarcia mostu kolejowego przez rzekę Amur. Nieznany fotograf. Październik 1916 r., Państwowe Muzeum Historyczne w Moskwie (ros.), online: https://catalog.shm.ru/entity/OBJECT?query-%D0%9E%D1%82%D0%BA%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BA%D0%B0%20%D0%9E%D1%82%D0%BA%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B8%D0%B5%20%D0%BC%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%20%D0%90%D0%BC%D1%83%D1%80
• [50] Fotografia wysadzonych przęseł mostu Chabarowskiego, 1920 r., online: https://naslednik-dv.livejournal.com/photo/album/17574/?mode=view&id=216636
• [51] Baturin A., Wasilkow A., Szornikow S.: Most Amurski, Instytut Giprostroymost (ros.), online: https://giprostroymost.ru/pdf1/?path=/upload/iblock/0df/1o7xppwzgipiq1nmzzawv4j9zmhiaea9/Amursky_most.pdf
• [52] Schemat modernizacji mostu Amurskiego na ekspozycji plenerowej Muzeum Historii Mostu Amurskiego, online: https://www.google.pl/maps/place/Muzey+lstorii+Amurskogo+Mosta/@48.540482,135.0131817,3a,75y,90t/data=!3m8!1e2!3m6!1sAF1QipPfoA-E_KcVgtzwJ50_kY0uAixakM0D83NNBlvE!2e10!3e12!6shttps:%2F%2Flh3.googleusercontent.com%2Fp%2FAF1QipPfoA-E_KcVgtzwJ50_kY0uAixakM0D83NNBlvE%3Dw203-h270-k-no!7i2448!8i3264!4m7!3m6!1s0x5efac003f9ca3a15:0xf96fc4c891e0daf7!8m2!3d48.540482!4d135.0131817!10e5!16s%2Fg%2F120htnf1
• [53] Most Chabarowski, sierpień 2014, fot. Andshel, Wikimedia Commons, online: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9%D0%BC%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82_2014_(15l.JPG
• [54] Khabarovsk Bridge over Amur river after its reconstruction in 1999, fot. Lost Infidel, Wikimedia Commons, online: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Amurbridge2.jpg
• [55] Khabarovsk Bridge, 2013, fot. Andshel, Wikimedia Commons, online: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Khabarovsk_Bridge_%D1%84 %D0%BE%D1%82%D0%BE3.JPG