Scientific documentation required during the exploration of caves and technical work carried out in tourist show caves ‒ examples from central Poland

• Autorzy: Urban J. , Tyc A. , Kasza A. , Ślusarczyk A.

Identyfikatory

DOI

10.7494/geotour.2017.48-49.4

Warianty tytułu

PL

Dokumentacja naukowa jako konieczny element podczas eksploracji oraz prac udostępniających jaskinie turystyczne – przykłady z Polski środkowej

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The procedure of scientific documentation of caves explored and/or arranged for touristic use is proposed and recommended in this paper. This procedure has been verifi ed on the basis of work done during the arrangement of the Underground Touristic Trail combining three caves in the Kadzielnia Park, city of Kielce, Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains, and Jaskinia Głęboka (Deep Cave) in the “Góra Zborów” nature reserve, Kraków–Częstochowa Upland. The objective of the cave documentation is the preservation of scientific evidence of the geological history of karst systems and the region, which are recorded in sequences of cave sediments (including their physical, petrographic and mineralogical properties, palaeontological remains and archaeological artefacts), mineralogical and isotopic composition of speleothems and specific features of cave morphology. These elements are often totally or partially destroyed (i.e. removed, changed in shape) during cave exploration and/or any technical work carried out in tourist caves. This makes it necessary to document thier scientific study, which is also required by law. The procedure of such documentation and study proposed and verified in this paper include the photographic documentation of sediments and cave morphologies, sampling of sediments, as well as their basic petrographical-palaeontological analyses, which make it possible to plan exploration, technical work and further research.

PL

Artykuł proponuje procedurę dokumentacji naukowej jaskiń, które są eksplorowane oraz przygotowywane do udostępnienia turystycznego. Procedura ta została zweryfikowana podczas prac udostępniających Podziemną Trasę Turystyczną łączącą trzy jaskinie w parku Kadzielnia w Kielcach na terenie Gór Świętokrzyskich oraz Jaskinię Głęboką w rezerwacie przyrody „Góra Zborów” na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Celem naukowej dokumentacji jaskiń jest zachowanie świadectw geologicznego rozwoju i ewolucji systemu krasowego oraz regionu, w którym system ten powstał. Świadectwa te zapisane są w sekwencjach osadów namuliskowych (w postaci ich cech fizycznych, petrograficznych oraz mineralogicznych, a także artefaktów paleontologicznych i archeologicznych), w mineralnym oraz izotopowym składzie nacieków i w morfologii jaskiniowej. Te elementy są często całkowicie lub częściowo niszczone (osady są usuwane, rzeźba ścian zmieniana) w czasie prac eksploracyjnych i/lub prac górniczo-technicznych w jaskiniach udostępnianych turystycznie. To stwarza konieczność wykonywania dokumentacji i badań naukowych, które wynikają również z przepisów prawnych. Proponowana procedura prac dokumentacyjno-badawczych obejmuje: dokumentację opisową i fotografi czną sekwencji osadów oraz rzeźby jaskini, opróbowanie osadów, a także podstawowe analizy petrograficzne i paleontologiczne, które umożliwiają właściwe planowanie oraz prowadzenie dalszych prac eksploracyjnych i górniczo-technicznych a także dalszych badań.

Słowa kluczowe

EN

caves; cave arrangement for public; geotourism; scientific values; documentation; geoheritage

PL

jaskinie; udostępnienie turystyczne jaskiń; geoturystyka; wartości naukowe; dokumentacja; dziedzictwo geologiczne

• Wydawca: Wydawnictwa AGH ; Stowarzyszenie Naukowe im. Stanisława Staszica
• Czasopismo: Geotourism / Geoturystyka
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 1-2 (48-49)
• Strony: 47--60
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Urban J.

• Polish Academy of Sciences, Institute of Nature Conservation, al. Adama Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Tyc A.

• University of Silesia, Faculty of Earth Sciences, Department of Geomorphology, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec

autor

Kasza A.

• Świętokrzyski Speleoclub in Kielce, ul. Żurawia 23, 25-653 Kielce

autor

Ślusarczyk A.

• Fundacja Przyroda i Człowiek, Kostkowice, ul. Górska 21, 42-425 Kroczyce

Bibliografia

• 1. Błaszczyk M., Hercman H., Aninowska M., Kicińska D., Gą- siorowski M., Pawlak J. & Tyc A., 2015. Preliminary results of paleoenvironmental reconstruction from the Głęboka Cave spele- othem (in Polish). In: Kicińska D., Stefaniak K. & Szynkiewicz A. (eds), Materiały 49. Sympozjum Speleologicznego. Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika, Załęcze Wielkie , 79.
• 2. Błaszczyk M., Hercman H., Pawlak J., Gąsiorowski M., Aninowska M., Kicińska D. & Tyc A., 2016. Palaeoclimatic record for Low- er-Middle Pleistocene fl owstones from the Jaskinia Głeboka Cave (Kraków-Częstochowa Upland, Poland) based on isotopic and calcite fabric analysis (in Polish). In: Urban J. (ed.), Materiały 50. Sympozjum Speleologicznego . Sekcja Speleologiczna Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika , 100.
• 3. Bzowska G., Hercman H., Krzykawski T., Nowak J., Ochman K., Socha P., Ślusarczyk M., Tyc A., Urban J., Urbanowski M., Waga J.M. & Gardocki M., 2012. Ekspertyza dotycząca wykonania badań naukowych w ramach nadzoru nad realizacją zadania - udostępnienie do ruchu tyrustycznego kolejnych partii Jaskini Głębokiej, tj. Sali z Obniżeniem Stropu, korytarzyka Esso oraz Sali za Esso, w rezerwacie przyrody Góra Zborów, Sosnowiec.
• 4. Cave conservation policy . 1995. National Caving Association, London.
• 5. Głazek J., 1973. Importance of karst phenomena for paleogeographic and paleotectonic reconstructions (English abstract). Przegląd Geologiczny 10: 517–523.
• 6. Hildreth-Werker V. & Werker J.C., 2006. Cave conservation and restoration . National Speleological Society, Huntsville.
• 7. Jahn A., Kozłowski S. & Wiszniowska T. (eds), 1989. The cave Jaskinia Niedźwiedzia in Kletno (in Polish). Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• 8. Kowalski K., 1951. Jaskinie Polski , vol. I (French summary). Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa.
• 9. Krajewski M. & Matyszkiewicz J., 2009. Upper Jurassic deposits in the Częstochowa Upland. In: Stefaniak K., Tyc A. & Socha P. (eds.), Karst of the Częstochowa Upland and eastern Sudetes . Studies of the Faculty of Earth Sciences University of Silesia, No. 56: 37–56.
• 10. Matyja B.A. & Wierzbowski A., 2004. Stratigraphy and facies development in the Upper Jurassic of the Kraków-Częstochowa and the Wieluń Upland (English abstract). In: Partyka J. (ed.), The diversifi cation and transformation and natural and cultural en- vironment of the Kraków–Częstochowa Upland , vol. 1 Nature , Ojcowski Park Narodowy, Ojców: 13–18.
• 11. Rubinowski Z. (ed.), 1974. Badania i udostępnienie jaskini Raj (Eng- lish abstract). Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.
• 12. Studies on Raj Cave near Kielce (Poland) and its deposits , 1972. Folia Quaternaria , 41.
• 13. Sznober N. & Tyc A., 2010. Głęboka Cave in the “Góra Zborów” re- serve – development for tourism and a new survey (English sum- mary). Jaskinie , 4(61): 29–33.
• 14. Tyc A., 2009. Karst and caves of Częstochowa Upland – morphology and the outline of speleogenesis. In: Stefaniak K., Tyc A. & Socha P. (eds), Karst of the Częstochowa Upland and eastern Sudetes . Studies of the Faculty of Earth Sciences University of Silesia, No. 56: 11–36.
• 15. Tyc A., 2016a. Osady jaskiniowe – obiekt szczególnej troski podczas eksploracji jaskiń. In: Słupińska M. (ed.), Natura jaskiń czyli aspekty przyrodnicze w taternictwie jaskiniowym . Fundacja Speleologia Polska, Sosnowiec: 61–65.
• 16. Tyc A., 2016b. Dobre praktyki w taternictwie jaskiniowym – aspekty przyrodnicze. In: Słupińska M. (ed.), Natura jaskiń czyli aspekty przyrodnicze w taternictwie jaskiniowym . Fundacja Speleologia Polska, Sosnowiec: 127–132.
• 17. Urban J., 2004. Caves and karst sites of Poland as a contribution to geological heritage of central Europe. Polish Geological Institute Special Papers , 13: 89–96.
• 18. Urban J., 2006. Legal and practical protection of caves in Poland (English summary). Chrońmy Przyrodę Ojczystą , 62, 1: 53–72.
• 19. Urban J., 2014. Features of structural morphology of the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mountains and south-eastern part of the Niecka Nidziańska (Nida Basin) (English abstract). Przegląd Geologiczny , 62, 44–50.
• 20. Urban J. & Gągol J., 2008. Geological heritage of the Świętokrzyskie (Holy Cross) Mts (Central Poland). Przegląd Geologiczny 56, 8/1: 618–628.
• 21. Urban J., Kasza A., Ochman K. & Hercman H., 2011a. Cenozoic karst of the Kadzielnia Hill (English abstract). In: Ludwikowska- -Kędzia M. & Wiatrak M. (eds), Geologia i geomorfologia regionu świętokrzyskiego , Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce: 9–28.
• 22. Urban J., Kasza A., Ochman K. & Malec J., 2011b. Caves of the Kadzielnia Hill (English abstract). Geopark Kielce, Kielce.
• 23. Urban J., Kasza A., Ochman K., Malec J. & Wołoszyński M., 2013. Kadzielnia i jej jaskinie . Manufaktura Geoturystyczna, Warszawa.
• 24. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami , 2003. Dz. U. z 2003 r., Nr 162, poz. 1568.
• 25. Ustawa o ochronie przyrody , 2004. Dz. U.2004 Nr 92 poz. 880 z 2018 r., poz. 142, 10.
• 26. www1 – http://www.goodearthgraphics.com/virtcave/conserve/con- serve.html
• 27. www2 – http://www.sat.dundee.ac.uk/~arb/speleo/conservation.html
• 28. www3 – http://www.academia.edu/1823816/Legislation_for_Karst_ and_cave_protection_in_Europe_and_other_countries
• 29. www4 – https://portals.iucn.org/library/sites/library/fi les/documents/ 1997-026.pdf

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).