Mofeta z Tylicza w płaszczowinie magurskiej Karpat zewnętrznych

• Autorzy: Rajchel J. , Rajchel L. , Cisek J.

Warianty tytułu

EN

Mofetta from Tylicz in the Magura Nappe of the Outer Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The described mofetta of CO2 is located in the Sądecki Beskid Mts, within the Poprad Landscape Park in Tylicz near Krynica, where it can be found on the SE slope of the Szalone hill, between the Syhowny and Bradowiec streams, the rightbank tributaries of the Muszynka Stream. The mouth of the mofetta, whose coordinates are: longitude 21o00'20”E, latitude 49o23’25’’N, and altitude 577 m a.s.l., is currently situated within a private holiday center. Geologically, the mofetta is situated within the Maszkowice Sandstone Member of the Magura Formation, in the SE part of the Magura Nappe of the Outer Carpathians. In its close vicinity the tectonic-facies Krynica zone is thrusted onto the Bystrzyca zone and the thrust line is intersected by the Tylicz dislocation. The daily volume of the gas discharged is estimated at fifteen or so thousand cubic meters with CO2 being the main constituent (almost 95%), while minor constituents include N2 (3.87%), CH4 (0.62%) and O2 (0.21%). The h13C value of the CO2 of the Tylicz mofetta is -1.05% against V-PDB. The gases of the mofetta are accompanied by an outflow of the carbonated water (HCO3-Ca-Mg + CO2 type, TDS 1.8 g/dm3) from the Lis spring, where abundant gelatinous, rusty-colored deposits of iron oxyhydroxides precipitate. In the years 1962-1966 the CO2 exhaled from the mofetta was utilized in experiments on algae growing, mainly for manufacturing an algae fodder. In the year 2011 the mofetta in Tylicz was made accessible to the public

Słowa kluczowe

PL

Karpaty zewnętrzne; płaszczowina magurska; Tylicz; mofeta; ekshalacja CO2

EN

Outer Carpathians; Magura Nappe; Tylicz; mofetta; exhalation of CO2

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 61, nr 9
• Strony: 541--546
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Rajchel J.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Rajchel L.

• Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Cisek J.

• Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Tylicza, ul. Rynek 1, 33-383 Tylicz

Bibliografia

• 1. ALEXANDROWICZ Z. (red.) 1996 - Geoochrona Beskidu Sądeckiego i Kotliny Sądeckiej. St. Naturae, 42: 1-148.
• 2. ALEXANDROWICZ Z., POPRAWA D. & RĄCZKOWSKI W. 1998 - The regional network of geosites in the Polish Carpathians. Prz. Geol., 46:775-781.
• 3. BABINEC A.E., MARUS W.I. & KOJNOV I.M. 1978 - Mineralnyje i termalnyje wody sowietskich Karpat. Naukowa Dumka, Kijew: 1-158.
• 4. BACOVA N. 2009 - Wyznam grafickej analyzy hydrogeochemickych dat pri interpretacii povodu mineralnych vod flysoveho pasma a pret- hlbne Zapadnych Karpat. Mineralia Slovaca, 41: 225-242.
• 5. BOGACZ K., CHRZĄSTOWSKI J. & WĘCŁAWIK S. 1962 - Dokumentacja geologiczna złoża gazu CO2 w rejonie wsi Złockie-Jastrzębik. Przedsiębiorstwo Państwowe Nowosądeckie Zakłady Spożywcze Przemysłu Terenowego, Grybów, pow. Nowy Sącz, s. 67.
• 6. BOJDYS G. & LEMBERGER M. 1986 - Modelowania grawimetryczne jako metoda badania budowy litosfery na przykładzie Karpat. Zeszyty Naukowe AGH, 1073. Geologia, 33: 1-104.
• 7. CHRZĄSTOWSKI J. 1992 - Muszyna-Złockie. Budowa geologiczna, wody mineralne i ekshalacje CO2. [W:] Zuchiewicz W. (red.) & Oszczypko N. (red.) Przewodnik LXIII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Koninki, 17-19 września 1992, Kraków: 131-134.
• 8. CHRZĄSTOWSKI J. & OSTROWICKA H. 1979 - Budowa geologiczna i surowce balneologiczne regionu muszyńskiego. [W:] Sądeczy- zna południowo-wschodnia, t. 2. Problemy gospodarki współczesnej. Prace historyczne UJ, 60:11-44.
• 9. CHRZĄSTOWSKI J. & WĘCŁAWIK S. 1992 - Surowce balneologiczne z obszaru płaszczowiny magurskiej (Karpaty polskie). Prz. Geol., 40: 417-429.
• 10. CIĘŻKOWSKI W. (red.) 2002 - Występowanie, dokumentowanie i eksploatacja endogenicznego dwutlenku węgla w Polsce. Poradnik metodyczny. Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław, s. 221.
• 11. CIĘŻKOWSKI W., CISEK J., PORWISZ B. & ŻAK S. 1999 - Dwutlenek węgla w powietrzu glebowym na obszarze zlewni Muszynki w Beskidzie Sądeckim w świetle wstępnych badań. [W:] Krajewski S. & Sadurski A. (red.) Wsp. Probl. Hydrogeol., 9: 395-397.
• 12. CORNELL R.M. & SCHWERTMANN U. 1996 - The iron oxides. Structure, properties, reactions, occurrence and uses. VCH, Weinheim: 1-573.
• 13. DOWGIAŁŁO J. 1978 - Pochodzenie dwutlenku węgla w szczawach Karpat i Sudetów na obszarze Polski. Biul. Państw. Inst. Geol., 312: 191-216.
• 14. DOWGIAŁŁO J., HAŁAS S., LIS J. & SZARAN J. 1975 - The isotopic composition of carbon in mineral waters of the Polish Flysch Carpa-thians. Bull. Acad. Pol. Sci., Sér. Sci. Terre, 23, 1: 9-18.
• 15. DULIŃSKI M. 2009 - Termodynamiczny i izotopowy model wydobycia dwutlenku węgla w warunkach eksploatacji okresowej odwiertu Zuber I w Krynicy Zdroju. Wydawnictwo JAK, Kraków, s. 135.
• 16. DULIŃSKI M., RAJCHEL L. & RAJCHEL J. 2005 - Chemiczne i izotopowe badania ekshalacji tylickiej. Wsp. Probl. Hydrogeol., 12: 189-196.
• 17. GADOMSKI A. 1934 - Z fizjografii dorzecza Popradu. Wiad. Służby Geogr., 8: 37-64.
• 18. GRADZIŃSKI M., CZOP M., DULIŃSKI M., GĄSIOROWSKI M., GRABOWSKI J., HERMAN H., HOLÚBEK P., KOVÁCOVA M., MOTYKA K., MROZIŃSKA T., PAWLAK J., SMOSNA P., SOBIEŃ K. & STWORZEWICZ E. 2009 - Trawertyny wokół Tatr. [W:] Uchman A. & Chowaniec J. (red.) LXXIX Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego, Bukowina Tatrzańska, 27-30 września 2009 r. Budowa geologiczna Tatr i Podhala ze szczególnym uwzględnieniem zjawisk geotermalnych na Podhalu. Sesja Terenowa A6. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa: 134-144.
• 19. HRYCYK B. 1965 - Oborudowanie dla massowowo kultiwirowania wodoroslij pod otkrytym niebom. Izuczenie intensiwnoj kultury wodo- roslej. Dokłady III koordinacionnowo sowieszczania po problemie 9.9 nauczno-techniczeskowo sotrudniczestwa SEW. Praga: 88-105.
• 20. HUBICKA-PTASIŃSKA M., RATAJCZAK T. & WĘCŁAWIK S. 1984 - Ochry ze źródeł wód mineralnych w dorzeczu Popradu (polskie Kar¬paty fliszowe). Geologia, 10: 55-87.
• 21. JANKOWSKI A. 1965 - Kaczestwiennaja charakteristika wyselekcio- nirowanych sztammow wodorosllej. Dokłady III koordinacionnowo sowieszczania po problemie 9.9 nauczno-techniczeskowo sotrudniczestwa SEW. Praga: 232-238.
• 22. KOSTECKA A. & WĘCŁAWIK S. 1987 - Mineral water deposits in vicinity of Tylicz (Beskid Niski Range, Polish Flysh Carpathians). Annales Soc. Geol. Pol., 57: 37-58.
• 23. KOTLARCZYK J. & RATAJCZAK T. 2002 - Ochra karpacka z Czerwonek Hermanowskich koło Tyczyna. Wyd. IGSMiE PAN, Kraków, s. 120.
• 24. KRZYŻANOWSKI K.J. 1882 - Rozbiór chemiczny borowiny i wody dwu źródeł z okolicy Tylicza. Spraw. Komis. Fizjogr. AU, Kraków, 16, cz. II: 255-270.
• 25. KSIĄŻKIEWICZ M. 1972 - Geologia dynamiczna. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, s. 778.
• 26. LOŽEK V. 1964 - Genéza a vek spišských travertínov. Zborník Východoslovenského múzea v Košiciach, sér. A, Prírodné vedy, 5A: 7-33.
• 27. OCZKO W. 1578 - Cieplice. [W:] Przymiot i Cieplice, opatrzone życiorysem i oceną stanowiska nauk. W. Oczki przez E. Klinka. Tow. Nauk. Warsz., 1881: 196-314.
• 28. OSZCZYPKO N. 1992 - Rozwój basenu magurskiego w górnej kredzie i paleogenie. Prz. Geol., 40: 397-404.
• 29. OSZCZYPKO N. & OSZCZYPKO-CLOWES M. 2010 - Budowa geo¬logiczna okolic Krynicy-Zdroju i Muszyny (SE część Beskidu Sądeckiego, zewnętrzne Karpaty zachodnie). Przedsiębiorstwo Badań Geologicznych „Geoprofil” Sp. z o.o., Kraków.
• 30. RAJCHEL J., CHRZĄSTOWSKI J. & RAJCHEL L. 1999 - Mofeta ze Złockiego k. Muszyny w jednostce magurskiej zewnętrznych Karpat fliszowych. Prz. Geol., 47: 657-665.
• 31. RAJCHEL L. 2012 - Szczawy i wody kwasowęglowe Karpat polskich. Wydawnictwa Naukowe AGH, Kraków: 1-194.
• 32. RAJCHEL L., DULIŃSKI M. & RAJCHEL J. 2007 - Ziemia Muszyńska - dziedzictwo epok geologicznych. Współczesne Problemy Hydrogeologii, Kraków-Krynica 21-23 czerwca 2007, Wyd. ROMA-POL., XIII, cz. 4: 7-41.
• 33. RAJCHEL L. & RAJCHEL J. 1999 - Karpackie źródła wód mineralnych i swoistych pomnikami przyrody nieożywionej. Prz. Geol., 47: 911-919.
• 34. RAJCHEL L. & RAJCHEL J. 2000 - Mofeta i źródła szczaw w okolicy Muszyny. Almanach Muszyny, 10: 89-96.
• 35. RAJCHEL L. & RAJCHEL J. 2006a - Mofeta ze Złockiego (Beskid Sądecki) atrakcjągeologiczną. Prz. Geol., 54: 1089-1092, 1107. RAJCHEL L. & RAJCHEL J. 2006b - Ocalona Mofeta. Almanach Muszyny, 16: 85-87.
• 36. RAJCHEL L., RAJCHEL J., RATAJCZAK T. & RZEPA G. 2005 - Deposits of carbonated waters from selected springs of the Polish Carpathians. RMZ Materials and Geoenvironment. Periodical for Mining, Metallurgy and Geology, 52: 107-110.
• 37. RYŁKO W. & TOMAS A. 1998 - Tectonics of the consolidated basement of the Polish Carpathians. Prz. Geol., 46: 758-762.
• 38. RZEPA G. & RAJCHEL L. 2006 - Skład mineralny osadów wód karpackich typu szczaw. Gosp. Sur. Miner., 22: 215-225.
• 39. SCHWERTMANN U. 1984 - Aluminium substitution in pedogenen Eisenoxiden - eine Übersicht. Zeitschrift für Pflanzenernährung und Bodenkunde, 147: 385-399.
• 40. SCHWERTMANN U. & FITZPATRICK R.W. 1992 - Iron minerals in surface environments. [W:] Skinner H.C.W., Fitzpatrick R.W. (red.) Biomineralization processes of iron and manganese. Modern and ancient environments. Catena, Supplement 21: 7-30.
• 41. SWIDZIŃSKI H. 1939 - Zarys geologii okolicy Krynicy i Muszyny. Biul. Państw. Inst. Geol., 18: 88-89.
• 42. SWIDZIŃSKI H. 1965 - Naturalne ekshalacje dwutlenku węgla w Karpatach polskich. Rocznik Pol. Tow. Geol., 34: 417-430.
• 43. SWIDZIŃSKI H. 1972 - Geologia i wody mineralne Krynicy. Pr. Geol. PAN, 70: 11-105.
• 44. SWIDZIŃSKI H. & WĘCŁAWIK S. 1971 - Wody mineralne rejonu Tylicza na tle budowy geologicznej. Zeszyty Nauk. AGH, 309, Geologia, 15: 45-68.
• 45. ZEUSCHNER L. 1836 - O wodach kwaśnych czyli szczawach w Karpatach. Pam. Farmaceut., III, Kraków.