Kwas siarkowy(VI) – mgły

• Autorzy: Pakulska D , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Sulfuric acid (VI)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kwas siarkowy(VI) to jeden z najmocniejszych kwasów mineralnych, który jest ciężką, oleistą i bezbarwną cieczą o silnych właściwościach higroskopijnych. W powietrzu lekko dymi w wyniku wydzielania tritlenku siarki, który łączy się z parą wodną, tworząc kropelki kwasu siarkowego(VI). Związek bardzo dobrze się rozpuszcza w wodzie we wszystkich proporcjach z wydzieleniem ciepła. Kwas siarkowy(VI) jest otrzymywany metodą kontaktową przez utlenianie ditlenku siarki (SO2) do tritlenku siarki (SO3) z pięciotlenkiem wanadu albo metodą komorową przez utlenianie ditlenku siarki do tritlenku siarki za pośrednictwem tlenków azotu krążących w obiegu zamkniętym, a następnie reakcję tritlenku siarki z wodą. W przemyśle kwas siarkowy(VI) otrzymuje się metodą kontaktową. Powszechne stosowanie kwasu siarkowego(VI) stwarza zagrożenie dla pracowników wielu gałęzi przemysłu. W Polsce całkowitą liczbę osób narażonych na kwas siarkowy(VI) w warunkach zawodowych oszacowano na kilkanaście tysięcy, w Stanach Zjednoczonych na ponad 775 tys., natomiast na tritlenek siarki na ponad 56 tys. osób. Według danych GUS za 2009 r. wielkość produkcji kwasu siarkowego(VI) w Polsce w przeliczeniu na 100% wyniosła 2020 tys. ton rocznie. Globalną wielkość produkcji kwasu siarkowego(VI) na świecie oszacowano na ponad 165 mln ton rocznie. Według danych Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Bydgoszczy w Polsce w 2007 r. nie zarejestrowano przekroczenia wartości NDS kwasu siarkowego na stanowiskach pracy, tj. stężenia 1 mg/m3. W warunkach zawodowych najbardziej prawdopodobną drogą narażenia na kwas siarkowy(VI) jest wdychanie mgieł kwasu siarkowego(VI) lub tritlenku siarki, które powstają podczas wielu procesów technologicznych i zastosowań przemysłowych oraz kontakt dermalny. Skutek narażenia inhalacyjne-go zależy od miejsca osadzania się kropli mgieł kwasu siarkowego(VI) w drogach oddechowych, ich średnicy, obecności innych zanieczyszczeń w powietrzu, wilgotności oraz od głębokości oddechów. Szkodliwość kwasu siarkowego(VI) oraz jego mgieł zarówno przy narażeniu ostrym, jak i przewlekłym wynika z jego właściwości żrących/drażniących, przy czym skutek działania jest miejscowy i ogranicza się do tkanek ciała, które miały z nim bezpośredni kontakt (skóra, błony śluzowe lub oczy). Po narażeniu ostrym ludzi i zwierząt dominują objawy związane z podrażnieniem układu oddechowego, a przyczyną śmierci może być niewydolność układu oddechowego lub skurcz głośni. Podczas narażenia przewlekłego obserwuje się m.in. podrażnienie układu oddechowego, przewlekle zapalenie oskrzeli i uszkodzenie szkliwa zębów. Patofizjologiczną reakcją błony śluzowej dróg oddechowych na wdychanie mgieł o małym stężeniu, zarówno po narażeniu krótkotrwałym, jak i długotrwałym, są zmiany klirensu śluzowo-rzęskowego i upośledzenie ich czynności, które prowadzą do nadreaktywności oskrzeli. W połączeniu z innymi czynnikami mgły kwasu siarkowego(VI) o dużym stężeniu powodują powtarzające się uszkodzenie i odbudowę nabłonka dróg oddechowych i w konsekwencji mogą być przyczyną zmian nowotworowych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC 1992) uznały, że przebywanie na stanowiskach pracy zagrożonych oddziaływaniem mgieł mocnych kwasów nieorganicznych zawierających kwas siarkowy(VI) wywołuje powstawanie nowotworów złośliwych krtani, a także, w mniejszym stopniu – nowotworów złośliwych płuca. Mgły mocnych kwasów nie-organicznych zawierających kwas siarkowy(VI) zostały zaliczone do grupy 1. (czynniki rakotwórcze dla ludzi). W Polsce czynnik „mgły kwasu siarkowego” figurujący w wykazie czynników rakotwórczych dla ludzi w rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej z 1996 r. został „przesunięty” do wykazu procesów technologicznych, w których dochodzi do uwalniania substancji, preparatów lub czynników rakotwórczych lub mutagennych i występuje w punkcie „Produkcja alkoholu izopropylowego metodą mocnych kwasów” w rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. Przy tym procesie występuje bardzo dużo zidentyfikowanych i niezidentyfikowanych czynników rakotwórczych, w tym mgły kwasu siarkowego. Bioakumulacja i działanie układowe kwasu siarkowego(VI) są mało prawdopodobne, z uwagi na jego szybką dysocjację w płynach ustrojowych. Nie znaleziono w dostępnym piśmiennictwie danych na temat działania uczulającego kwasu siarkowego(VI). W Polsce dotychczasowa wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) dla kwasu siarkowego(VI) wynosi 1 mg/m3, a wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) – 3 mg/m3. W Niemczech wartość NDS ustalono na poziomie 0,1 mg/m3 dla frakcji inhalacyjnej, a wartość stężenia pułapowego na poziomie 0,2 mg/m3. W USA, ACGIH ustaliła wartość NDS na poziomie 0,2 mg/m3 dla frakcji torakalnej, natomiast wartości NDSCh nie ustalono, ze względu na brak wystarczających danych. Grupa Ekspertów ds. Czynników Chemicznych zaproponowała pozostawienie dotychczasowej wartości NDS (1 mg/m3) i NDSCh (3 mg/m3) dla mgieł kwasu siarkowego(VI) i dodatkowo przyjęcie wartości NDS dla frakcji torakalnej na poziomie 0,05 mg/m3, która jest zgodna z wartością normatywu przyjętego przez Komitet Naukowy (SCOEL) w Unii Europejskiej i zawartą w dyrektywie 2009/161/WE. Zaproponowane wartości normatywne powinny zapewnić bezpieczne warunki pracy i powinny ochronić pracowników przed wystąpieniem szkodliwych skutków drażniącego działania mgieł kwasu siarkowego(VI). Proponuje się pozostawienie oznakowania kwasu siarkowego(VI) literą „C”– substancja o działaniu żrącym.

EN

Sulfuric acid (VI) is one of the strongest mineral acids. It is a heavy, oily, colorless liquid that has a very wide range of applications in many industrial sectors. Exposure can occur both to the liquid and to sulphuric acid mists. The most important effects of human exposure to excessive amounts of sulfuric acid are caused by its irritative and corrosive properties. In terms of work settings, dermal contact and inhalation of its mists or sulfur trioxide, which occur during many industrial processes, are the main routes of exposure. The effect of exposure by inhalation depends on the diameter of sulfuric acid droplets, the presence of other pollutants in the air, humidity and the depth of breaths. Acute exposure can cause respiratory tract irritation and, in more severe cases, death from respiratory failure and glottic spasm. As a result of chronic exposure, respiratory irritation, chronic bronchitis and damage to tooth enamel is observed. Chronic exposure to sulfuric acid mist, in combination with other agents, can cause repeated damage of airway epithelial cells and consequently lead to cancerous changes. The Expert Group for Chemical Agents suggest maintaining the current values of MAC-TWA (1 mg/m3) and MAC-STEL (3 mg/m3) for mists of sulfuric acid(VI) and additionally suggest adopting MAC-TWA (OEL) of 0.05 mg/m3 for the thoracic fraction. This value is consistent with the value accepted by the Scientific Committee (SCOEL) in the European Union in Directive 2009/161/EC; this level of exposure is to protect workers from adverse effects of irritation. Notation “C” (corrosive) is considered appropriate.

Słowa kluczowe

PL

kwas siarkowy; mgły mocnych kwasów nieorganicznych; narażenie zawodowe; NDS

EN

sulfuric acid; mist of strong inorganic acids; irritation; occupational exposure; MAC

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2011
• Tom: Nr 3 (69)
• Strony: 95--132
• Opis fizyczny: Bibliogr. 114 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Pakulska D

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

• 1.ACGIH (2004) Documentation of threshold limit values. Cincinnati.
• 2.ACGIH (2011) Threshold limit values for chemical substances and physical agents and bilogical exposure indices. American Conference of Governmental Industrial Hygienists. Cincinnati.
• 3.Alarie i in. (1973) Long-term continuous exposure to sulfuric acid mist in cynomolgus monkeys and guinea pigs. Arch. Environ. Health 27, 16–24 [cyt. za OECD 2001].
• 4.Alarie i in. (1975) Long-term continuous exposure to sulfur dioxide, sulfuric acid mist, fly ash, and their mixture Arch. Environ. Health 30, 254–262 [cyt. za OECD 2001].
• 5.Amdur M.O., Schultz R.Z., Drinker P. (1952) Toxicity of sulfuric acid mist to guinea pigs. Arch. Ind. Hyg. Occup. Med. 5, 318–329 [cyt. za OECD 2001].
• 6.Amdur M.O. (1954) Effects on combination of SO2 and H2SO4 on guinea pigs. Public Health Rep. 69, 503–506.
• 7.ATSDR (1998) Agency for Toxic Substances and Disease Registry, Toxicological Profile for Sulfur Trioxide and Sulfuric Acid [http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp.asp?id=256&tid=47].
• 8.Avol E.L. i in. (1979) Controlled exposures of human volunteers to sulfate aerosols. Am. Rev. Respir. Dis. 120, 319–326.
• 9.Avol E.L. i in. (1988) Respiratory dose-response study of normal and asthmatic volunteers exposed to sulfuric acid aerosols in the sub-micrometer size range. Toxicol. Ind. Health 4, 173–184.
• 10.Balmes J. i in. (1989) Potential bronchoconstrictor stimuli in acid fog. Environ. Health Perspect. 79, 163–166.
• 11.Beaumont J.J. i in. (1987) Lung cancer mortality in workers exposed to sulfuric acid mist and other acid mists. J. Nat. Cancer Inst. 79, 911–921.
• 12.Block G. i in. (1988) Cancer morbidity and mortality in phosphate workers. Cancer Res. 48, 7298–7303.
• 13.Brown L.M. i in. (1988) Occupational risk factors for laryngeal cancer on the Texas Gulf coast. Cancer Res. 48, 1960–1964.
• 14.Chen L.C. i in. (1995) Alternation of pulmonary macrophage intracellular pH following inhalation exposure to sulfuric acid/ ozone mixture. Exp. Lung Res. 21, 113–128.
• 15.Cocco O., Ward M.H., Dosemeci M. (1998) Occupational risk factors for cancer5 of the gastric cardia. J. Occup. Environ. Med. 40, 855–861.
• 16.Coggon D., Pannett B., Wield G. (1996) Upper aerodigestive cancer in battery manufactures and steel workers exposed to mineral acid mists. Occup. Envion. Med. 53, 445-449.
• 17.Copper W.C., Wong O., Kheifets L. (1985) Mortality among employees of lead battery plants and lead producing plants, 1947-1980. Scand. J. Work Environ. Health 11, 331–345.
• 18.Cookfair D.L. i in. (1985) A case control study of laryngeal cancer among workers exposed to sulfuric acid. Am. J. Epidemiol. 122, 521.
• 19.Dahl A.R., Felicetti S.A., Muggenburg B.A. (1983) Clearance of sulfuric acid – introduced 35S from the respiratory tract of rats, guinea pigs and dogs following inhalation or instillation. Fundam. Appl. Toxicol. 3, 293–297.
• 20.DFG (2001) Occupational Toxicants. Critical Data Evaluation for MAK Values and Classification of Carcinogens. Vol.15, Sulfuric aid.
• 21.El-Fawal H.A.N., Schlesinger R.B. (1994) Nonspecific airway hyperresponsiveness induced by inhalation exposure to sulfuric acid aerosol: an in vitro assessment. Toxicol. Appl. Pharmacol. 125, 70–76.
• 22.El-Fawal H.A., McGovern T., Schlesinger R.B. (1995) Nonspecific bronchial responsiveness as-sessed in vitro following acute inhalation exposure to ozone and ozone/sulfuric acid mixtures. Exp. Lung Res. 21, 129–139.
• 23.Englander V. i in. (1988) Mortality and cancer morbidity in workers exposed to sulphur dioxide in a sulphuric acid plant. Int. Arch. Occup. Environ. Health 61, 157–162.
• 24.EPA (1978) Final report of progress to the Environmental Protection Agency: comparison of pul-monary carcinogenicity of know carcinogens with and without added H2SO4 mits, airborne respirable particles, and gases. Project No. 68–2-1750; New York University Medical Cener, Institute of En-vironmental Medicine, NY, USA [unpublished report za DFG 2001].
• 25.EPA (1984) Research and Development. Health effects assessment for sulfuric acid. Prepared by Environmental Criteria and Assessment Office Cincinnati OH 45268; prepared for Offce of Emergency and Remedial Response. US Environmental Protection Agency.
• 26.EPL, Experimental Pathology Laboratories, Inc. (1978) 2-years inhalation – Guinea pigs, EPL 119-119, Pathology Report, Project DB-009, revised in 1979 [cyt. za OECD 2001].
• 27.Erba M. i in. (1993) Caustic injuries of the gastroenteric tract. Minerva Chir. 48, 921–924.
• 28.ESIS European Chemical Substances Information System (2011), European Commission Joint Research Center (JRC), Sulphuric acid, List of Producers/Importers [http://esis.jrc.ec.europa.eu/].
• 29.EUROBAT, Association of Automotive and European Storage Battery (2004) Socio-Economic Impact Study on SCOEL’s Recommendation (SCOEL/SUM/105 final-November 2002) to Reduce the Occupational Exposure Limit for Sulphuric Acid in Air (sulphuric acid mist).
• 30.Fairchild G.A. i in. (1975) Sulfuric acid and Streptococcus clearance from respiratory tracts of mice. Arch. Environ. Health 30, 538–545.
• 31.Falconbridge (2005) [http://www.noranda.com].
• 32.Forastiere F. i in. (1987) Respiratory cancer among soap production workers. Scand. J. Work En-viron. Health 13, 258–260.
• 33.Foster G. i in. (1996) Sulphuric acid mist: exposures, controls and respiratory symptoms. Conference proceedings, Australian Institute of Occupational Hygienists, AIOH, Perth, Australia, 171–177.
• 34.Frampton M.W. i in. (1990) Effects of exposure to H2SO4 on alveolar cell population in humans. Am. Rev. Respir. Dis. 141 (4), Part 2, A76.
• 35.Frampton M.W. i in. (1992) Sulfuric acid aerosol exposure in humans assessed by bronchoalveolar lavage. Am. Rev. Respir. Dis 146, 626–632.
• 36.Gamble J. i in. (1984) Epidemiological-environmental study of lead acid battery workers. Chronic effects of sulfuric acid on the respiratory system and teeth. Environ. Res. 35, 30–52.
• 37.Gearhart J.M., Schlesinger R.B. (1988) Response of the tracheobronchial mucociliary clearance system to repeated irritant exposure: effect of sulfuric acid mist on function and structure. Exp. Lung Res. 14, 587–605.
• 38.Gearhart J.M., Schlesinger R.B. (1989) Sulfuric acid-induced changes in the physiology and structure of the tracheobronchial airways. Environ. Health perspect. 79, 127–137.
• 39.Grant W.M. (1974) Sulfuric acid. [W:] Toxicology of the eye. 2nd ed. Springfield, IL: Charles C. Thomas. 95–960 [cyt. za ATSDR 1998].
• 40.GUS (2009) Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa, GUS.
• 41.Hah Y.J., Lee K.M. (1988) Erosion of the teeth of workers due to sulfuric acid exposure in the storage bartery industry. J. Cathol. Med. Coll. 41, 69–75.
• 42.Holma B. (1985) Influence of buffer capacity and pH-dependent rheological properties of respiratory mucus on health effects due to acidic pollution. Sci. Tot. Environ. 41, 101–123.
• 43.Holma B. (1989) Effects inhaled acids on airway mucus and its consequence for health. Environ. Health Perspect. 79, 109–113.
• 44.Holma B., Lindegren M., Andersen J.M. (1977) pH effects on ciliomotility and morphology of respira-tory mucosa. Arch. Environ. Health 32, 216–226.
• 45.IARC, International Agency for Research on Cancer (1992) Occupational exposures to mists and vapours from sulfuric acid and other strong inorganic acid. In: Occupational exposures to mists and vapours from strong inorganic acids and other industrial chemicals, IARC monographs on the evalua-tion of carcinogenic risks to humans. Vol. 54. Lyon, IARC 41–119.
• 46.Izmerov N.F. i in. (1982) Toxicometric parameters of industrial toxic chemicals. Moscow, LIP 107.
• 47.Kilgour J.D. i in. (2002) Responses in the respiratory tract of rats following exposure to sulphuric acid aerosols for 5 or 28 days. J. Appl. Toxicol. 22(6), 387–395.
• 48.Kimmel T.A. i in. (1997) Influence of acid aerosol droplet size on structural changes in the rat lung caused by acute exposure to sulfuric acid and ozone. Toxicol. Appl. Pharmacol. 144, 348–355.
• 49.Knapp M.J., Bunn W.B., Stave G.M. (1991) Adult respiratory distress syndrome from sulfuric acid fume inhalation. South. Med. J. 84, 1031–1033.
• 50.Koening J.Q. i in. (1993) Respiratory effects of inhaled sulfuric acid. Arch. Environ. Health 48, 171–175.
• 51.Laskin S., Sellakumar A. (1978) Comparison of pulmonary carcinogenicity of know carcinogens with and without added H2SO4 mists, airborne respirable, particles, and gases. Final Report of Progress to the Environmental Protection Agency, Project 68–02-1750.
• 52.Larson T.V. (1989) The influence of chemical and physical forms of ambient air acids on airway doses. Environ. Health Perspect. 79, 7–13.
• 53.Larson T.V., Covert D.S., Charlson R.J. (1977) Ammonia in the human airways: neutralization of inspired acid sulfate aerosols. Science 197, 161–163.
• 54.Last J.A., Pinkerton K.E. (1997) Chronic exposure of rats to ozone and sulfuric acid aerosol: Bio-chemical and structural resposes. Toxicology 116, 133–146.
• 55.Laube B.L. i in. (1993) Acute exposure to acid fog effects on mucociliary clearance. Am. Rev. Respir. Dis. 147, 1105–1111.
• 56.Lee M.M. i in. (1995) Effects of acid aerosol exposure on the surface properties of airway mucous. Exp. Lung Res. 21, 835–851.
• 57.Leikauf G. i in. (1981) Effects of sulfuric acid aerosol on respiratory mechanics and mucociliary particle clearance in healthy nonsmoking adults. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 42, 273–282.
• 58.Leikauf G.D. i in. (1984) Dose-dependent effects of submicrometer sulfuric acid aerosol on particle clearance from ciliated human lung airways. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 45, 285–292.
• 59.Linn W.S. i in. (1989) Effect of droplet size on respiratory responses to inhaled sulfuric acid in normal and asthmatic volunteers. Am. Rev. Respir. Dis. 140, 161–166.
• 60.Lippman M. i in. (1982) Effects of sulphuric acid aerosols on respiratory tract airways. Ann. Occup. Hyg. 26, 677–690.
• 61.Lippmann M., Gearhart J.M., Schlesinger R.B. (1987) Basis for a particle size-selected TLV for sulfuric acid aerosols. Appl. Ind. Hyg. 2, 188–199.
• 62.Lynch J. i in. (1979) An association of upper respiratory cancer with exposure to diethyl sulfate. J. Occup. Med. 21, 333–341.
• 63.Manfreda J., Johnson B. (1987) Occupational factors in the etiology of airflow obstruction. Am. Rev. Respir. Dis. 135 (4), Part 2, A341.
• 64.Melnick R.L., Kohn M.C., Portier C.J. (1996) Implications for risk assessment of suggested non-gentoxic mechanisms of chemical carcinogenesis. Environ. Health Perspect 104, Suppl. 1, 123–124.
• 65.Mignonsin D. i in. (1992) Intoxication par les produits caustiques: etude epidemiologique et approche therapeutique. Med. Afr. Noire 39, 306–311.
• 66.Murray F.J. (1979) Embryotoxicity of inhaled sulfuric acid aerosol in mice and rabbits. J. Environ. Sci. Health C13(3), 251–266.
• 67.Musk A.W., Peach S., Ryan G. (1988) Occupational asthma in a mineral analysis laboratory. Br. J. Ind. Med. 45, 381–386.
• 68.Newhouse M.T. i in. (1978) Effect of TLV levels of SO2 and H2SO4 on bronchial clearance in exercising man. Arch. Environ. Health 33, 24–32.
• 69.Nixon G.A., Tyson C.A., Wertz W.C. (1975) Interspecies comparisons of skin irritancy. Toxicol. Appl. Pharmacol. 31, 481–490.
• 70.OECD (2001) OECD SIDS Initial Assessment Report (SIAR) for sulfuric acid. UNEP Publications.
• 71.Paprocki J. (2008) Przemysł nieorganiczny w Polsce. Wybrane zagadnienia. [http://svn. assembla.com/svn/marketing_przemyslowy/ekonometria/przemysl_nieorganiczny_ichn.doc].
• 72.Pattle R.E., Burgess F., Cullumbine H., (1956) The effects of a cold environment and of ammonia on the toxicity of sulphuric acid mist to guinea pigs. J. Pathio. Bacteriol. 72, 219–232.
• 73.Pesatori A. i in. (2002) Mortality study among workers employed in an Italian sulphuric acid man-ufacturing plant. Med. Lav. 93, 417 [streszczenie].
• 74.Phalen R.F. i in. (1980) Effects of sulfate aerosols in combination with ozone on elimination of tracer particles by rats. J. Toxicol. Environ. Health 6, 797–810.
• 75.Rozporządzenie ministra zdrowia i opieki społecznej z dnia 11 września 1996 r. w sprawie czynni-ków rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodo-wo narażonych na te czynniki. DzU nr 121, poz. 571.
• 76.Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czyn-ników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. DzU nr 280, poz. 2771.
• 77.RTI, Research Triangle Inst. (1998) Toxicological profile for sulfur trioxide and sulfuric acid. U.S. Department of Commerce, National Technical Information Service.
• 78.RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (2011) Cincinnati, National Institutes for Occupational Safety and Health.
• 79.Runkle B.K., Hahn F.F. (1976) The toxicity of H2SO4 aerosols to CD-1 mice and Fischer-344 rets. Ann. Rep. Inh. Toxi. Res. Inst. 435–439.
• 80.Schein M., Stein L., Decker G.A.G. (1985) Acid injury to the upper gastro-intestinal tract. S. Afr. J. Surg. 123,114–116.
• 81.Schlesinger R.B. i in. (1979) Efects of chronic inhalation of sulfuric acid mist upon mucociliary clearance from the lungs of donkeys. J. Environ. Pathol. Toxicol. 2, 1351–1367.
• 82.Schlesinger R.B., Naumann B.D., Chen I.D. (1983) Physiological and histological alternations in the bronchial mucociliary clearance system of rabbits following intermittent oral or nosal inhalation of sulfuric acid mist. J. Toxicol. Environ. Health 12, 441–465.
• 83.Schlesinger R.B., Chen L.C., Driscoll K.E. (1984) Exposure-response relationship of bronchial mucociliary clearance in rabbits following acute inhalations of sulfuric acid mist. Toxicol. Lett. 22, 249–254.
• 84.Schlesinger R.B., Gearhart J.M. (1986) Early alveolar clearance in rabbits intermittently exposed to sulfuric acid mist. J. Toxicol. Environ. Health 17, 213–220.
• 85.Schlesinger R.B. i in. (1990) Comparative potency of inhaled acid sulfates: speciation and the role of hydrogen ion. Environ. Res. 52, 210–224.
• 86.Schlesinger R.B. (1990a) The interaction of inhaled toxicants with respiratory tract clearance me-chanisms. Crit. Rev. Toxicol. 20, 257–286.
• 87.Schlesinger R.B. (1990b) Exposure-response pattern for sulfuric acid – induced effects on particle clearance from the respiratory region of rabbit lungs. Inhalat. Toxicol. 2, 21-27.
• 88.Schlesinger R.B. i in. (1992) Long term intermittent exposure to sulfuric acid aerosol, ozone, and their combination: alternations in tracheobronchial mucociliary clearance and epithelial secretory cells. Exp. Lung Res. 18, 505–534.
• 89.Schlesinger R.B., Chen L.C. (1994) Comparative biological potency of acidic sulfate aerosols: implications for the interpretation of laboratory and field studies. Environ. Res. 65, 69–85.
• 90.Schultz G., Henkind P., Gross E.M. (1968) Acid burns of the eye. Am. J. Ophthalmol. 66, 654–657.
• 91.Sekizawa J. i in. (1994) A simple method for screening assessment of skin and eye irritation. J. Toxicol. Sci. 19, 25–35.
• 92.Sim RE., Pattle R.E. (1957) Effect of possible smog irritants on human subjects. JAMA 165, 1900–1913.
• 93.Smyth H.R. Jr. i in. (1969) Range-finding toxicity data: List VII. Am. Ind. Hyg. Ass. J. 30, 470–476.
• 94.Soskolne C.L. i in. (1984) Laryngeal cancer and occupational exposure to sulfuric acid. Am. J. Epi-demiol. 120, 358–369.
• 95.Soskolne C.L. i in. (1992) Occupational exposure to sulfuric acid in sauthern Ontario, Canada, in association with laryngeal cancer. Scand. J. Work Environ. Health 18, 225–232.
• 96.Spector D.M., Yen B.M., Lippman M. (1989) Effect of concentration and cumulative exposure of inhaled sulfuric acid on tracheobronchial particle clearance in healthy humans. Environ. Health Perspect. 79, 167–172.
• 97.Steenland K., Beaumont J. (1989) Further follow-up and adjustment for smoking in a study of lung cancer and acid mists. Am. J. Ind. Med. 16, 347–354.
• 98.Steenland K. i in. (1988) Incidence of laryngeal cancer and exposure to acid mists. Br. J. Ind. Med. 45, 766–776.
• 99.Steenland K. (1997) Laryngeal cancer incidence among workers exposed to acid mists (United States). Cancer Causes Control 8, 34–38.
• 100.Stengel P.W. i in. (1993) Sulfuric acid induces hyperresponsiveness to substance P in the guinea pig. Agents Actions 39 (special conference issue), C128-C131 [cyt. za ATSDR 1998].
• 101.Sulphur trioxide oleum and sulphuric acid mist. [Red.] R. Griffiths, Rugby, Warwickshire, UK, Institution of Chemical Engineers [cyt. za ATSDR 1998].
• 102.Tamisani A.M., Di Noto C., Di Rovasenda E. (1992) A rare complication due to sulfuric acid inges-tion. Eur. J. Pediatr. Surg. 2, 162–164.
• 103.Teta M.J., Perlman G.D., Ott M.G. (1992) Mortality study of ethanol and izopropanol production workers at two facilities. Scand. J. Work Environ. Health 18, 90–96.
• 104.Treon J.F. i in. (1950) Toxicity of sulfuric acid mist. Arch. Indust. Hyg. Occup. Med. 2, 716–734 [cyt. za OECD 2001].
• 105.Tuominen M. i in. (1989) Association between acid fumes in the work environment and dental erosion. Scand. J. Work Environ. Health 15, 335–338.
• 106.Uleckiene S., Griciute L. (1997) Carcinogenicity of sulfuric acid in rats and mice. Pathol. Oncol. Res. 3, 38–43.
• 107.Utell M.J., Morrow P.E., Hyde R.W. (1983) Latent development of airway hyperactivity in human subjects after sulfuric acid aerosols exposure. J. Aerosol. Sci. 14, 202–205.
• 108.Utell M.J., Frampton M.W. Morrow P.R. (1991) Air pollution and asthma: clinical studies with sulfuric acid aerosols. Allergy Proc. 12, 385–388.
• 109.WHO, World Health Organisation (1987) Air quality guidelines for Europe. Copenhagen, WHO.
• 110.Wolff R.K. i in. (1979) Toxicity of 0.4 – and 0.8 m sulfuric acid aerosols in the guinea pigs. J. Toxicol. Environ. Health 5, 1037–1047.
• 111.Wolff R.K. i in. (1986) Effects of sulfuric acid mist inhalation on mucous clearance and on airway fluids of rats and guinea pigs. J. Toxicol. Environ. Health 17, 129–142.
• 112.Wzyga R.E., Folinsbee L.J. (1995) Health effects of acid aerosols. Water Air Soil Pollut. 85, 177–188.
• 113.Zamir O. i in. (1985) Corrosive injury to the stomach due to acid ingestion. Am. Surg. 51, 170–172.
• 114.Zelikoff J.T., Schlesinger R.B. (1992) Modulation of pulmonary immune defense mechanism by sulfuric acid. Effects on macrophage-derived tumor necrosis factor and superoxide. Toxicology 76, 271–281.