Podziemna eksploatacja węgla brunatnego na Ziemi Lubuskiej – dawne górnictwo, współczesny problem

• Autorzy: Gontaszewska A.

Warianty tytułu

EN

Lignite underground extraction in Ziemia Lubuska - former mining, current problem

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia problem deformacji powierzchni terenu, szeroko występujący na terenach związanych przed II wojną światową i krótko po niej z podziemnych górnictwem węgla brunatnego. Na Ziemi Lubuskiej, na przestrzeni około 150 lat istniało kilkaset kopalni węgla. Największe z nich („Bach” w Cybince, „Oskar” i „Eduard” koło Ośna Lubuskiego, „Emma/ Maria” w Niecieczy, „Henryk” w Żarach, „Consolidierte Grünberger Gruben” w Zielonej Górze) pozostawiły namacalny problem w postaci istniejących oraz ciągle powstających deformacji terenu. Artykuł przedstawia pokrótce technikę wydobycia węgla, nie stosowaną już w Polsce, a także historię najważniejszych kopalni. Uwagę poświęcono także terenom pokopalnianym oraz problemom występujących przy ich zagospodarowaniu. Zaprezentowano kilka zapadlisk, jakie utworzyły się w okolicy Zielonej Góry w ostatnich latach. Przedstawiono także konkretne przykłady badań, jakie zostały zastosowane w celu określenia przydatności terenów pogórniczych na cele budowlane.

EN

This paper presents the problem of surface deformation connected with underground lignite mining on Ziemia Lubuska (West Poland). There have been hundreds of lignite mines in the last 150 years here. The biggest ones: („Bach” in Cybinka, „Oskar” and „Eduard” near Ośno, Lubuskie, „Emma/Maria” in Nieciecz, „Henryk” in Żary, „Consolidierte Grünberger Gruben” in Zielona Góra) have left the substantial problem - existing and forming sinkholes and subsidences.The paper presents the extraction method, yet not used in Poland, and history of lignite mining in Ziemia Lubuska. Some examples of subsidence and their investigations from this area were described.

Słowa kluczowe

PL

węgiel brunatny; szkody górnicze; Ziemia Lubuska; eksploatacja podziemna węgla

EN

lignite; mining subsidence; lignite underground extraction; Ziemia Lubuska

• Wydawca: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa
• Czasopismo: Przegląd Górniczy
• Rocznik: 2015
• Tom: T. 71, nr 10
• Strony: 1--8
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Gontaszewska A.

• Uniwersytet Zielonogórski

Bibliografia

• 1. Berg G.: Die Braunkohlenlagerstätten Schlesiens, Abh. Preuss. Geolog. L A N F 72, Berlin, 1913.
• 2. Bujkiewicz Z.: Kopalnia węgla brunatnego w Zielonej Górze. Studia Zielonogórskie nr 3, 1997 s. 79÷88.
• 3. Chwastek J.: Możliwość oddziaływania starych wyrobisk górniczych Dolnego Śląska na zagospodarowanie powierzchni terenu. Prace Naukowe Ośrodka Badań Prognostycznych Politechniki Wrocławskiej nr 3, Wrocław, 1974.
• 4. Ciuk E.: Dawna kopalnia węgla brunatnego „Szczęście Karola” („Glück auf Carl”) w Droszkach k. Zielonej Góry, Przegląd Geologiczny vol. 35, nr 8-9, 1987, s. 441÷443.
• 5. Cramer H.: Beiträge zur Geschichte des Bergbaus in der Provinz Brandenburg. 5. Heft, Die Niederlausitz, Halle, 1878.
• 6. Czechowski M.: Gospodarcze i techniczne zagadnienia związane z węglem brunatnym [W:] Węgiel brunatny w Zachodniej Polsce, Katowice, 1949.
• 7. Dyjor S.: Budowa geologiczna zaburzonej glacitektonicznie strefy Mirostowic koło Żar (Ziemia Lubuska) Acta Universitatis Wratislavensis, Prace Geologiczno-Mineralogiczne, nr 86:2., 1969.
• 8. Gontaszewska A.: Eksploatacja węgla brunatnego w regionie lubuskim. W: Wydobycie węgla brunatnego i rekultywacja terenów pogórniczych w regionie lubuskim, red. A. Greinert, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra, 2015.
• 9. Gontaszewska A.: Zarys historii górnictwa węgla brunatnego w okolicy Ośna Lubuskiego i Sulęcina (Ziemia Lubuska), Hereditas Minariorum vol. II. (w druku) 2015.
• 10. Gontaszewska A., Kraiński A.: Szkody spowodowane podziemnym górnictwem węgla brunatnego w okolicy Zielonej Góry – informacje wstępne, Prace Naukowe GIG, Górnictwo i Środowisko, nr 3, 2007, s. 221÷234.
• 11. Gontaszewska A., Kraiński A.: Złoża węgla brunatnego na terenie gminy Świdnica, Zielona Góra 2008.
• 12. Gontaszewska A., Kraiński A.: „Consolidierte Grünberger Gruben“ – zarys historii , [W:] Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 3, Wrocław. 2010, s. 111÷122.
• 13. Gontaszewska A., Kraiński A.: Deformacje powierzchni terenu na obszarze dawnego podziemnego górnictwa węgla brunatnego w okolicy Zielonej Góry [W:] Wybrane problemy badań geologicznych i hydrogeologicznych dla górnictwa i energetyki, GIG Katowice. 2012, s. 108÷119.
• 14. Gumprecht A.: Zasady górnictwa węgla brunatnego, Państw. Wyd. Tech., Katowice 1952.
• 15. Illner F.: Die Braunkohlenvorkomen in der Lausitzer und Niederschlesien [W:] Abhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft zu Görlitz, B. 32, H. 2. 1934.
• 16. Illner F.: Einführung, geschichtliche Entwicklung, Rechts- und Bezirkverhältnisse [W:] Schlesien Bodenschätze und Industrie, Breslau. 1936 s. 219÷224.
• 17. Jaeschke G., Schieche M.: Ziebingen in Sterberger Land – Ein Ort und seine Menschen in Bildern. 2002
• 18. Jaros J.: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich, Katowice, 1984.
• 19. Kaszowska O., Kowalski A.: Wpływ podziemnej eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu, Przegląd Geologiczny vol. 55, nr 8, 2007, s. 640÷641.
• 20. Kazimierczak N.: Kopalnia „Henryk” jako zespół obiektów powtarzalnych, nieznane czasopismo, 1960.
• 21. Klein: Handbuch für den deutschen Braunkohlenbergbau, Halle, 1915.
• 22. Klöden K. F.: Beiträge zur mineralogischen und geognostischen Kenntniß der Mark Brandenbrug, Stück 2.Berlin. 1829.
• 23. Kozacki L.: Kształt zapadlisk kopalnianych jako wskaźnik upadu struktur glacitektonicznych. Symp. „Badania geologiczno – inżynierskie dla potrzeb budownictwa na obszarach zaburzonych glacitektonicznie Ziemi Lubuskiej”, Zielona Góra, 1974.
• 24. Kozacki L.: Przeobrażenia środowiska geograficznego spowodowane wgłębnym górnictwem węgla brunatnego na obszarze Środkowego Pododrza, Seria Geografia nr 21, UAM, Poznań, 1980.
• 25. Linke H.W., Paschke H.: Das Sternberger Land in Wandel der Zeiten, Iserlohn, 1988.
• 26. Nicolai N.: Erfahrungen beim Abteufen Gefrierschächten auf der Gewerkschaft Bach, Braunkohle nr 19, 1942, s. 431÷436.
• 27. Niedźwiecki R.: Górnictwo węgla Wzgórz Dalkowskich [W:] Archeologia Przemysłowa w Polsce, tom 2, pod red. Stanisława Januszewskiego, Wrocław 2012.
• 28. Partyka P.: Górnictwo węgla brunatnego na Ziemi Żarskiej, Kronika Ziemi Żarskiej, nr 1, 2007, s 108÷112.
• 29. Pietzsch K.:Die Braunkohlen Deutschand, Berlin, 1925.
• 30. Plettner F.: Die Braunkohle In der Mark Brandenburg Ihre Verbreitung und Lagerung. Berlin, 1852.
• 31. Szajna W., Gontaszewska A.: Shallow site investigation of Quaternary sands in side and in the vicinity of a sinkhole in the former lignite mining area in Zielona Góra (western Poland), Geological Quarterly 59 (2), 2015.
• 32. Schulz G.: Der Schlesische Braunkohlenbergbau. Bergmännische Gewinnung im Tiefbau [W:] Schlesien Bodenschätze und Industrie, red. F. Illner, Breslau, 1936, s. 225÷228.
• 33. Schwärzel E.: Der Braunkohlenbergbau im Kreise Sorau, Sorauer Heimatblatt, 1963÷1964.
• 34. Słonimska M.: Akcja zabytki przemysłowe: Zabytki górnictwa węgla brunatnego w okolicy Żar, Spotkania z zabytkami, nr 5-6 , 2012, s.52÷54.
• 35. Thilo W.: Die Braunkohlenablagerungen im südöstlichen Teile des Kreises Sorau in der Niederlausitz , Braunkohle, nr 20, 1921 s 596÷603.
• 36. Zabawa T.: Bóg diabeł i górnicy – kopalnie węgla brunatnego na ziemi żarskiej, Kronika Ziemi Żarskiej, nr 3, 2005 s. 91÷84.
• 37. Zabawa T.: Historia brunatnego skarbu, Węgiel brunatny, nr 55, 2006, http://www.ppwb.org.pl/wb/55/12.php
• 38. Zdanowicz W.: 60 lat Kopalni Węgla Brunatnego Sieniawa, Sieniawa, 2010.
• 39. Zwierzycki J.: Geologia złóż węgla brunatnego [W:] Węgiel brunatny w Zachodniej Polsce, Katowice, 1949.
• 40. Żaba J.: Historia eksploatacji surowców mineralnych. [W:] Kozłowski S. (red.), Surowce mineralne Ziemi Lubuskiej. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1978, s. 9÷24.