Nowa metoda oceny stopnia antropogienczego przekształcenia krajobrazu na podstawie metryk krajobrazowych

• Autorzy: Pukowiec-Kurda K. , Sobala M.

Warianty tytułu

EN

The new method of evaluating the degree of anthropogenic landscape transformation based on landscape metrics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Działania z zakresu ochrony i kształtowania krajobrazu rodzą potrzebę dostarczenia odpowiednich narzędzi, pozwalających na monitorowanie jego stanu. Do ilościowego opisu stanu krajobrazu oraz oceny jego zmian służyć mogą metryki krajobrazowe. Artykuł jest odpowiedzią na tę potrzebę i przedstawia propozycję nowej metody oceny stopnia antropogenicznego przekształcenia krajobrazu. Metoda ta opiera się na ocenie relacji pomiędzy indeksem średniego kształtu płatu (MSI) a indeksem różnorodności Shannona (SHDI), opisanej za pomocą zaproponowanego wskaźnika antropogenicznego przekształcenia krajobrazu ALTI. Założono, że spadek tego wskaźnika oznacza wzrost antropogenicznego przekształcenia krajobrazu. Wykazano, że dla analizowanej próby badawczej, wartość zaproponowanego wskaźnika przyjmuje duże wartości w obszarach parków narodowych (krajobrazy przyrodnicze), maleje w gminach wiejskich (krajobrazy przyrodniczo-kulturowe), a w obszarach miast reprezentujących krajobrazy kulturowe osiąga najniższe wartości.

EN

In the context of the actions taken in the field of landscapeprotection and architecture, the need arises to implement appropriate tools for landscape monitoring. Landscape metrics can be used in order to provide a quantitative description of the landscape shape. The present paper responds to this need, hence proposing a new method of assessing the anthropogenic landscape transformation. This method is based on the correlation between the Mean Shape Index (MSI) and Shannon’s Diversity Index (SHDI), described by means of the Anthropogenic Landscape Transformation Index (ALTI). It has been assumed that a drop in this index indicates an increase in the anthropogenic landscape transformation. The findings from the research sample reveal that the ALTI value is elevated in national parks (natural landscape); it drops in rural municipalities (natural and cultural landscape); and reaches the lowest level in urban municipalities (cultural landscape).

Słowa kluczowe

PL

metryki krajobrazowe; antropogenizacja krajobrazu; monitoring krajobrazu; standaryzacja badań krajobrazowych

EN

landscape metrics; landscape antropization; landscape monitoring; standardisation of landscape research

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 31
• Strony: 71--84
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., ryc., wykr., tab.

Twórcy

autor

Pukowiec-Kurda K.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

autor

Sobala M.

• Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Chmielewski T.J., 2012: Systemy krajobrazowe. Struktura, funkcjonowanie, planowanie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, ss. 408.
• Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Solon J., 2015: Typologia aktualnych krajobrazów Polski. Przegląd Geograficzny, 87, 3: 377-408
• Dungan J. L., Perry J. N., Dale M. R. T., Legendre P., Citron-Pousty S., Fortin M.J., Jakomulska A., Miriti M., Rosenberg M.S., 2002: A balanced view of scale in spatial statistical analysis, Ecography, 25: 626-640.
• Europejska Konwencja Krajobrazowa (Dz. U. 2006 nr 14 poz. 98).
• Huang C., Geiger E., Kupfer J.A., 2006: Sensitivity of landscape metrics to classification scheme, International Journal of Remote Sensing, 27:2927-2948
• Janecki J., 1983: Człowiek a roślinność synantropijna miasta na przykładzie Warszawy. Wyd. SGGW – AR.
• Kostrowicki A.S., Plit J., Solon J., 1988: Przekształcenie środowiska geograficznego. Prace Geograficzne IGiPZ PAN 147: 108-115.
• Kot R., Leśniak K., 2006: Ocena georóżnorodności za pomocą miar krajobrazowych – podstawowe trudności metodyczne, Przegląd Geograficzny, 78, 1: 25-45.
• Kozak J., Luc M., Ostapowicz K., Ziółkowska E., 2014: Pozyskiwanie i analiza danych o pokryciu terenu a badania struktury przestrzennej krajobrazu [w:] Struktura środowiska przyrodniczego a fizjonomia krajobrazu (red.): W. Ziaja, M. Jodłowski, IGiGP UJ, Kraków: 63-84.
• Kupfer J.A., 2012: Landscape ecology and biogeography: rethinking landscape metrics in a post-FRAGSTATS landscape, Progress in Physical Geography, 36: 400-420.
• Lausch A., Herzog F., 2002: Applicability of landscape metrics for the monitoring of landscape change: issues of scale, resolution and interpretability, Ecological Indicators, 2: 3-15.
• McGarigal K., Marks B., 1995, FRAGSTATS: spatial pattern analysis program for quantifying landscape structure, General Technical Report PNW-GTR-351, USDA Forest Service, Pacific Northwest Research Station, Portland, OR.
• McAlpine C.A., Eyre T.J., 2002: Testing landscape metrics as indicators of habitat loss and fragmentation in continuous eucalypt forests (Queensland, Australia), Landscape Ecology, 17: 711-728.
• Moody A., Woodcock C.E., 1995, The influence of scale and the spatial characteristics of landscapes on landcover mapping using remote sensing, Landscape Ecology, 10: 363-379.
• Myga-Piątek U., Nita J., 2015: Polityka krajobrazowa Polski – u progu wdrożeń. Przegląd Geograficzny, 87, 1: 5-25.
• Nita J., Nita M., 2015: Aktualność, generalizacja oraz interpretacja informacji na współczesnych mapach województwa śląskiego. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, nr 28: 9-25.
• Ogólnoeuropejska Strategia Różnorodności Biologicznej i Krajobrazowej z 1995 r.
• Patil G.P., Brooks R.P., Myer W.L., Rapport D.J., Taillie C., 2001: Ecosystem Health and Its Measurmant at Landscape Scale: Towards the Next Generation of Quantitave Assessment, Ecosystem Health 7.4: 307-316.
• Pitchford A.M., Denver J.M., Olsen A.R., Ator S.W., Cormier S., Nash M.S., Mehaffey M.H., 2000: Testing Landscape Indicators for Stream Condition Related to Pesticides and Nutrients: Landscape Indicators for Pesticides Study for Mid-Atlantic Coastal Streams (LIPS-MACS), US EPA, materiały niepublikowane.
• Roo-Zielińska E., Solon J., Degórski M., 2007: Ocena stanu i przekształceń środowiska przyrodniczego na podstawie wskaźników geobotanicznych, krajobrazowych i glebowych (podstawy teoretyczne i przykłady zastosowań). PAN IGiPZ im. S. Leszczyckiego. Monografie, 9, Warszawa, ss. 317
• Solon J., 2002: Ocena różnorodności krajobrazu na podstawie analizy struktury przestrzennej roślinności, Prace Geograficzne, IGiPZ PAN, 185.
• Solon J., 2008: Kierunki standaryzacji metod badań krajobrazu do celów praktycznych. Przegląd Geograficzny, t. 80, z. 1: 39-54.
• Solon J., Chmielewski T.J., Myga-Piątek U., Kistowski M., 2015: Identyfikacja i ocena krajobrazów Polski – etapy i metody postępowania w toku audytu krajobrazowego w województwach, Problemy Ekologii Krajobrazu XL: 55-77.
• Śleszyński P., 2015: Mapa krajobrazu kulturowego Polski w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG 27: 45-61.
• Turner M.G., O’Neill R.V., Gardner R.H., Milne B.T., 1989: Effects of changing spatial scale on the analysis of landscape pattern, Landscape Ecology, 3: 153-162.
• Urbański J., 2012: GIS w badaniach przyrodniczych. Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, ss. 252
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz. U. 2015, poz. 774).
• Wickham J. D., O’Neill R.V., Ritters K.H., Wade T.G., Jones K. B., 1997: Sensitivity of selected landscape pattern metrics to landcover misclassification and difference in land cover composition, Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, 63: 397-402.
• Wu J., 2004: Effects of changing scale on landscape pattern analysis: scaling relations, Landscape Ecology, 19: 125-138.
• Wu J., Shen W., Sun W., Tueller P.T., 2002: Empirical patterns of effects of changing scale on landscape metrics, Landscape Ecology, 17: 761-782.
• Zagajewski B., 2013: Zastosowanie teledetekcji do oceny stanu zagospodarowania przestrzennego w Polsce [w:] P. Śleszyński (red.) Wskaźniki oceny i zagospodarowania przestrzennego w gminach, Biuletyn KPZK PAN, 252, Warszawa: 8-27.
• Zwierzchowska I., Stępniewska M., Łowicki D., 2010: Możliwości wykorzystania programu FRAGSTATS w badaniach środowiska przyrodniczego, Przegląd Geograficzny, 82, 1: 85-102.
• ŹRÓDŁA ELEKTRONICZNE
• Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego [http://bdl.stat.gov.pl].
• Główny Urząd Statystyczny. Miasta największe pod względem liczby ludności. Rankingi statystyczne. Statystyka regionalna [http://stat.gov.pl].
• Mapa pokrycia Corine Land Cover 2006, Instytut Geodezji i Kartografii Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska [http://clc.gios.gov.pl].
• Ministerstwo Środowiska, Departament Ochrony Przyrody: Parki Narodowe w Polsce. Działalność organizacyjna i finansowanie w 2009 r. [http://mos.gov.pl].

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).