Restitution of Polish cultural property – de lege lata remarks and basis for system evaluation. Contribution to the discussion

• Autorzy: Landmann Tomasz

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0014.5864

Warianty tytułu

PL

Restytucja polskich dóbr kultury w Polsce – uwagi de lege lata i podstawy oceny systemu. Przyczynek do dyskusji

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article aims to present the legal and factual state of restitution of Polish cultural property and point out selected, interesting doubts, problems, and disputable issues related to applying the current law. The analysis is based on legal regulations, the latest literature, and statistics on the effectiveness of restitution of cultural property in Poland in 2011-2017. The thesis was put forward that a coherent system of restitution of cultural property, before the adoption and against the background of application of the Act on Restitution of National Cultural Assets, has not yet been developed in Poland. The regulation can be treated as an essential way to stimulate change and increase the importance of the restitution of cultural assets. Restitution of Polish cultural property in the years 2011-2017 is a complex process, encountering various problems. The adoption of the Act on the Restitution of National Cultural Assets, despite numerous critical voices, may constitute a critical developmental impulse due to numerous difficulties in the effective enforcement of the restitution idea in Poland recently.

PL

Celem artykułu jest przestawienie stanu prawno-faktycznego restytucji polskich dóbr kultury oraz wskazanie na wybrane, interesujące wątpliwości, problemy i kwestie sporne związane ze stosowaniem obowiązującego prawa. Analizę oparto na przepisach prawnych, najnowszym piśmiennictwie i statystykach skuteczności restytucji dóbr kultury w Polsce w latach 2011-2017. Postawiono tezę, że w Polsce nie udało się wypracować spójnego systemu restytucji dóbr kultury, zarówno przed uchwaleniem, jak i na tle stosowania ustawy o restytucji narodowych dóbr kultury. Regulację można traktować, jako istotny sposób pobudzenia zmian oraz zwiększenia rangi problematyki restytucji dóbr kultury. Restytucja polskich dóbr kultury w latach 2011-2017 to proces złożony, napotykający na szereg problemów. Przyjęcie ustawy o restytucji narodowych dóbr kultury, mimo licznych głosów krytycznych, może stanowić ważny impuls rozwojowy ze względu na liczne trudności w skutecznym egzekwowaniu idei restytucyjnej w Polsce w ostatnim okresie.

Słowa kluczowe

EN

protection of cultural heritage; cultural property; law; monument

PL

ochrona dziedzictwa kulturowego; dobro kultury; prawo; zabytek

• Wydawca: Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Scientific Journal of the Military University of Land Forces
• Rocznik: 2020
• Tom: Vol. 52, No. 4(198)
• Strony: 820--831
• Opis fizyczny: Bibliogr. 30 poz., rys.

Twórcy

autor

Landmann Tomasz

• Faculty of Security Sciences, General Tadeusz Kościuszko Military University of Land Forces, Wrocław, Poland

Bibliografia

• 1. Zeidler K. Restytucja dóbr kultury ze stanowiska filozofii prawa. Warszawa: WKP; 2011.
• 2. Szczerbiński H. Restytucja mienia polskiego z zachodnich stref okupacyjnych Niemiec. Warszawa: Książka i Wiedza; 1983.
• 3. Borski M. Odzyskiwanie utraconych dóbr kultury z perspektywy wyrażonej w art. 6 Konstytucji RP zasady ochrony dziedzictwa kulturalnego. In: Gredka-Ligarska I, Rogacka-Łukasik A (eds.). Restytucja i ochrona dóbr kultury. Zagadnienia prawne. Sosnowiec: Wyższa Szkoła Humanitas; 2017, p. 11-26.
• 4. Ciżyńska A. Ochrona własności zabytku ruchomego a konstytucyjne przepisy o własności. Analiza ze szczególnym uwzględnieniem Listy Skarbów Dziedzictwa. In: Adamus M, Dobosz P, Guzek D, Mazur A (eds.). Węzłowe problemy prawnej ochrony dziedzictwa kulturowego. Vol. 1. Kraków: Uniwersytet Jagielloński; 2016, p. 30-46.
• 5. Kowalska E. Własność zabytku a dyskrecjonalna władza konserwatorska. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego; 2018.
• 6. Mazur A. Restytucja dóbr kultury zagrabionych w okresie nazistowskim. Interes publiczny i indywidualny w trakcie rozstrzygania sporów na przykładzie historii „Adele Bloch-Bauer I” Gustawa Klimta. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nauki Społeczne. 2018;23:187-202.
• 7. Grygutis J. Roszczenia restytucyjne w stosunkach polsko-niemieckich – wybrane problemy. In: Dobosz P, Górny W, Kozień A, Mazur A, et al. (ed.). Samorząd terytorialny, architektura, dzieła sztuki, prawo. Kraków: Uniwersytet Jagielloński; 2018, p. 395-405.
• 8. Matelski D. Problemy restytucji polskich dóbr kultury od czasów nowożytnych do współczesnych. Archiwa, księgozbiory, dzieła sztuki, pomniki. Poznań: Dom Wydawniczy Harasimowicz; 2003.
• 9. Matelski D. Starania o restytucję poloników z Rosji w latach Trzeciej Rzeczypospolitej. Przegląd Nauk Historycznych. 2003;1:169-205.
• 10. Kowalski W. Restytucja dzieł sztuki w prawie międzynarodowym. Katowice: Uniwersytet Śląski; 1989.
• 11. Mazur A. Restytucja dóbr kultury zagrabionych przez hitlerowców w czasie II wojny światowej w świetle prawa międzynarodowego. Sprawa „Schodów pałacowych” Francesco Guardiego. In: Adamus M, Dobosz P, Guzek D, Mazur A (eds.). Prawne wyzwania ochrony dóbr kultury we współczesnym świecie. Kraków: Uniwersytet Jagielloński; 2015, p. 234-50.
• 12. Szepelak K. „Sprawa Schulza” a problematyka restytucji dóbr kultury w prawie międzynarodowym. In: Adamus M, Dobosz P, Sokołowska D (eds.). Prawo a ochrona dóbr kultury. Kraków: Uniwersytet Jagielloński; 2014, p. 228-45.
• 13. Ustawa z dnia 25 maja 2017 roku o restytucji narodowych dóbr kultury (Dz. U. 2017, poz. 1086).
• 14. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jedn.: Dz. U. 2018, poz. 2067).
• 15. Drozd A. Ustawa o restytucji narodowych dóbr kultury. Cenne Bezcenne Utracone. 2017;1-4.
• 16. Zalasińska K. Quo vadis, czyli o kierunku zmian w prawie ochrony zabytków. Cenne Bezcenne Utracone. 2017;1-4.
• 17. Rogowska E. Racja i dyplomacja. W poszukiwaniu skutecznych sposobów restytucji dóbr kultury. Cenne Bezcenne Utracone. 2017;1-4.
• 18. Sasin R. Regulacje dotyczące ochrony dóbr kultury. Odzyskiwanie dzieł sztuki. Kontrola Państwowa. 2017;6.
• 19. Council Regulation (EC) No 116/2009 of 18 December 2008 on the export of cultural goods (OJ L 39/1, 10.2.2009).
• 20. Directive 2014/60/EU of the European Parliament and of the Council of 15 May 2014 on the return of cultural objects unlawfully removed from the territory of a Member State, amending Regulation (EU) No 1024/2012 (OJ EU L 159/1 of 28/5/2014).
• 21. Jagielska-Burduk A. Zabytek ruchomy. Warszawa: WKP; 2011.
• 22. Informacja o wynikach kontroli. Odzyskiwanie utraconych dzieł sztuki. Warszawa: NIK; 2017.
• 23. Odzyskiwanie polskich strat wojennych – działalność Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, [online]. Available at: sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=POSIEDZENIAZESP&Zesp=513 [Accessed: 19 November 2018].
• 24. Projekt ustawy o zrekompensowaniu niektórych krzywd wyrządzonych osobom fizycznym wskutek przejęcia nieruchomości lub zabytków ruchomych przez władze komunistyczne po 1944 roku, [online]. Available at: http://n-1-8.dcs.redcdn.pl/file/o2/tvn/web-content/m/p1/f/6e62a992c676f611616097dbea8ea030/4c0adfd1-143d-4ebc-b91f-6c7d9cdef954.pdf [Accessed: 19 November 2018].
• 25. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. 2018, poz. 2096).
• 26. Rada legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów. Opinia z 12 stycznia 2018 r. o projekcie ustawy o zrekompensowaniu niektórych krzywd wyrządzonych osobom fizycznym wskutek przejęcia nieruchomości lub zabytków ruchomych przez władze komunistyczne po 1944 roku, [online]. Available at: https://radalegislacyjna.gov.pl/dokumenty/opinia-z-12-stycznia-2018-r-o-projekcie-ustawy-o-zrekompensowaniu-niektorych-krzywd [Accessed: 18 November 2018].
• 27. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. 2018, poz. 1025).
• 28. Uchwała Nr 97/XI/2017 Zarządu Głównego Stowarzyszenia Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej podjęta drogą obiegową w dniu 28.11.2017 r. w sprawie zaopiniowania projektu Ustawy o zrekompensowaniu niektórych krzywd wyrządzonych osobom fizycznym wskutek przejęcia nieruchomości lub zabytków ruchomych przez władze komunistyczne po 1944 roku (niepublikowany, materiał wewnętrzny Stowarzyszenia Notariuszy RP).
• 29. Mazur A. Roszczenia ofiar Holocaustu w perspektywie polsko-amerykańskiej. In: Bartosik Ł, Tomczak M, Urbańczyk M (eds.). Amerykańska myśl polityczna, ekonomiczna i prawna – zagadnienia wybrane. Vol. 1. Łódź–Poznań: Wydawnictwo Naukowe ArchaeGraph; 2018.
• 30. Domińczak M. Niewielkie zadośćuczynienie zamiast reprywatyzacji, [online]. Available at: cakj.pl/2017/10/30/niewielkie-zadoscuczynienie-zamiast-reprywatyzacji/ [Accessed: 18 November 2018].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).