Problematyka zanieczyszczenia roślinności odłogów metalami ciężkimi w sołectwach Psary i Płoki

Petryk, A.; Guzdek, P.; Petryk, P.

doi:10.12912/23920629/74961

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Problematyka zanieczyszczenia roślinności odłogów metalami ciężkimi w sołectwach Psary i Płoki

Autorzy

Petryk A. , Guzdek P. , Petryk P.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/74961

Warianty tytułu

The problem of fallow vegetation contamination with heavy metals in rural administrative units of Psary and Ploki

Języki publikacji

Abstrakty

W artykule dokonano analizy określenia zawartości metali ciężkich w roślinności odłogów dwóch sołectw gminy Trzebinia: Psarów i Płok. Odłogowanie niesie ze sobą istotne zmiany w fitocenozie. Zmiany te mają przeważnie negatywny charakter dla rolnictwa. Rośliny pobierają metale ciężkie z roztworu glebowego poprzez system korzeniowy. Ich pobór jest aktywny przez system korzenny (szczególnie Pb) i pasywny przez liście zwłaszcza ( w przypadku Zn, Cu). Problem toksycznej obecności metali ciężkich w roślinach ww. sołectw ma charakter wieloletni i jest wynikiem antropogenicznego oddziaływania człowieka na środowisko przez różnorakie formy działalności przemysłowej, górniczej i przetwórczej lokalnych surowców leżących na terenach silnie przekształconych przez przemysł wydobywczy i przetwórczy. Otrzymane wyniki stężenia kadmu w Psarach i Płokach w materiale roślinnym nieznacznie przekroczyły dopuszczalną normę zawartości pierwiastka dla pasz zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi ≤1 mg/kg s.m., co oznacza, że roślinność badanego obszaru nie może być wykorzystana na cele paszowe. Zawartość ołowiu w pobranym materiale roślinnym nie przekroczyła przywołanej normy. Otrzymane wyniki zawartości cynku i miedzi w materiale roślinnym nie przekroczyły dopuszczalnych zawartości tych pierwiastków dla pasz zaproponowanych przez IUNG. W Płokach wykazano dodatni kierunek zależność pomiędzy zawartością ołowiu w glebie i w roślinach.

The study aimed at analysing the content of heavy metals in the vegetation of fallow lands of two rural administrative units in the municipality of Trzebinia, namely Psary and Płoki. Fallowing results in significant changes in phytocenosis. The changes generally have a detrimental effect on agriculture. Plants take up heavy metals from the soil solution through the root system. Their uptake by the root system (especially Pb) is active and passive by leaves, especially in the case of Zn, Cu. The problem of the toxic presence of heavy metals in plants found in the afore-mentioned administrative units is long-term in nature and results from the anthropogenic impact on the environment. The human influence assumes various forms of industrial, mining and processing activities of local raw materials located in areas heavily transformed by the extractive and processing industries. The obtained results of the cadmium concentration found in plant material from Psary and Płoki slightly exceeded the permissible concentrations of the element for feed, according to the Regulation of the Minister of Agriculture and Rural Development, i.e. ≤1 mg/kg dry weight. This means that the vegetation of the area cannot be used for feed purposes. The lead content of the collected plant material did not exceed the reference standard. The obtained results of zinc and copper contents in plant material were lower than the permissible content of these elements for feeds proposed by IUNG. In Płoki, a positive relationship between the content of the lead in soil and in plants was determined.

Słowa kluczowe

metale ciężkie gleba roślina odłóg zanieczyszczenie

heavy metals soil plant fallow land contamination

Wydawca

Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej

Czasopismo

Inżynieria Ekologiczna

Rocznik

2017

Tom

Vol. 18, nr 4

Strony

125--132

Opis fizyczny

Bibliogr. 59 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Petryk A.

agnieszka.petryk@uek.krakow.pl

Katedra Gospodarki Regionalnej, Wydział Gospodarki i Administracji Publicznej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, ul. Rakowicka 27, 31-510 Kraków

autor

Guzdek P.

guzdekp@interia.pl

Instytut Zaopatrzenia w Wodę i Ochronę Środowiska, Wydział Inżynierii Środowiska , Politechnika Krakowska, ul. Warszawska 24, 31-155 Kraków

autor

Petryk P.

piotr.petryk@gmail.com

Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Al . Mickiewicza 24/28, 30-059 Kraków

Bibliografia

1. Abramowska A. 2006. Armeria maritima-Gatunek rośliny przystosowanych do wzrostu na glebach skażonych metalami ciężkimi. Kosmos.nr.2–3. Tom.55,s,217–227.
2. Antosiewicz D.M. 1992. Adaptation of plants to environment polluted with heavy metals. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 61,2, 281–289.
3. Baran A., Jasiewicz Cz., Klimek A. 2008. Reakcja roślin na toksyczną zawartość cynku i kadmu w glebie, Proceedings of ECOpole, Vol. 2, No. 2, 417–422.
4. Baranowska-Morek A. 2003. Roślinne mechanizmy tolerancji na toksyczne działanie metali ciężkich. Kosmos-Problemy Nauk Biologicznych., 52,2,283–298.
5. Benavides M.P., Gallego S.M., Tomaro M.L. 2005. Cadmium toxicity in plants. Braz. J.Physiol.17(1),21–34.
6. Biernacka E., Wójcik M. 1998. Wpływ antropogenizacji środowiska na zawartość Zn, Pb, Cd w roślinności trawiastej. Przegląd Naukowy Wydziału Melioracji i Inżynierii Środowiska., 14,15–24.
7. Boroń K., Ryczek M. 1993. The effect of the power-plant ash yard in Przezchlebie on pollution of soils and plant in the adjacent area 4-th International Symposium on the Reclamation, Treatment and Utilization of Coal Mining Wastes, Kraków Poland, September 6–10.1993, volume II ,553–559.
8. Boroń K., Ryczek M. 1998. The influence of the power-plant ash yard in Przezchlebie on some chemical of adjacent soils and plants. Contaminated and derelict land. Green 2 Thomas Telford, London,103–109.
9. Ciepał R. 1992. Przenikanie S, Pb, Cd, Zn, Cu i Fe do biomasy oraz gleby ekosystemu leśnego. Znaczenie bioindykacyjne. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
10. Cyra S., Pajdzik J. 1995. Ochrona środowiska-metale ciężkie. Doradca Galicyjski Magazyn Rolniczy, 41,4.
11. Czerwiński W. 1977. Fizjologia roślin. PWN, Warszawa,
12. Dobrzański Z., Kołacz R., Górecka H., Malarz W., Rudnicka A. 2003. Wpływ przemysłu miedziowego na zawartość miedzi, ołowiu i cynku w roślinach paszowych. Acta Agrophysica, 1,233–238.
13. Fotyma M., Mercik S. 1995. Chemia rolna. PWN, Warszawa.
14. Gabara B. 1991. Zmiany w morfologii, anatomii i cytologii korzeni wywołane obecnością metali ciężkich. Materiały Konferencyjne Zanieczyszczone środowisko a fizjologia rośliny., 17–24.
15. Galimska-Stypa R., Badura L. 1997. Oddziaływanie niektórych czynników abiotycznych na zmianę toksyczności ołowiu dla bakterii glebowych. Materiały Sympozjum. Ołów w Środowisku- Problemy Ekologiczne i Metodyczne, 64.
16. Gambuś F., Filipek-Mazur B., Grzywnowicz I., Mazur K., Rogóż A. 1999. Zawartość metali ciężkich w glebach i roślinach z rejonów zagrożenia województwa tarnowskiego. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej Kraków, 64,97–109
17. Gębski M., Stepski W., Mercik S. 2000. Ocena metod oznaczania metali ciężkich w glebie w oparciu o ich zawartości w roślinach. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 472,267–273.
18. Godzik B. 1993. Heavy metal content in plants from zinc dumps and reference areas. Polish Botanical Studies, 5, 113–132.
19. Godzik S. 1991. Zanieczyszczenia powietrza i ich skutki dla roślin. Materiały Konferencyjne. Zanieczyszczone środowisko a fizjologia rośliny., 25–30.
20. Gondek K., Kopeć M. 2005. Zawartości metali ciężkich w runi łąkowej na glebie bardzo kwaśnej. Inżynieria Ekologiczna, 10,115–121.
21. Gorlach E., Gambuś F. 2000. Potencjalne toksyczne pierwiastki śladowe w glebach (nadmiar, szkodliwość, przeciwdziałanie). Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 472,275–296.
22. Gruca-Królikowska S., Wacławek W. 2006. Metale w środowisku. Cz. II. Wpływ metali ciężkich na rośliny. Chemia. Dydaktyka. Ekologia. Metrologia, 11,1–2,41–56.
23. Juda-Rezler K. 2000. Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na środowisko. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa.
24. Kabata- Pendias A., Pendias H. 1999. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN. Warszawa.
25. Kabata-Pendias A., Pendias H. 1993. Biogeochemia pierwiastków śladowych. PWN. Warszawa.
26. Kabata-Pendias A., Pendias H. 2002. Biogeochemia pierwiastków śladowych (Biogeochemistry of Trace Elements). PWN, Warszawa.
27. Kabata-Pendias A., Piotrowska M., Witek T. 1993. Ocena Jakości i możliwości rolniczego użytkowania gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi. Ramowe wytyczne dla rolnictwa. IUNG, Puławy.
28. Karczewska A. 2002. Metale ciężkie w glebach zanieczyszczonych emisjami hut miedzi- formy i rozpuszczalność. Rozprawa habilitacyjna. Zeszyty Naukowe AR we Wrocławiu. Rozprawy CLXXXIV. Wydział Rolniczy,432.
29. Koter M. 1987. Chemia rolna. PWN, Warszawa.
30. Kudak C. 1995. Reakcje grochu (Pisum arvense L.) na różne dawki ołowiu w glebie. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych PAN, 418,773–777.
31. Lyanguzova I. 2003. Effect of environmental pollution by heavy metals on teir accumulation in flower plants. Ekologija (Vilnius), 2, 49–52.
32. Maciejewska M., Wybieralski M., Gibczyńska M., Jurgiel-Małecka G. 2007. Metale ciężkie w popularnych trawach, ziołach i roślinach motylkowych rosnących wzdłuż dróg lokalnych numer 10 i 24 na trasie Szczecin-Poznań. Ekologia i Technika, 15, 2,55–63
33. Mikos-Bielak M., Tujaka A. 1999. Akumulacja metali ciężkich w glebach i roślinach z przygranicznego pasa środkowowschodniej Polski. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych,18,213–223.
34. Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach 2010–2012. Raport końcowy. Puławy.
35. Niesiobędzka K., Krajewska E. 2008b. Metale ciężkie w układzie gleba roślinność w środowisku wielkomiejskim. Materiały z II konferencji naukowej „Ekotoksykologia w Ochronie Środowiska”. Wydawnictwo PZITS,265–270.
36. Pęckowski J. 2013. Trzebinia: osada górniczo-przemysłowa w powiecie chrzanowskim. Monografia. Trzebinia.
37. Petryk A. 2016a. Assessment of the content of heavy metals in plants and soil in the area of the Trzebinia municipality, Poland. 1. Cadmium. Infrastructure and Ecology of Rural Areas, IV/1: 1243–125
38. Petryk A. 2016b. Assessment of the content of heavy metals in plants and soil in the area of the Trzebinia municipality, Poland. 2. Zinc. Infrastructure and Ecology of Rural Areas, IV/3: 1581–1592
39. Petryk A. 2016c. Assessment of the content of heavy metals in plants and soil in the area of the Trzebinia municipality, Poland. 3. Lead. Infrastructure and Ecology of Rural Areas, IV/3: 1689–1702
40. Petryk A. 2016d. Assessment of the content of heavy metals in plants and soil in the area of the Trzebinia municipality, Poland. 4. Copper. Infrastructure and Ecology of Rural Areas, IV/4: 1711–1721.
41. Petryk A. 2016e. Species composition of vegetation cover in the fallow lands in the area of the Trzebinia municipality. IV/2:1399–1409
42. Pietraszek E. 1961. Zagłębie Krakowskie w latach 1796–1848. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R.IX,4.
43. Pyś J.B. 1999. Pierwiastki śladowe w roślinach pastewnych, dawkach pokarmowych i mleku krów w rejonach oddziaływania przemysłu siarkowego. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej w Krakowie.
44. Rejmer P. 1997. Podstawy ekotoksykologii. Wydawnictwo Ekoinżynieria, Lublin.
45. Rogóż A., Urbaniak A. 2007. Zawartość pierwiastków śladowych w glebie i warzywach przy zmiennym odczynie. Część I. Zawartość Cu, Zn w glebie i warzywach. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 520, 695–702.
46. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 6 lutego 2012 r. w sprawie zawartości substancji niepożądanych w paszach. Dz. U. 2012 Nr 0, poz. 203. [2012a].
47. Siwek M. 2008. Rośliny w skażonym metalami ciężkimi środowisku poprzemysłowym. Część II. Mechanizmy detoksyfikacji i strategie przystosowania roślin do wysokich stężeń metali ciężkich, Wiadomości Botaniczne,52(3/4),7–23.
48. Skowroński T., Kalinowska R., Pawlik-Skowrońska B. 2002. Glony środowisk zanieczyszczonych metalami ciężkimi. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych,t.51,2,165–173.
49. Stuczyński T., Terlak H., Motowicka-Terlak T., Piotrowska M. 1996. Monitoring of Heavy Metals and Sulfur in Agricultural Soils and Plants in Poland. Abst.3-rd Intern. Symp. And Exibition on Envir. Contam. In Central and Eastern Europe, Warsaw,78–80.
50. Sykut S., Ruszkowska M., Wojciechowska U., Kusio M. 1997. Wpływ rodzaju gleby i stopnia jej zakwaszenia na pobieranie i zawartość ołowiu w roślinach. Materiały sympozjum. Ołów w Środowisku. Problemy Ekologiczne i Metodyczne, Warszawa.
51. Szerszeń L., Kabała C., Karczewska A. 1997. Ołów w relacji gleba zanieczyszczona- roślina na podstawie doświadczenia wazowego. Materiały Sympozjum . Ołów w Środowisku. Problemy Ekologiczne i Metodyczne. Warszawa.
52. Szuwarzyński M., Kryza A. 1995. Ocena wpływu zakładów przemysłowych –ZG Trzebionka, ZM Trzebini, Rafinerii Nafty w Trzebini, ZSO i in. Na rozmieszczenie metali ciężkich w glebach i wodach obszaru Trzebini-Chrzanów. Centr. Arch. Geol. PIG. Warszawa.
53. Terelak H., Motowicka-Terelak T., Stuczyński T., Budzyńska K. 1995. Zawartość metali ciężkich i siarki w glebach użytków rolnych Polski oraz ich zanieczyszczenie tymi składnikami. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolnych, 418,45–49.
54. Wąchalewski T. 1994. Elementy chemii środowiska. Wydawnictwo AGH, Kraków.
55. Wallace A., Romney E. M. 1975. Roots of higher plants as a barier to translocation of some metals to shoots of plants. Proceedings of the 15th Annual Handford Life Sciences Symposium, 370–379.
56. Warda M. 1997. Wpływ właściwości gleb na akumulację kadmu i niklu w trawach i roślinach dwuliściennych wybranych z runi pastwiskowej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 448a, 347–351.
57. Wierzbicka M. 1995. Oddziaływanie metali ciężkich na rośliny. Kosmos 44, (3–4), 369–351.
58. Wybieralski J., Maciejewska M. 2001. Badania poziomu zanieczyszczeń metalami ciężkimi gleby i roślin na terenach przygranicznych w Rosówku koło Szczecina. Chemia i Inżynieria Ekologiczna,7, 1,741–748.
59. Żurek G. 2009. Rośliny alternatywne w fitoekstrakcji metali ciężkich z obszarów skażonych. Problemy Inżynierii Rolniczej, 3, 83–89.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-eaeb33a9-dafe-401e-8474-aacb64c47d1e