4-Winylocykloheksen. Dokumentacja proponowanych wartości dopuszczalnych poziomów narażenia zawodowego

• Autorzy: Sitarek K. , Lebrecht G.

Warianty tytułu

EN

4- Vinylcyclohexene

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

4-Winylocykloheksen (VCH) jest bezbarwną cieczą o silnym charakterystycznym zapachu, słabo rozpuszczalną w wodzie, dobrze rozpuszczalną w eterze dietylowym i benzenie, otrzymywaną w procesie katalitycznej dimeryzacji 1,3-butadienu. VCH jest produktem pośrednim w procesie wytwarzania ditlenku winylocykloheksanu stosowanego jako rozpuszczalnik żywic epoksydowych, w produkcji insektycydów, plastyfikatorów, jako śro-dek zmniejszający palność oraz przeciwutleniacz lub utwardzacz w produkcji wyrobów gumowych. W powietrzu środowiska pracy zakładów wytwarzających wyroby gumowe we Włoszech w próbach powietrza pobieranych przez 30 min stężenia VCH wynosiły: 0,03 + 0,21 mg/m3 podczas procesu wulkanizacji w zakładach produkujących podeszwy gumowe do obuwia, 0 + 0,003 mg/m3 podczas wytłaczania opon oraz 0,- 001 mg/m3 podczas wytłaczania osłon do kabli elektrycznych. Brak danych o narażeniu na ten związek w Polsce. VCH wchłania się w drogach oddechowych, przez skórę lub po podaniu do żołądka. Szczytowe stężenie we krwi stwierdzano po 1 + 2 h po podaniu (l4C)VCH do żołądka myszom lub szczurom. Natomiast po 24 h od podania w tkankach tych zwierząt stwierdzano już niewielkie ilości podanego związku. Głównym metabolitem przemian VCH w wątrobie są: 4-winylo-l,2-epoksycyklo-heksan, 4-epoksyetylo-1,2-dihydroksycykloheksan 4-epo-ksyetylo-1,2-dihydrocykloheksan. Skutki narażenia ludzi na działanie VCH to: bóle głowy, zapalenie rogówki, nieżyt błony śluzowej nosa, hypotonia, leukopenia, leukocytoza obojętnochłonna i upośledzenie metabolizmu węglowodanów. Brak danych na temat zatruć przewlekłych ludzi narażonych na VCH. Medialna dawka śmiertelna VCH dla szczurów po podaniu per os wynosi około 2500 mg/kg, inhalacyjne narażenie szczurów przez 4 h na VCH o stężeniu 35440 mg/m3 spowodowało zgon 4/6 szczurów. VCH podawany szczurom per os w oleju kukurydzianym przez 13 tygodni w dawkach dziennych: 50: 100; 200; 400 lub 800 mg/kg powoduje zwyrodnienie szkliste kanalików nerkowych nieznacznego stopnia stan zapalny błony śluzowej żołądka oraz zmniejsze¬nie liczby pęcherzyków pierwotnych i pęcherzyków Graafa w jajnikach samic otrzymujących największą dawkę. Narażenie myszy na VCH przez 13 tygodni 6 h/dzień, 5 dni/tydz. o stężeniach: 4430; 1108 lub 222 mg/m3 powodowało dużą śmiertelność i atrofię jajników u zwierząt w grupie o największym narażeniu oraz śpiączkę i osłabienie reakcji na bodźce u zwierząt w grupie narażonej na VCH o stężeniu 1108 mg/m3. Nie stwierdzono natomiast działania toksycznego VCH u myszy narażanych na związek o stężeniu 222 mg/m3. Skutkami narażenia szczurów na ten związek była śpiączka oraz zwyrodnienie kanalików' nerkowych u samców na związek o stężeniu 6645 mg/m3, natomiast w grupie narażonej na związek o stężeniu 4430 mg/m3 - śpiączka, osłabione reakcje na bodźce dźwiękowe oraz mniejszy przyrost masy ciała i większa względna masa wątroby i nerek. Brak uchwytnych zmian patologicznych u szczurów narażanych na VCH o najmniejszym stężeniu 1108 mg/m3. Na podstawie wyników badań wpływu podprzewlekłego narażenia na VCH zarówno drogą pokarmową, jak i inhalacyjną wykazano, że narządem krytycznym u szczurów są nerki, natomiast u myszy - jajniki. VCH poda¬wany myszom przez 103 tygodnie w oleju kukurydzianym w dawkach dziennych: 0; 200 lub 400 mg/kg powoduje guzy z komórek warstwy ziarnistej jajnika: 0/49; 10/48: 13/47 i nowotwory jajnika o charakterze mieszanym: 0/49; 25/48 i 11/47 oraz gruczolaki podtorebkowe kory nadnerczy u samic myszy odpowiednio: 0/50; 3/49 i 4/48. Natomiast u szczurów otrzymujących ten związek przez 103 tygodnie zgłębnikiem do żołądka w dawkach: 0; 200 lub 400 mg/kg wzrasta częstość raków płaskonabłonkowych skóry (samce) i gruczolaków gruczołu łech- taczkowego (samice). Brodawczaki lub raki płaskonabłonkowe skóry występowały u samców z częstością: 0/50; 1/50 i 4/50, natomiast gruczolaki lub raki płaskonabłonkowe gruczołu łechtaczkowego - 1/50, 5/50 i 0/49. Związek ten nie wykazuje działania embriotoksycznego i teratogennego w badaniach na myszach lub szczurach. Nie wykazano aktywności mutagennej VCH w testach z zastosowaniem frakcji i bez frakcji mikrosomalnej. Eksperci IARC uznają VCH za czynnik kancerogenny dla zwierząt i zaliczają go do grupy 2B czynników przy¬puszczalnie rakotwórczych dla ludzi. Jedynie w USA obowiązuje wyznaczona przez ACGIH wartość NDS, która wynosi 0,1 ppm (0,44 mg/m3). W innych państwach, w' tym również w Polsce, dotychczas nie ustalono normatywu higienicznego tego związku. Zatwierdzona przez Zespół Ekspertów wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) 4-winylocykloheksenu w powietrzu środowiska pracy wynosi 10 mg/m’. Nie ma podstaw do ustalania wartości NDSCh.

EN

4-Vinylcyclohexene (VCH) is a colourless liquid soluble in benzene, diethyl ether and sli¬ghtly soluble in water. VCH is prepared commercially by catalytic dimerization of 1,3-butadiene. It has been used as an intermediate for producing flame retardants, flavours and fragrances in the manufacture of polyolefins, as a solvent and in the manufacture of special chemicals such as the diepoxide. The oral LD50 for rat is about 3 ml/kg, the dermal LD50 for the rabbit is 20 ml/kg, the rat inhalation LC50 ca. 27000 mg/m3 and the mouse inhalation LC50 47000 mg/m3. Administration of VCH by gastric intubation produced granulosa-cell and mixed tumours of the ovary and adrenal subcapsular tumours in female mice. In male mice, there was an increase in the incidence of lymphoma and of lung tumours. Following gastric intubation in rats, increased incidence of squamous-cell tumours of the skin in males and of clitoral gland tumours in females were observed. VCH is not mutagenic to Salmonella typhimurium. 4-Vinylcyclohexene is possibly carcinogenic to humans (group 2B). Basing on experimental data the concentration of 222 mg/m3 was accepted as the NOAEL and the MAC value for-4vinylcyclohexene was established at 10 mg/m3. No MAC-STEL value has been determined for this compound.

Słowa kluczowe

PL

4-winylocykloheksen; narażenie zawodowe; działanie toksyczne; działanie rakotwórcze

EN

4- vinylcyclohexene; occupational exposure; toxic efect; carcinogenic effects

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2001
• Tom: Nr 1 (27)
• Strony: 159--176
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Sitarek K.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. sw. Teresy 8

autor

Lebrecht G.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 90-950 Łódź ul. sw. Teresy 8

Bibliografia

• 1. ACGIH (1 996a) Guide occupational exposure values. ACGIH.
• 2. ACGIH(1996b) Documentation of the threshold limit values. 4-Vinylcyclohexene. Ed. 6. Cincinnati.
• 3. Bevan C. i in.(1996) Subchronic toxicity of 4-yinylcyclohexene in rats and mice by inhalation exposure. Fundam. Appl. Toxicol. 32, 1-10.
• 4. Bykov L.: Maximum permissible concentration of vinylcyclohexene in the air of industrial buildings. Proceedings of a conference on the toxicology and hygiene of petrochemical industrial products. Mo scow, 32-34.
• 5. Grizzle T.B. i in.(1994) Reproductive effects of 4-yinylcyclohexene in Swiss mice assessed by a continuous breeding protocol. Fundam. Appl. Toxicol. 22, 122-129.
• 6. Hooser S.B., Parola L.R., Douds D.A. (1991) Reproductive toxicity of 4-yinylcyclohexene and 4-phenycyclohexene in mice. Toxicologist. 11, 110-113.
• 7. Hooser S.B. (1994) Long-term ovarian and gonaditropin changes in mice exposed to 4-yinylcyclohexene. Reprod. Toxicol. 8, 4, 3 15-323.
• 8. IARC. Monographs on the evaluation of carcinogenic risk of chemicals to man. Vol. 11. Cadmium, nickel, some, epoxides. Miscellaneous Industrial Chemicals and General Considerations on Volatile Anaesthetics, Lyon, pp. 277-281, 1976.
• 9. IARC (1994) Monographs on the evaluation of carcinogenic risk to humans. Vol. 60. Lyon, Some Industrial Chemicals.
• 10. RTECS (1995)*).
• 11. Smith B.J., Carter D. E., Sipes I.G. (1 990a) Comparison of the disposition and in vitro metabolism of 4-yinylcyclohexene in the female mouse and rat. Toxicol. Appl. Pharmacol. 105, 364-371.
• 12. Smith B.J., Mattison D.R., Sipes I. G.( 1 990b) The role of epoxidation in 4-yinylcyclohexene-induced ovarian toxicity. Toxicol. Appl. Pharmacol. 105, 372-38 1.
• 13. Smith B.J., Sipes I. G. (1991) Epoxidation of 4-yinylcyclohexene by human hepatic microsomes. Toxicol. Appl. Pharmacol. 109, 367-37 1.
• 14. Smyth J.H. (1969) Range-finding toxicity data: list VII. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 30, 470-476.
• 15. Toxline (1981-1 989)*).
• 16. Turchi G. (1981) Alkylating properties and genetic activity of 4-yinylcyclohexene metabolites and structurally related epoxides. Mutat. Res. 83, 419-430.
• 17. US National Toxicology Program (1986) Toxicology and carcinogenesis studies of 4-vinylocyclohexene (CAS No.100-40-3) in F344/N Rats and B6C3F1 Mice (Gaavage Studies). Technical Report Series no. 303. NIH Publ. No. 86-2559. Research Triangle Parc, NC.
• 18. Van Duuren i in.(1 963) Carcinogenicity of epoxides, lactones and peroxy compounds. J. Natl. Cancer. Inst. 31, 41-55.
• 19. Van Duuren B. L. (1965) Carcinogenic epoxides, lactones and hydroperoxides. W: Wogan G.N. [red.] Mycotoxins in foodstuffs. Cambridge, MA, Massachusetts Institute of Toxicology Press, 275-285.
• 20. Zeiger E. i in. (1987) Salmonella mutagenicty tests: III. Results fron the testing of 255 chemicals. Environ. Mutag. 9, suppl.9, 1-110.