Chybione tłumaczenia Karty Weneckiej i teorii Aloisa Riegla podstawą polskich doktryn konserwatorskich?

• Autorzy: Lasecki Jarosław W.

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK77RIEGL

Warianty tytułu

EN

Mistranslations of the Venice Charter and Alois Riegl’s theory as a basis of Polish conservation doctrines?

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono przykłady niefortunnych tłumaczeń międzynarodowych materiałów doktrynalnych, takich jak Karta Wenecka i teoria wartości zabytku Aloisa Riegla, mających istotne znaczenie dla kształtowania się polskiej doktryny konserwacji zabytków. Podkreślono także, że brak dokładnego odpowiednika polskiego słowa „zabytek” w międzynarodowych dokumentach doktrynalnych zajmujących się ochroną dziedzictwa kulturowego powoduje, iż wielorakość pojęć używanych w tworzonych w Polsce doktrynach konserwatorskich prowadzi do niespójnych interpretacji w formułowanych wytycznych konserwatorskich do postępowania z zabytkami. Główna problematyka niewłaściwego przetłumaczenia podstawowych pojęć teorii wartości zabytku Aloisa Riegla została wyjaśniona na przykładzie definicyjnych tłumaczeń i dodatkowo zilustrowana rysunkami kategoryzacji systemu Aloisa Riegla oraz różnicy pojęć „dawność” i „starość”. Autor jako praktyk podnosi brak jednej, jednorodnej i jednoznacznej doktryny konserwatorskiej będącej podstawą wytycznych konserwatorskich przy opiece nad zabytkami.

EN

This paper presents examples of unfortunate translations of international doctrinal materials such as the Venice Charter and Alois Riegl’s monument value theory, which are of key importance in the formation of Polish monument conservation doctrine. It also stresses that the lack of an exact equivalent of the Polish word zabytek in international doctrinal documents on the protection of cultural heritage means that the multiplicity of terms used in the conservation doctrines created in Poland leads to inconsistent interpretations in conservation guidelines for approaching monuments. The main problem of the mistranslation of the basic concepts of Alois Riegl’s theory of monument value is explained using examples of definitional translations and further illustrated with drawings of the categorization of Alois Riegl’s system and the difference between the terms “ancientness” and “oldness.” The author, as a practitioner, wishes to raise the issue of the lack of a single, homogeneous and unambiguous conservation doctrine as the basis for conservation guidelines in monument preservation.

Słowa kluczowe

PL

teoria konserwacji zabytków; Karta Wenecka; Alois Riegl; międzynarodowe dokumenty doktrynalne

EN

monument conservation theory; Venice Charter; Alois Riegl; international doctrinal documents

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 77
• Strony: 182--194
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., rys.

Twórcy

autor

Lasecki Jarosław W.

• https://orcid.org/0009-0004-8182-5107

Bibliografia

• 1. Bacher Ernst, Kunstwerk oder Denkmal. Alois Riegls Schriften zur Denkmalpflege, Wien–Köln–Weimar 1995.
• 2. Bachinger Bernhard, Dornik Wolfram, Lehnstaedt Stephan (red.), Österreich-Ungarns imperiale Herausforderungen, Nationalismen und Rivalitäten im Habsburgerreich um 1900, Göttingen 2020.
• 3. Baldini Umberto, Teoria del restauro e unita di metodologia, Firenze 1978.
• 4. Białostocki Jan, Sztuka cenniejsza jak złoto, Warszawa 1991.
• 5. Böhm Aleksander, Dobosz Piotr, Jaskanis Paweł, Purchla Jacek, Szmygin Bogusław, Raport na temat funkcjonowania systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce po roku 1989, Kraków 2008.
• 6. Cichoracki Michał, Marksowski materializm historyczny – koncepcja związku między bazą a nadbudową oraz prymatu czynników ekonomicznych, „Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna” 2012, t. 1, nr 1.
• 7. Dehio Georg, Kunsthistorische Aufsätze, München 1914.
• 8. Dettloff Paweł, Karta Wenecka i zasady konserwacji zachowawczej a współczesne problemy ochrony ruin zamków w Polsce, „Spotkania z Zabytkami”, marzec–kwiecień 2015, nr 3–4.
• 9. Ebhardt Bodo, Der Wehrbau Europas im Mittelalter, Würzburg 1998.
• 10. Gamboni Dario, Zerstörte Kunst, Köln 1998.
• 11. Gawlicki Marcin, Funkcja zabytku – wyznacznik wartości czy pole konfliktów?, [w:] Wartość funkcji w obiektach zabytkowych, red. Bogusław Szmygin, Warszawa 2014.
• 12. Gazzola Piero, The past in the Future, International Centre for the Study of Conservation of Cultural Property, Roma1969.
• 13. Helfert von Josef A., Denkmalpflege. Öffentliche Obsorge für Gegenstände der Kunst und des Altertums, Wien 1897.
• 14. Kadłuczka Andrzej, Ochrona dziedzictwa architektury i urbanistyki, Kraków 2018.
• 15. Kalinowski Lech, Max Dvořák i jego teoria dziejów sztuki, Warszawa 1974.
• 16. Kalinowski Lech, O „pierwszej nowoczesnej teorii sztuki” profesora Ksawerego Piwockiego, „Folia Historiae Artium” 1973, t. 9.
• 17. Karta Wenecka, Vademecum Konserwatora Zabytków, ICOMOS, Warszawa 2015.
• 18. Kasperowicz Ryszard, Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, Warszawa 2006.
• 19. Kosiewski Piotr, Krawczyk Jarosław (red.), Zabytek i historia. Wokół problemów konserwacji i ochrony zabytków w XIX wieku, Warszawa 2011.
• 20. Lemaire Raymond M., Restauration et reanimation des ensembles historiques, in Principes et methodes de la conservation et de la reanimation des sites et ensembles d’interet historique ou artistique, Strasbourg 1967.
• 21. Machowska Katarzyna M., „Refleksyjny specjalista” w społeczeństwie masowym, „Principia” 2004, t. 39.
• 22. Munoz Vinas Salvador, Contemporary theory of conservation, New York 2011.
• 23. Nora Pierre, Les lieux de memoire, Paris 1984–1992.
• 24. Piwocki Ksawery, Pierwsza nowoczesna teoria sztuki, Warszawa 1970.
• 25. Pruszyński Jan, Zabytek – pamiątka czy dobro kultury, „Ochrona Zabytków” 1993, nr 46/3 (182).
• 26. Riegl Alois, Das Denkmalschutzgesetz, Wien 1905.
• 27. Riegl Alois, Der Moderne Denkmalkultus, Wien–Leipzig 1903.
• 28. Ruskin John, The Seven Lamps of Architecture, 1849.
• 29. Szmygin Bogusław, Teoria i kryteria wartościowania dziedzictwa jako podstawa jego ochrony, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2015, nr 43.
• 30. Szmygin Bogusław, Teoria zabytku Aloisa Riegla, Lublin 2003.
• 31. Viollet-le-Duc Eugène, Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVIe siècle, Paris 1868.
• 32. Wielki słownik niemiecko-polski, Warszawa 1985.
• 33. Wölfflin Heinrich, Podstawowe pojęcia historii sztuki, Wrocław 1962.
• 34. Zachwatowicz Jan, O polskiej szkole odbudowy i konserwacji zabytków, „Ochrona Zabytków” 1981, nr 34/1–2.
• Ustawy
• 35. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20031621568 (dostęp: 29 III 2023).
• Publikacje prasowe / Press publications
• 36. Lasecki Jarosław, Jak poprawić los zabytków, „Rzeczpospolita” 2012, 21 VI.