Urban wooden architecture as cultural heritage in contemporary civil society

• Autorzy: Malikau Yauhen , Szewczyk Jarosław

Identyfikatory

DOI

10.24427/aea-2024-vol16-06

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

On the basis of a review of old Polish literature, the changes in the valuation of urban and small-town wooden architecture in the Polish cultural environment from around the mid-19th century onward are shown. It is also shown how the Polish experience can be used in the future (including the expected „political future”) to protect the wooden heritage of urban architecture in Belarus and Ukraine.

Słowa kluczowe

EN

architecture; wooden buildings; vernacular architecture; small town architecture

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 16, no. 3
• Strony: 12--30
• Opis fizyczny: Bibliogr. 60 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Malikau Yauhen

• Scholarship recipient Gaude Polonia, earlier (2004–2020) researcher at the Belarusian State University of Transport (Белорусский государственный университет транспорта, БелГУТ: Homel, ul. Kirowa 34, Belarus)

• https://orcid.org/0009-0009-1177-0899

autor

Szewczyk Jarosław

• Białystok University of Technology, Faculty of Architecture, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-2454-2934

Bibliografia

• 1. Balicki Z. (1908), Budownictwo polskie wobec kultury narodowej, „Przegląd Narodowy. Miesięcznik poświęcony zagadnieniom życia narodowego w zakresie politycznym, naukowym, społecznym, literackim i artystycznym”, Vol. 1, p. 44–59.
• 2. Bałaban M. (2012), Żydowskie miasto w Lublinie, tłum. Jan Doktór, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin (oryg. Die Judenstadt von Lublin, Berlin 1919), http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/52278/DieJuden_PL_15.pdf.
• 3. Bałaban M. (1925), Historja i literatura żydowska ze szczególnem uwzględnieniem historji Żydów w Polsce, dla klas wyższych szkół średnich, t. 3: Od wygnania Żydów z Hiszpanii do rewolucji francuskiej, Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, Lwów–Warszawa–Kraków.
• 4. Barek R. (1999), Fizjonomia miasteczek wielkopolskich w aspekcie tożsamości miejsca, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
• 5. Bersohn M. (1900), Kilka słów o dawniejszych bóżnicach drewnianych w Polsce, iss. 1–3, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Kraków 1895–1903.
• 6. Bielska-Łach M., Rudkowski T. (red.), (1991), Wieś i miasteczko u progu zagłady, PWN, Warszawa.
• 7. Dąbrowska-Milewska G. (1996a), Białostockie zespoły historycznej zabudowy mieszkaniowej z przełomu XIX i XX wieku, „Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Architektura”, iss. 16, p. 17–29.
• 8. Dąbrowska-Milewska G. (1996b), Problemy ochrony wartości kulturowych w praktyce planowania przestrzennego na przykładzie dzielnicy Bojary w Białymstoku, „Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Architektura”, iss. 16, p. 55–69.
• 9. Dutkiewicz J. (1966), Czy problem narodowy?, „Ochrona Zabytków”, Vol. 19, No 1(72), p. 3–6.
• 10. Gałęzowski J. (ed.), (1916), Odbudowa polskiego miasteczka. Projekty domów opracowane przez grono architektów polskich, Wydawnictwo Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Wsi i Miast, Kraków.
• 11. Gersohn W. (1865). Stare domy na podcieniach w Piotrkowie, „Kłosy”, No 1(8), p. 92–93. 12. Gloger Z. (1907), Budownictwo drzewne i wyroby z drzewa w dawnej Polsce, Vol. 1, Warszawa.
• 13. Gołębiowski Ł. (1830), Domy i dwory, przy tém opisanie aptéczki, kuchni, stołów, uczt, biesiad, trunków i pijatyki, łaźni i kąpieli, łóżek, pościeli, ogrodów, powozów i koni, błaznów, karłów, wszelkich zwyczajów dworskich i różnych obyczajowych szczegółów, A. Gałęzowski, Warszawa.
• 14. Górak J. (1996), Podcieniowa zabudowa miasteczek Lubelszczyzny, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość.
• 15. Górska I. et al. (2020),, Architektura drewniana w Białymstoku, Urząd Miejski w Białymstoku, Białystok.
• 16. Jasieński H. (1948), Ochrona budownictwa małomiasteczkowego w woj. krakowskim: doświadczenia realizacyjne, „Ochrona Zabytków”, Vol. 1, No 3/4, p. 148–152.
• 17. Jaworska M. (ed.), (2022), Zabytkowa architektura drewniana w ośrodkach miejskich – problematyka ochrony, Miasto Stołeczne Warszawa–Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa.
• 18. Kalinowski W. (1952), Drewniane podcienia rynków południowej Lubelszczyzny, „Ochrona Zabytków”, Vol. 5, No 2, p. 111–116.
• 19. Kalinowski W. (1964), Problemy ochrony i konserwacji budownictwa drewnianego w Polsce, „Ochrona Zabytków”, Vol. 17, No 3(66), p. 3–10.
• 20. Karłowicz J. (1884), Chata polska. Studyum lingwistyczno-archeologiczne, „Pamiętnik Fizyjograficzny”, Vol. 4, p. 383–411.
• 21. Korolczuk D., Maroszek J., Popławski T. (1994), Wartości przestrzeni i środowiska kulturowego dzielnicy Bojary, „Białostocczyzna”, No 3(35), p. 71–79.
• 22. Korolczuk D., Maroszek J., Popławski T. (1996), Możliwości zachowania wartości kulturowych osiedla Bojary, „Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej. Architektura”, iss. 16, p. 41–53.
• 23. Kühnel A. (1918), Zasady budowy miast małych i miasteczek, Księgarnia Polska Bernarda Połonieckiego, Lwów.
• 24. Kurek J. (2014), Drewniane bóżnice – współczesna reaktywacja | Wooden synagogues – the present reactivation, „Przestrzeń i Forma”, Vol. 22, p. 29–30.
• 25. Kuśnierz-Krupa D. (2013), Przekazy ikonograficzne Jana Matejki jako źródło wiedzy o miejscowościach Zachodniej Galicji. Uwagi wstępne, „Ochrona Zabytków”, No 66(1–4), p. 299–307.
• 26. Lerue A. (1857), Album lubelskie, Adolf Pecq & Comp., Warszawa.
• 27. Lisowska-Siudek K. (ed.), (1989), Bojary, „Architektura. Czasopismo Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP”, No 3–4, p. 30–39.
• 28. Łepkowski J. (1866), O budowlach drewnianych, „Tygodnik Illustrowany”, Vol. 13, No 340, p. 144–146.
• 29. Łopaciński H. (1902), Okazy staropolskiego stylu budowlanego w Goraju i Wrzelowcu, „Wisła”, Vol. 16, iss. 3, p. 372–377.
• 30. Malikau Y. (2022), Wietkowskie Muzeum Staroobrzędowców i Tradycji Białoruskich im. Fiodora Szklarowa (Wietka, obwód homelski, Białoruś), „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej” (online), Vol. 9, No 9, p. 253–270, doi: 10.12775/ZWAM.2022.9.16.
• 31. Малікаў Я.Р. (2016), Традыцыі разьбянога дэкору ў народнай архітэктуры паўднёва-ўсходняй Беларусі: канец ХІХ – першая палова ХХ ст, Белорусскаянаука, Мінск.
• 32. Materyały… (1916), Materyały do architektury polskiej, Vol. 1: Wieś i miasteczko, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Warszawa.
• 33. Matejko J., Kuczyński M. (1868), Domy drewniane w Muszynie, „Tygodnik Ilustrowany”, seria II, Vol. 1, No 8, p. 98.
• 34. Miłobędzki J.A. (1952), Domy rzemieślnicze w miasteczkach południowej Lubelszczyzny, „Ochrona Zabytków”, Vol. 5, No 2, p. 121.
• 35. Mokłowski K. (1903), Sztuka ludowa w Polsce, H. Altenberg, Kraków.
• 36. Mokłowski K. (1905), Domy podcieniowe drewniane w Polsce, „Sprawozdania Komisji do badania Historii Sztuki w Polsce”, Vol. 7, kol. CCCXXIV–CCCXLIV.
• 37. Mościcki H. (1933), Białystok – zarys historyczny, Wydawnictwo Magistratu m. Białegostoku, Białystok.
• 38. Pękalski M. (1959), Biłgorajskie budownictwo drewniane, „Polska Sztuka Ludowa”, Vol. 13, No 3, p. 149–160, 183–184.
• 39. Piechotka M., Piechotka K. (1957), Bóżnice drewniane, Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, Warszawa.
• 40. Przesmycka E. (2021), Miasteczko polskie w XXI wieku. Wybrane problemy, [w:] Architektura. Miasto. Piękno, Vol. 1, ed. M. Zieliński, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, p. 299–316.
• 41. Remer J. (1930–1931), II-gi Ogólnopolski Zjazd Konserwatorów w Warszawie w 1927 r. (Uchwały i rezultaty), „Ochrona Zabytków Sztuki – czasopismo poświęcone opiece nad zabytkami, inwentaryzacji i geografji zabytków”, Vol. 1, Part 2, p. 356–361.
• 42. Słownik… (1880–1914), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Warszawa.
• 43. Smoliński J.T. (1906), Stary spichlerz nadrzeczny w Warszawie, „Świat”, No 7(1), p. 14.
• 44. Stronczyński K. (1850–1855), Opisy zabytków starożytności w (...) przez Delegacyą wysłaną z polecenia Rady Administracyjnéj Królestwa w latach (...) zebrane, rysunkami w (...) osobnych atlasach zawartemi objaśnione, Vol. 225, Warszawa.
• 45. Stronczyński K. (ed.), (1850–1855), Widoki zabytków starożytności w Królestwie Polskim służące do objaśnienia opisu tychże Starozytnosci sporządzonego przez Delegacyę wysłaną z polecenia Rady Administracyjnej Królestwa w latach (...) zebrane, Vol. 1–7, Warszawa.
• 46. Sygowski P. (2011), Liczba ludności żydowskiej w wykazie statystycznym województwa lubelskiego z 1819 r., „Studia Żydowskie. Almanach”, No 1, p. 143–152.
• 47. Szablowski J. (1946), Zagadnienie inwentaryzacji zabytków sztuki w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, Vol. 8, No 1–2, p. 22–35.
• 48. Szaniawski K.J. (1889), Nasi Żydzi w miasteczkach i na wsiach, Redakcya „Niwy”, Warszawa.
• 49. Szewczyk J. (2006), Postawy wobec kontekstu w Białymstoku, [w:] Nowa architektura w kontekście kulturowym miasta, eds. A. Niezabitowski, M. Żmudzińska-Nowak, Gliwice: Wydawnictwo Sympozjalne KUiA PAN, p. 204–212.
• 50. Szewczyk J. (2012), Wiejskie dziedzictwo Białegostoku, „Czasopismo Techniczne. Architektura”, Vol. 109, iss. 12(3-A), p. 245–249.
• 51. Szewczyk J. (2022), Dokumentowanie i replikacja starych drewnianych budynków miejskich zamiast ich ochrony i konserwacji: błąd, opcja czy trend? [w:] Zabytkowa architektura drewniana w ośrodkach miejskich – problematyka ochrony, ed. M. Jaworska, Miasto Stołeczne Warszawa–Narodowy Instytut Dziedzictwa, Warszawa, p. 175–182.
• 52. Szyller S. (1916), Czy mamy polską architekturę?, Gebethner i Wolff, Warszawa.
• 53. Tłoczek I. (1955), Miasteczka rolnicze w Wielkopolsce, Wydawnictwo Budownictwo i Architektura, Warszawa.
• 54. Tłoczek I. (1969), Tradycyjne budownictwo drzewne na Podlasiu, „Rocznik Mazowiecki”, No 2, p. 169–194.
• 55. Tur M. (2017), Analiza bilansu energetycznego zabytkowej zabudowy dzielnicy Bojary w Białymstoku jako element programu rewitalizacji, „Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury JCEEA”, Vol. 34, iss. 64, p. 371–382.
• 56. Wicher S. (2008), „Drewniany” modernizm w Białymstoku na przykładzie domu przy ul. Słonimskiej 31, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”, iss. 14, p. 163–173.
• 57. Wojciechowski J. (1930/31), Co zrobiono w Polsce w zakresie odbudowy, restauracji i konserwacji zabytków sztuki w latach 1919–1929, „Ochrona Zabytków Sztuki”, Part 2, p. 243–322.
• 58. Wrona A. (ed.), (2018), Miasteczko Polski odrodzonej, czyli ekspozycja i zabytki w Muzeum Wsi Lubelskiej. O wpływie prawa II Rzeczypospolitej na wartości i życie codzienne, Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie, Lublin.
• 59. Zbiory… (1936), Zbiory Sekcji Pomiarów Zakładu Architektury Polskiej i Historii Sztuki Politechniki Warszawskiej – budownictwo drzewne, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury”, Vol. 4, No 3, p. 141–152.
• 60. Żarnowiecka J. (2004), Jak rodziła się i umierała magia miasta – historia dzielnicy Bojary w Białymstoku, [w:] Budownictwo drewniane w gospodarce przestrzennej europejskiego dziedzictwa, eds. W. Czarnecki, M. Proniewski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania, Białystok, p. 161-170.