Zarys metod oceny względnej przyrodniczej zasadności rozwoju melioracji wodnych w skali powiatów w województwie

• Autorzy: Kaca Edmund

Identyfikatory

DOI

10.15199/22.2024.5.2

Warianty tytułu

EN

Outline of the methods of the assessment of the relative natural legitimacy of the development of drainage and irrigation at the scale of counties in the voivodeship

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W pracy przedstawiono propozycję dwóch metod z przykładem oceny względnej przyrodniczej zasadności rozwoju melioracji (odwodnień, nawodnień) w powiecie danego województwa. Metody dotyczą względnej oceny, gdyż ocena przypisana analizowanemu powiatowi odnoszona jest do oceny przypisanej pozostałym powiatom należącym do danego województwa. Jej podstawę stanowią mierzalne wskaźniki: klimatyczne, glebowo-wodne, hydrologiczne i przyrodniczo-ekologiczne skorelowane z zasadnością (potrzebą, możliwością) rozwoju melioracji w powiecie. Na podstawie przypisanych każdemu powiatowi wartości tych wskaźników przeprowadza się hierarchizację powiatów w województwie, posługując się metodą AHP albo metodą ELECTRE III wielokryterialnego porządkowania wariantów (powiatów). Jako przykład oceniano względną przyrodniczą zasadność rozwoju melioracji w powiatach województwa lubuskiego. Proponowane metody mogą być również używane do względnej oceny zasadności rozwoju melioracji w zlewni o wielkości 1-2 tys. km². Mogą być to zlewnie cząstkowe wchodzące w skład zlewni wyższego rzędu o wielkości kilkudziesięciu tysięcy km² lub też zlewnie różnicowe takiej zlewni. W takim przypadku zlewnie wchodzące w skład grupy zlewni (zlewnie cząstkowe/różnicowe) mogą być traktowane jak powiaty w ramach województwa.

EN

The aim of the study was to present a proposal of two methods with an example of the relative assessment of the environmental legitimacy of the development of land reclamation (drainage, irrigation) in the county of a given voivodeship. The methods refer to relative assessment, as the assessment assigned to the analysed county is related to the assessment assigned to other counties belonging to a given voivodeship. The study proposes assessing the natural legitimacy of the development of land reclamation on the basis of measurable indicators: climatic, soil-water, hydrological and natural-ecological. On the basis of the values of these indicators assigned to each county, a hierarchy of counties in the voivodship is carried out, using the AHP method of multi-criteria ordering of variants (counties) or the multi-criteria dialogic method of ordering ELECTRE III variants. As an example, the relative natural legitimacy of the development of land reclamation in the districts of the Lubuskie Voivodeship was evaluated. The proposed methods can also be used to relatively assess the legitimacy of the development of land reclamation in a catchments area of 1-2 thousand km². These can be partial catchments that are part of a higher order of tens of thousands of km² or differential catchments of such a catchment. In such instances, catchments within the catchment group (partial/differential catchments) can be regarded similarly to counties within a province.

Słowa kluczowe

PL

metoda AHP; metoda ELECTRE III; indeksy przyrodniczej zasadności rozwoju melioracji; odwodnienia; nawodnienia; zlewnia

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 5
• Strony: 8--15
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Kaca Edmund

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy - Państwowy Instytut Badawczy, Falenty, Al. Hrabska 3, 05-090 RASZYN, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-1050-4953

Bibliografia

• [1] Dembek W. Oświecimska-Piasko Z. 2014. Przyrodniczo-ekologiczne uwarunkowania rozwoju melioracji. W Uwarunkowania rozwoju melioracji wodnych w Polsce. Red. E. Kaca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 1(37): 113-127.
• [2] Haas R., Meixner O. 2024. An Illustrated Guide to the Analytic Hierarchy Process. Wiedeń: Institute of Marketing and Innovation. University of Natural Resources and Applied Life Sciences, https://www.scribd.com/document/329737653/ahp-tutorial-pdf [dostęp: maj 2024].
• [3] Kaca E. 2013. „Strategiczna analiza SWOT Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego z wykorzystaniem metody AHP". Wiad. Mel. i Łąkarskie 3: 129-134.
• [4] Kaca E. 2014 (red. nauk.). Uwarunkowania rozwoju melioracji wodnych w Polsce. Red. E. Kaca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 1(37).
• [5] Kaca E., Ostrowski J. 2014. Uwarunkowania i zasadność rozwoju melioracji. W Uwarunkowania rozwoju melioracji wodnych w Polsce. Red. E. Kaca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 1(37): 167-191.
• [6] Kaca E. 2015a. Podstawy metodyczne obliczeń w programowaniu rozwoju melioracji wodnych. Aspekty rzeczowo-kosztowe. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 41: 105.
• [7] Kaca E. 2015b. Średnio- i długookresowe programy rozwoju melioracji wodnych w skali kraju i województw, 159. Falenty: Wyd. ITP.
• [8] Kaca E. 2017a. „Szacowanie względnej zasadności rozwoju melioracji w skali regionów”. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 4(60): 49-65.
• [9] Kaca E. 2017b. 'Methodology of assessing the relative environmental validity of developing drainage and irrigation on a regional scale”. Journal of Water and Land Development 35: 101-112. DOI: 101515/jwld-2017-0073.
• [10] Kaca E., Rek-Kaca G. 2017. „Względna zasadności rozwoju odwodnień i nawodnień w skali województw”. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie 4(60): 67-80.
• [11] Kaca E., Rek-Kaca G. 2019. „Względna przyrodnicza zasadność rozwoju melioracji wodnych w skali województw w świetle wybranych wskaźników”. Gospodarka Wodna (7): 21-26.
• [12] Klaus D., Goepel. 2024. "New AHP Excel template with multiple inputs”, https://bpmsg.com/new-ahp-excel-template-with-multiple-inputs/ [dostęp: maj 2024].
• [13] Lewandowski S., Machińska H., Malinowski A., Petzel J. 2005. Logika dla prawników. Warszawa: Wyd. Prawn. LexisNexis.
• [14] Łabędzki L. 2014. Klimatyczne uwarunkowania rozwoju melioracji. W Uwarunkowania rozwoju melioracji wodnych w Polsce. Red. E. Kaca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 1(37): 35-52.
• [15] Ostrowski J., Tusiński E. 2014. Glebowo-wodne uwarunkowania rozwoju melioracji. W Uwarunkowania rozwoju melioracji wodnych w Polsce. Red. E. Kaca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 1(37): 86-112.
• [16] Roy B. 1968. "Classement et choix en prósence de points de vue multiples (la móthode ELECTRE)”. La Revue d'Informatique et de Recherche Općrationelle (RIRO) 8: 57-75.
• [17] Saaty T. L. 1977. "A scaling method for priorities in hierarchical structures”. Journal of Mathematical Psychology 15: 234-281.
• [18] Saaty R. W. 1987. "The analytic hierarchy process - what it is and how it is used”. Mathematical Modelling 9(3-5): 161-176.
• [19] de Steiguer J. E., Duberstein J., Lopes V. 2003. The Analytic Hierarchy Process as a Means for Integrated Watershed Management. W First Interagency Conference on Research on the Watersheds. Red. K. G. Renard, 736-740. Arizona: U.S. Department of Agriculture, Agricultural Research Service.
• [20] Szymczak T. 2014. Hydrologiczne uwarunkowania rozwoju melioracji. W Uwarunkowania rozwoju melioracji wodnych w Polsce. Red. E. Kaca. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. Rozprawy naukowe i monografie 1(37): 53-85.
• [21] XLSTAT Help Center. 2024. Electre 3 multi-criteria decision analysis in Excel. https://help.xlstat.com/6713-electre-3-multi-criteria-decision-analysis-excel [dostęp: maj 2024].