Selected sensory gardens in Poland as educational and therapeutic spaces

• Autorzy: Tubielewicz-Michalczuk Malwina

Identyfikatory

DOI

10.24425/tkuia.2023.148986

Warianty tytułu

PL

Wybrane ogrody sensoryczne w Polsce jako przestrzeń edukacyjno-terapeutyczna

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This paper discusses public spaces for special purposes, increasingly often designed in Poland, including the gardens presented, which a form of land development. The aim of this study is to present various types of practical activities using sensory gardens for the education and rehabilitation of children and people with disabilities. An increasing number of such spaces is being created, and they are used by children, adolescents and adults with developmental deficits. Contact with nature has a positive effect on health and human psychophysical fitness. This is particularly important in the case of people with impaired perception and processing of sensory stimuli, who, when in a special natural environment, can improve their senses and sensory integration. The following research methods were used: analysis of the literature, observation of sensory gardens, interview, participatory observation, documentation analysis. These methods enabled the analysis of the educational and therapeutic function of classes conducted in selected sensory gardens and confirm the hypothesis that they allow for the education and therapy of people of different ages and with different levels of psychophysical fitness.

PL

Tematem niniejszego artykułu są, projektowane coraz częściej w Polsce, przestrzenie publiczne o specjalnym przeznaczeniu, a wśród nich ogrody, które stanowią jedną z form zagospodarowania terenu. Celem pracy jest przedstawienie różnego typu działań praktycznych z wykorzystaniem ogrodów sensorycznych do edukacji i rehabilitacji dzieci i osób z niepełnosprawnościami. Obecnie powstaje coraz więcej tego typu przestrzeni, z których korzystają dzieci, młodzież i dorośli z deficytami rozwojowymi. Kontakt z przyrodą wpływa pozytywnie na stan zdrowia i poziom sprawności psychofizycznej człowieka. Szczególne znaczenie ma to w przypadku osób z zaburzeniami odbioru i przetwarzania bodźców zmysłowych, które w specjalnym środowisku przyrodniczym mogą usprawnić swoje zmysły i doskonalić proces integracji sensorycznej. W pracy wykorzystano następujące metody badawcze: analiza literatury naukowej i fachowej, obserwacja ogrodów sensorycznych, wywiad, obserwacja uczestnicząca, analiza dokumentacji. Wybrane metody pozwoliły na przeanalizowanie funkcji edukacyjno-terapeutycznej zajęć prowadzonych w wybranych ogrodach sensorycznych i potwierdzenie hipotezy, że stwarzają one możliwość edukacji i terapii osób w różnym wieku i zróżnicowanym poziomie sprawności psychofizycznych.

Słowa kluczowe

EN

therapy; sensory integration; health; garden design; sensory and educational gardens; natural space

PL

terapia; zdrowie; integracja sensoryczna; ogrody sensoryczno-edukacyjne; przestrzeń przyrodnicza; projektowanie ogrodów

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2023
• Tom: T. 51
• Strony: 443--466
• Opis fizyczny: Bibliogr. 48 poz., zdj.

Twórcy

autor

Tubielewicz-Michalczuk Malwina

• Częstochowa University of Technology, Faculty of Civil Engineering

• https://orcid.org/0000-0001-6754-9370+

Bibliografia

• Albrecht, A. (2020), ‘Zabawy sensoryczne w szkole i przedszkolu’, Szkolne Inspiracje. Available at: https://www. szkolneinspiracje.pl/tag/zabawy-sensoryczne/ (accessed: 15.09.2023).
• Ambroziak, A. (2020), ‘Zabawy sensoryczne’, Szkolne Inspiracje. Available at: https://www.szkolneinspiracje.pl/ tag/zabawy-sensoryczne/ (accessed: 1.06.2022).
• Andrzejewski, R., Chmielewski, T.J. (2004), ‘Zarys teorii struktury i funkcjonowania przestrzeni’ [in:] Cieszewska, A. (ed.) Płaty i korytarze jako elementy struktury krajobrazu - możliwości i ograniczenia koncepcji, Problemy Ekologii Krajobrazu, XIV, pp. 23-25.
• Ayers, J.A. (2015), Dziecko a integracja sensoryczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
• Ayers, J.A. (1991), Sensory Integration and the Child, Los Angeles: Western Psychological Services.
• Bailey, L. (2018), ‘Icons of Healthcare & Therapeutic Garden Design: Clare Cooper Marcus’, THE FIELD ASLA Professional Practice Networks’ Blog. Available at: https://thefield.asla.org/2018/03/08/icons-of-healthcare-therapeutic-garden-design-clare-cooper-marcus/ (accessed: 15.09.2023).
• Baranek, G.T., Foster, L.G., Berkson, G.(2013), ‘Obronność dotykowa i zachowania stereotypowe’, Integracja Sensoryczna, 1.
• Budżet obywatelski Katowice. Available at: https://bo.katowice.eu/zielony-budzet (accessed: 15.09.2023).
• Budżet obywatelski Warszawa. Available at: https://um.warszawa.pl/-/ponad-50-mln-zl-na-zielen (accessed: 15.09.2023).
• Cooper, C., Barnes, M. (1999), Healing Gardens: Therapeutic Benefits and Design Recommendations, John Wiley & Sons.
• Cooper, C., Sachs, N. (2013), Therapeutic Landscapes: An Evidence-Based Approach to Designing Healing Gardens and Restorative Outdoor Spaces, John Wiley & Sons.
• Dąbski, M., Dudkiewicz, M. (2010), ‘Przystosowanie ogrodu dla niewidomego użytkownika na przykładzie ogrodów sensorycznych w Bolestraszycach, Bucharzewie i Powsinie’, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, Vol. 6, pp. 7-17.
• Di Nardo, F., Saulle, R., La Torre, G. (2010), ‘Green areas and health outcomes: a systematic review of the scientific literature’, Italian Journal of Public Health, 7(4), pp. 402-413.
• Dryżałowska, G. (2007), Rozwój językowy dziecka z uszkodzonym słuchem a integracja edukacyjna. Model kształcenia integracyjnego, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Europejska Konwencja Krajobrazowa, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, https://www.gov.pl/web/gdos/europejska-konwencja-krajobrazowa (accessed: 1.07.2023).
• Dudkiewicz, M., Marcinek B., Tkaczyk A. (2014), ‘Idea ogrodu sensorycznego w koncepcji zagospodarowania atrium przy szpitalu klinicznym nr 4 w Lublinie’, Acta Scientiarum Polonorum. Architectura, 13(3), pp. 71-77.
• Gonzalez, M.T., Kirkevold, M.(2014), ‘Benefits of sensory garden and horticultural activities in dementia care: a modified scoping review’, Journal of Clinical Nursing (JCN), 23(19-20):2698-715.
• Grzybowska, E. (2011), ‘Nauka przez dotyk’, Integracja Sensoryczna, nr 1.
• Hamerlińska-Latecka, A. (2020), ‘Niepełnosprawność węchowa - próba wprowadzenia pojęcia’, Szkoła specjalna, LXXXI(1), pp. 47-50.
• Hayward, T. (2015), ‘Ecological Space: The Concept and Its Ethical Significance’, The Oxford Handbook of Environmental Ethics, pp. 311-320.
• Hołyńska, B., Góralówna, M. (1993), Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Kalat, J.W. (2006), Biologiczne podstawy psychologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kosiacka-Beck, E., Myszka, I. (2019), ‘Designing gardens for hortitherapy’, Annals of Warsaw University of Life Sciences - SGGW. Horticulture and Landscape Architecture, 40. Available at: https://ahorticulture.sggw.pl/index.php/hala/article/view/19 (accessed: 15.09.2023).
• Krzeptowska-Moszkowicz, I., Moszkowicz, Ł., Porada K. (2021), ‘Evolution of the Concept of Sensory Gardens in the Generally Accessible Space of a Large City: Analysis of Multiple Cases from Kraków (Poland) Using the Therapeutic Space Attribute Rating Method’, Sustainability, 13(11), 5904. Available at: https://www.mdpi.com/2071-1050/13/11/5904 (accessed. 1.02.2023).
• Latkowska, M., Miernik, M. (2012), ‘Ogrody terapeutyczne - miejsca biernej i czynnej »zielonej terapii«’, Czasopismo Techniczne - Architektura, 8-A, pp. 245-251.
• Lohr, V.I., Relf, P.D. (2000), ‘An overview of the current state of human issues in horticulture in USA’, HortTechnology 10(1), pp. 27-33.
• Maas, V.(2007), Integracja sensoryczna a neuronauka - od narodzin do starości, Warszawa: Fundacja Innowacja i Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna.
• Maas, V. (2016), Uczenie się poprzez zmysły, Warszawa: Wydawnictwo Harmonia.
• Majcher, D. (2019), ‘Terapeutyczne ogrody sensoryczne, czyli wykorzystanie naturalnej przestrzeni do terapii i nauki’, Pedagogika Specjalna - portal dla nauczycieli. Available at: https://pedagogika-specjalna.edu.pl/wiadomosci/ogrody-sensoryczne/ (accessed: 15.09.2023).
• Majdecki, L. (2009), Historia ogrodów, tom II, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Marciniak-Firadza, R. (2021), ‘Istota zmysłu smaku w diagnozie i terapii logopedycznej osób dorosłych’, Logopedia, 50(1), pp.121-142.
• Natural Learning Initiative. Available at: https://naturalearning.org/robin-c-moore/ (accessed: 1.07.2023).
• Nowak, J. (1997), ‘Oddziaływanie roślin na samopoczucie, zachowanie i zdrowie człowieka’, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 449, pp. 13-22.
• Nowak, J. (2005), ‘Wpływ roślin ozdobnych na zdrowie człowieka’, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 504(1), pp. 33-42.
• Ossowski, R. (2005), ‘Pedagogika niewidomych i niedowidzących oraz niesłyszących i niedosłyszących’ [in:] Pedagogika Specjalna, Dykcik, W. (ed.) Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 179-185.
• Połucha, I., Kruba, M. (2012), ‘Możliwości edukacji w przestrzeni ogrodowej’, Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych, VIII/2, pp. 69-79.
• Potargowicz, E. (2008), ‘Węch - niedoceniany zmysł człowieka’, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 62, pp. 87-93.
• Professional Practice, Universal Design: Gardens, American Society of Landscape Architects. Available at: https://www.asla.org/universalgardens.aspx (accessed: 1.07.2023).
• Przyrowski, Z. (2011), Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy, terapii, Warszawa: Wydawnictwo Empis.
• Przyrowski, Z. (2011), ‘Integracja sensoryczna - realny proces czy tylko naukowa hipoteza?’, Integracja Sensoryczna, nr 4.
• Sękowska, Z. (2001), Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Wydawnictwo WSPS.
• Sienkiewicz-Jarosz, H. (2012), ‘Zmysł węchu - fizjologia i patologia’, Neurologia po Dyplomie, 7(4), pp. 8-10.
• Szymichowska, K. (2011) ‘Symulacja wielozmysłowa jako metoda zajęć edukacyjnych’, Specjalistyczny Serwis Edukacyjny. Available at: https://www.szkola.net/ (accessed: 1.06.2022).
• Ścieżka sensoryczna - terapia podczas zabvawy (2017). Available at: https://senso-rex.com/pl/sciezka-sensoryczna-terapia-podczas-zabawy/ (accessed: 15.09.2023).
• Szczepańska, A., ‘Hortiterapia - terapia ogrodem’, ZIELONA TERAPIA przestrzeń naturalnie kształtowana. Available at: https://zielonaterapia.pl/hortiterapia-terapia-ogrodem/ (accessed: 1.08.2022).
• Trojanowska, M. (2017), Parki i ogrody terapeutyczne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ulrich, R. (1984), ‘View Through a Window May Influence Recovery from Surgery’, Science, 224(4647), pp. 420-421. Available at: https://www.science.org/doi/10.1126/science.6143402 (accessed: 1.02.2023).
• Wilson, E.O. (1984), Biophilia, Cambridge: Harvard University Press.