Zjawiska krasowe w skałach metamorficznych w Masywie Śnieżnika (Sudety Wschodnie ): aktualny stan badań oraz znaczenie dla poznania ewolucji Sudetów w późnym kenozoiku

• Autorzy: Sobczyk A. , Kasprzak M. , Marciszak A. , Stefaniak K.

Warianty tytułu

EN

Karst phenomena in metamorphic rocks of the Śnieżnik Massif (East Sudetes) : state-of-the-art and significance for tracing a Late-Cenozoic evolution of the Sudetes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper reviews the recent state ofstudies for karst phenomena on northern slopes of the Śnieżnik Massif, Krowiarki range and Zlote Mts in East Sudetes with particular reference to Biała Lądecka basin. Conflned spatial character of the d/ainagf basinand cave sites within allow a better understanding of landscape response to climate and tectonic proxies controlling landscape evolution at least since the end ofMiocene (Messinian). New karst passages discoveries from Niedźwiedzia Cave resulted in the recognition of several sites of allochthonous sediments deposited at different cave morphological levels up to 50 metres above Kleśnica river floor. Furthermore, a new model ofpolygenetic origin for some karst chambers in Niedźwiedzia Cave originating from karstification processes and mass-movements superimposed has been suggested. Presumably, it may be linked with neotectonic processes and/or climatic changes affecting East Sudetes during the Late Cenozoic.

Słowa kluczowe

PL

kras; geneza jaskiń; jaskinia paleontologiczna; ewolucja krajobrazu; neotektonika; Sudety

EN

karst; speleogenesis; cave palaeontology; landscape evolution; neotectonics; Sudetes

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2016
• Tom: Vol. 64, nr 9
• Strony: 710--718
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys.

Twórcy

autor

Sobczyk A.

• Zakład Geologii Strukturalnej i Kartografii Geologicznej, Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski, pl. M. Borna 9, 50-204 Wrocław

autor

Kasprzak M.

• Zakład Geomorfologii, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytet Wrocławski, pl. Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław

autor

Marciszak A.

• Zakład Paleozoologii, Instytut Biologii Środowiskowej, Uniwersytet Wrocławski, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław

autor

Stefaniak K.

• Zakład Paleozoologii, Instytut Biologii Środowiskowej, Uniwersytet Wrocławski, ul. Sienkiewicza 21, 50-335 Wrocław

Bibliografia

• [1]. BADURA J., PRZYBYLSKI B., ZUCHIEWICZ W., FARBISZ J., SROKA W. & JAMROZ O. 2005 - Tektonika rowu górnej Nysy Kłodzkiej - sporne problemy - dyskusja. Prz. Geol., 53: 206-211.
• [2]. BADURA J., PÉCSKAY Z., KOSZOWSKA E., WOLSKA A., ZUCHIEWICZ W. & PRZYBYLSKI B. 2006 - Nowe dane o wieku i petrologii kenozoicznych bazaltoidów dolnośląskich. Prz. Geol., 54: 145-153.
• [3]. BIERONSKI J. 1978-Zastosowanie metody elektrooporowej do badań krasowych na wybranych przykładach z Masywu Śnieżnika Kłodzkiego. Acta Univ. Wratisl. 311, Studia Geogr., 24: 97-112.
• [4]. BIERONSKI J., SOCHA P. & STEFANIAK K. 2007 - Deposits and fauna of the Sudeten caves - the state of research. [W:] Tyc A. & Stefaniak K. (red.), Karst and Cryokarst. Studies of the Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, 45: 183-201.
• [5]. BIRKENMAJER K., PÉCSKAY Z., GRABOWSKI J., LORENC M.W. & ZAGOŻDŻON P.P. 2002 - Radiometric dating of the tertiary volcanics in Lower Silesia, Poland. II. Kar and palaeomagnetic data from Neogene basanites near Lądek Zdrój, Sudetes Mts. Ann. Soc. Geol. Pol., 72: 119-129.
• [6]. CIĘŻKOWSKI W. & MADĚRA E. 1985 - Wyniki badań znacznikowych nad podziemnymi przepływami wód krasowych w Masywie Snieżnika (Sudety). Prz. Geol., 33: 578.
• [7]. DON J. 1989 - Jaskinia na tle ewolucji geologicznej Masywu Śnieżnika. [W:] Jahn A., Kozłowski S. & Wiszniowska T. (red.), Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie, Ossolineum, Wrocław: 58-79.
• [8]. DON J. & WOJEWODA J. 2005 - Tektonika rowu górnej Nysy Kłodzkiej - sporne problemy - odpowiedź. Prz. Geol., 53: 212-221.
• [9]. DYJOR S. 1975 - Młodotrzeciorzędowe ruchy tektoniczne w Sudetach i na Bloku Przedsudeckim. [W:] Współczesne i neotektoniczne ruchy skorupy ziemskiej w Polsce, Wyd. Geol., Warszawa: 121-132.
• [10]. GĄSIOROWSKI M. & HERCMAN H. 2014 - O chronologii osadów w Jaskini Niedźwiedziej. [W:] Stefaniak K., Ratajczak U. & Wróblewski W. (red.), Materiały 48. Sympozjum Speleologicznego. Kletno, 16-19.10.2014: 9-10.
• [11]. GUNIA T. 1997 - Problem wieku marmurów okolicy Stronia Śląskiego na podstawie mikroskamieniałości (Sudety). Acta Univ. Wratisl., Pr. Geol.-Mineral., 62: 5-48.
• [12]. JAHN A., ŁAŃCUCKA-SRODONIOWAM. & SADOWSKA A. 1984 - Stanowisko utworów plioceńskich w Kotlinie Kłodzkiej. Geologia Sudetica, 18: 7-43.
• [13]. JAHN A., KOZŁOWSKI S. & WISZNIOWSKA T. (red.) 1989 - Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łodź, s. 367.
• [14]. JAHN A., KOZŁOWSKI S. & PULINA M. (red.) 1996 - Masyw Śnieżnika: zmiany w środowisku przyrodniczym. Polska Agencja Ekologiczna S.A., Warszawa.
• [15]. JASTRZĘBSKI M. 2008 - Ewolucja tektonometamorficzna marmurów i otaczających łupków łyszczykowych formacji strońskiej (Sudety). Geologos, 14: 51-71.
• [16]. JODŁOWSKI S. 1989 - Badania geofizyczne otoczenia Jaskini. [W:] Jahn A., Kozłowski S. & Wiszniowska T. (red.), Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. PAN Oddz. we Wrocławiu, Ossolineum: 147-156.
• [17]. KASPRZAK M., SOBCZYK A., KOSTKA S. & HACZEK A. 2015 - Surface geophysical surveys and LiDAR DEM analysis combined with underground cave mapping - an efficient tool for karst system exploration: Jaskinia Niedźwiedzia case study (Sudetes, SW Poland). [W:] Jasiewicz J., Zwoliński Z., Mitasova H. & Hengl T. (red.), Geomorphometry for Geosciences, Adam Mickiewicz University in Poznań, International Society for Geomorphometry, Poznań: 75-78.
• [18]. KOSTKA S. 2012 - Przepraszamy, to przez przypadek. [W:] Ciężkow- ski W. (red.), Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie w 45-lecie odkrycia. Wrocław-Kletno: 97-114.
• [19]. KOSZELA S. 1997 - Petrogeneza marmurów z południowo-wschodniej części metamorfiku Snieżnika. Geologia Sudetica, 30: 58-115.
• [20]. KOZŁOWSKI S. 1989 - Budowa geologiczna otoczenia jaskini. [W:] Jahn A., Kozłowski S. & Wiszniowska T. (red.), Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Badania i udostępnianie, Ossolineum, Wrocław: 80-118.
• [21]. MARCISZAK A., STEFANIAK K. & GORNIG W. 2016 - Fossil theriofauna from the Sudety Mts. (SW Poland). The state of research. Cranium, 33 (1): 31-41.
• [22]. MAZUR S., TURNIAK K., SZCZEPAŃSKI J. & MCNAUGHTON N.J. 2015 - Vestiges of Saxothuringian crust in the Central Sudetes, Bohemian Massif: Zircon evidence of a recycled subducted slab provenance. Gondwana Research, 27: 825-839.
• [23]. MIGOŃ P. 1997 - Zarys rozwoju morfologicznego Masywu Śnieżnika, [W:] Jahn A. & Kozłowski S. (red.), Masyw Śnieżnika - zmiany w środowisku przyrodniczym. Polska Agencja Ekologiczna SA, Warszawa: 35-46.
• [24]. PULINA M. 1970 - Wstępne wyniki badań nad środowiskiem geograficznym Jaskini Niedźwiedziej. Acta Univ. Wratisl. 127, Studia Geograficzne, 14: 5-37.
• [25]. PULINA M. 1977 - Zjawiska krasowe w Sudetach Polskich. Dokumentacja Geograficzna IGiPZ PAN, 2-3, s. 116.
• [26]. RANOSZEK W. 1999 - Zastosowanie różnych metod morfometrycznych w analizie morfologii progu tektonicznego na przykładzie zachodniej krawędzi Masywu Śnieżnika. Prz. Geol., 47: 1027-1031.
• [27]. ROGALA W., PLACEK W. & WOJTOŃ A. 1998 - Nowe dane o krasie podziemnym Krowiarek (Sudety Wschodnie). Acta Univ. Wratisl. 2061, Pr. Inst. Geogr., Ser. A, Geografia Fizyczna, 9: 13-22.
• [28]. ROGALA W. 2003 - Pionowy układ jaskiń krasowych na górze Połom w Górach Kaczawskich (Sudety). Prz. Geol., 51: 238-242.
• [29]. RZONCA B. & BUCZYŃSKI S. 2013 - Intense karst denudation in a crystalline basin with a small share of carbonate rocks (Sudety Mountains, SW Poland). Catena, 107: 154-164.
• [30]. SOBCZYK A. & KASPRZAK M. 2014 - Late Cenozoic tectonic activity of the Śnieżnik Massif area (Sudetes, SW Poland) in the light of LiDAR DEM morphometric analysis. Stud. Geomorph. Carpatho-Balcanica, 48: 35-52.
• [31]. SROKA W. 1997 - Ewolucja morfotektoniczna Sudetów w rejonie Kotliny Kłodzkiej w świetle analizy morfometryczno-statystycznej, Pr. geol.-mineral., 58: 1-97.
• [32]. STEFANIAK K. 2015 - Neogene and Quaternary Cervidae from Poland. Institute of Systematics and Evolution of Animals Polish Academy of Sciences. Kraków, s. 204.
• [33]. SZYNKIEWICZ A. 2012 - Próbne badania georadarowe (RAMAC/GPR) w rejonie Jaskini Niedźwiedziej w Kletnie. [W:] Ciężkowski W. (red.), Jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie w 45-lecie odkrycia. Wrocław-Kletno: 137-152.
• [34]. ULRYCH J., DOSTAL J., ADAMOVIČ J., JELONEK E., ŠPAČEK P., WEGNER E. & BALOGH K. 2011 - Recurrent Cenozoic volcanic activity in the Bohemian Massif (Czech Republic). Lithos, 123: 133-144.
• [35]. WALCZAK W. 1968 - Dolny Sląsk Cz. I Sudety. PWN, Warszawa.
• [36]. WOJCIECHOWSKA I. 1986 - Metabasites in the NW part of Śnieżnik metamorphic unit (Kłodzko area, Sudetes, Poland). Geologische Rundschau, 73: 585-593.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.