Przekształcenia rzeźby związane z wydobyciem kruszywa naturalnego w południowej i środkowej części Wzgórz Sokólskich

• Autorzy: Micun K.

Warianty tytułu

EN

Relief changes connected with the excavation of natural aggregate in southern and middle part of the Sokółka Hills

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań przeprowadzonych w południowej i środkowej części Wzgórz Sokólskich było zinwentaryzowanie i scharakteryzowanie zmian rzeźby spowodowanych wydobyciem kruszywa naturalnego. W trakcie badań przeprowadzono szczegółowe kartowanie form antropogenicznych na mapach w skali 1:25 000 i 1:10 000. Badaniami objęto 167 wyrobisk eksploatacyjnych o powierzchni powyżej 0,1 ha. Opracowano kartogram przestrzennego natężenia przekształceń rzeźby w rejonie Sokółki. Największe rozpoznane złoża kruszywa znajdują się w okolicy wsi Kamionka Stara–Drahle oraz Starowlany i Zadworzany. Złoża są efektem działalności lodowców i wód roztopowych zlodowacenia warty. Są to złoża piasków i piasków ze żwirem moren czołowych, równin wodnolodowcowych i ozów. Bezpośrednim następstwem eksploatacji kruszywa naturalnego są formy antropogeniczne, takie jak: wyrobiska i hałdy, powierzchnie zniwelowane, sztuczne zbiorniki wodne, strome skarpy oraz ściany eksploatacyjne. Całkowita powierzchnia terenów przekształconych wynosi obecnie ponad 550 ha. Największą koncentrację form poeksploatacyjnych stwierdzono na wschód i południowy wschód od Sokółki. Przewidywany jest dalszy, intensywny rozwój eksploatacji kruszywa i powstawanie form antropogenicznych w okolicach Sokółki. Zmianami objęta może być powierzchnia do1000 ha. Pomimo rekultywacji terenów pokopalnianych, rzeźba południowej i środkowej części Wzgórz Sokólskich pozostanie silnie przekształcona przez człowieka.

EN

The aim of the study was to catalogue and characterize the changes of relief caused by excavation of natural aggregate. The research was carried out in southern and middle part of the Sokółka Hills. A detailed survey on anthropogenic landforms was carried out. 167 excavations were investigated. The cartogram of spatial intensity of relief changes in the vicinity of Sokółka town was worked out. The greatest recognized deposits are located in the vicinity of Kamionka Stara, Drahle, Starowlany and Zadworzany villages. The deposits in Sokółka region originate from Pleistocene and are the effect of activity of glaciers and meltwaters of Warta Glaciation. Those are the deposits of sands and sands with gravels of end moraines, outwash plains and eskers.. Natural aggregate exploitation results in anthropogenic forms such as excavations and heaps, leveled surfaces, artificial water bodies, steep scarps and landfill walls. The whole surface area of transformed terrains equals over 550 ha by now. The greatest concentration of post-mining landforms was observed in the eastern and south eastern direction from Sokółka town. The changes are predicted to occur in the range of 1000 ha. Despite reclamation of post-mining areas, the relief of middle and southern part of Sokółka Hills will remain strongly changed.

Słowa kluczowe

PL

kruszywa naturalne; antropogeniczne przekształcenia rzeźby; Wzgórza Sokólskie

EN

natural aggregates; anthropogenic relief transformations; Sokółka Hills

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2011
• Tom: nr 446 (2)
• Strony: 483--492
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., rys., tab., wykr., zdj.

Twórcy

autor

Micun K.

• Politechnika Białostocka, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, ul. Wiejska 45A, 15-351 Białystok

Bibliografia

• 1. BANASZUK H., 2010 — O wieku i genezie rzeźby polodowcowej Niziny Północnopodlaskiej na podstawie analizy geomorfologicznej i dat TL. W: Zagadnienia morfogenezy Niziny Północnopodlaskiej (red. H. Banaszuk, P. Banaszuk): 7-130. Oficyna Wyd. PBiałost., Białystok.
• 2. BER A., 1972 — Mapa geologiczna Polski 1:200 000, ark. Sokółka wraz z objaśnieniami. Wyd. Geol., Warszawa.
• 3. BORATYN J., 2006 — Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Sokółka i Sokółka E. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 4. HALICKI B., 1950 — Z zagadnień stratygrafii plejstocenu na Niżu Europejskim. Acta Geol. Pol., 1, 2: 106-142.
• 5. KMIECIAK M., 2005 — Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, ark. Nowowola. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 6. KONDRACKI J., 1978 — Geografia fizyczna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 7. KONDRACKI J., PIETKIEWICZ 5.,1967 —Czwartorzęd północno-wschodniej Polski. W: Czwartorzęd Polski (red. R. Galon, J. Dylik): 206-258. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 8. KRZYWICKI T., 2002 —The maximum ice sheet limit ofthe Vistulian Glaciation in Northeastern Poland and neighbouring areas. Geol. Quart., 46, 2: 165-188.
• 9. LISICKI S., 2003 —Zasięgi lądolodu skandynawskiego w dorzeczu Wisły wyznaczone na podstawie petrograficznych badań glin lodowcowych, w nawiązaniu do izotopowych stadiów tlenowych. Prz. Geol., 51, 3: 217-223.
• 10. MICUN K., 2007 — Procesy morfogenetyczne i zwiąane z nimi formy w obrębie wyrobisk po kruszywie mineralnym w okolicy wsi Studzianki. VI Warsztaty Terenowe: Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Przewodnik terenowy. T. 4: 97-100. UW, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Stow. Geomorfologów Polskich, Sejny-Suwałki.
• 11. MOJSKI J.E, 1972 —Nizina Podlaska. W: Geomorfologia Polski. T. 2 (red. R. Galon): 318 373. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• 12. MUSIAŁ A.,1992 — Studium rzeźby glacjalnej północnego Podlasia. Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego. Wyd. UW, Warszawa.
• 13. NOS L., 1974 — Rola kemów w rzeźbie wschodniej części Wysoczyzny Białostockiej. Kwart. Geol., 18, 2: 391-406.
• 14. REJMAN J., 2001 — Ocena przemieszczenia materiału glebowego w procesie erozji wodnej na glebie lessowej. Zesz. Nauk. AR w Szczecinie, 217, 87: 195 200.
• 15. REJMAN J., 2006 — Wpływ erozji wodnej i uprawowej na przekształcenia gleb i stoków lessowych. Acta Agrophysica,136, 3.
• 16. SMOLSKA E, 2003 — Erozja powierzchniowa gleb na Pojezierzu Suwalskim i niektóre jej uwarunkowania klimatyczno-topograficzne. Prz. Nauk Inż. i Kształt. Środ., 12, 26: 12-23.

Uwagi

PL

Artykuł w części: Antropogeniczne przekształcenia środowiska

EN

Article in the part: Anthropogenic transformation of the environment