Code name Chameleon - Austro-Hungarian trials with the camouflage painting of fortification objects

• Autorzy: Suchoń Filip , Vergeiner Reinfrid

Identyfikatory

DOI

10.24425/tkuia.2022.144861

Warianty tytułu

PL

Kryptonim „kameleon”. O austro-węgierskich próbach malowania maskującego obiektów fortyfikacyjnych

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

This paper presents the attempts carried out at the start of the twentieth century by Austro-Hungarian Army specialists in camouflage painting. Consideration to the landscape features of the surroundings helped the army to protect the fortifications from enemy observation. Against the background of global and European trends, where the development of camouflage came only after the outbreak of the First World War, these experiments were innovative and pioneering. This topic is important because of the international and European context of the research and introducing practical issues for a proper approach to reconstructing and conserving historic fortifications. The research was conducted in Austria, Poland, Italy, Croatia, Montenegro, and Bosnia and Herzegovina. Previous studies of camouflage with paint in Austro-Hungarian fortifications are incidental and contributory, hence the need for a cross-sectional approach and practical recommendations. Inquiries, literature studies, analysis of available archival sources and the limited iconographic material, and field research were conducted. The results indicate that there was no general camouflage painting scheme in Austria-Hungary and each site was treated individually within its unique context. The study aims to conclude how to properly read the relics of camouflage painting and preserve and protect this specific engineering heritage. It is also possible to formulate guidelines on the basis of the results. The restoration of such paintings for educational purposes might be a part of conservation work programs, and the more extensive revaluation of architecturae militaris monuments that has recently been taking place both in Poland and abroad.

PL

Artykuł dotyczy prób prowadzonych na przełomie XIX i XX wieku przez specjalistów armii austro-węgierskiej w zakresie malowania maskującego, które miało chronić fortyfikacje przed obserwacją nieprzyjaciela przez uwzględnienie cech krajobrazowych otoczenia. Na tle tendencji światowych i europejskich, gdzie rozwój kamuflażu nastąpił dopiero po wybuchu I wojny światowej, eksperymenty te były nowatorskie i oryginalne. Temat jest istotny ze względu na międzynarodowy, europejski kontekst badań oraz konserwatorskie zagadnienia praktyczne, służące właściwemu podejściu do rekonstrukcji i konserwacji zabytkowych fortyfikacji. Badania prowadzono w Austrii, Polsce, Włoszech, Chorwacji, Czarnogórze, Bośni i Hercegowinie. Dotychczasowe opracowania dotyczące maskowania z wykorzystaniem farb w fortyfikacjach austro-węgierskich mają charakter incydentalny i przyczynkarski, stąd potrzeba przekrojowego ujęcia i zaleceń praktycznych. Przeprowadzono kwerendy, studia literatury, analizę dostępnych źródeł archiwalnych i nielicznego materiału ikonograficznego, oraz badania w terenie. Wyniki wskazują, że w Austro-Węgrzech nie istniał ogólny schemat malowania maskującego, a każdy obiekt był traktowany indywidualnie i uwzględnieniem swojego niepowtarzalnego kontekstu. Celem pracy jest sformułowanie wniosków dotyczących właściwego odczytywania reliktów malowania maskującego oraz zabezpieczenie i ochrona tego specyficznego dziedzictwa inżynieryjnego. Możliwa jest również aplikacja wyników przez wytyczne do ewentualnego odtworzenia takiego malowania w celach edukacyjnych, w ramach programów prac konserwatorskich i szerzej zakrojonej w ostatnim czasie - w Polsce i poza jej granicami - rewaloryzacji zabytków architecturae militaris.

Słowa kluczowe

EN

landscape study; mimeticism; fortified landscape; European heritage

PL

studium krajobrazowe; mimetyzm; krajobraz warowny; dziedzictwo europejskie

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2022
• Tom: T. 50
• Strony: 411--433
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., mapy, rys., tab., zdj.

Twórcy

autor

Suchoń Filip

• Cracow University of Technology, Faculty of Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-3098-0025

autor

Vergeiner Reinfrid

• Österreichische Gesellschaft für Festungsforschung

Bibliografia

• Bogdanowski, J. (1966), ‘Fortyfikacja austriacka na ziemiach polskich w latach 1850–1914’, Studia i Materiały do Historii Wojskowości, 12(1), pp. 70–105.
• Bortot, P. (2005), I Forti del Kaiser. Opere corazzate nel Sud-Tirolo italiano. 1900–1915, Vicenza: Tassotti Editore.
• Brosch von Aarenau, T. and Steinitz, E. von (1937), Die Reichsbefestigung Österreich-Ungarns zur Zeit Conrads von Hötzendorf, Ergänzungsheft 10 zum Werke Österreich- -Ungarns letzter Krieg, Wien: Verlag der “Militärwissenschaftliche Mitteilungen”.
• Brunner, M. (1909), Die beständige Befestigung. Für die k.u.k. Militärbildungsanstalten und zum Selbstunterrichte für Offiziere aller Waffen herausgegeben, Wien: L.W. Seidl & Sohn.
• Dojlitko, M. (2015), Teoria dekonstrukcji komunikatu wizualnego. Narzędzia projektowania kamuflażu militarnego, Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku.
• Fröde, F.W. (1910), Das Konservieren der Baumaterialien sowie der alten und neuen Bauwerke und Monumente, Wien: Druckereiu. Verlags-Aktiengesellschaft, vorm. R. v. Waldheim, Jos. Eberie & Co.
• Gyurkovich, J. et al. (2022)‚ ‘Conservation of 19th-Century Defensive Structure. The Case of Fort Swoszowice in Cracow, Poland’, International Journal of Conservation Science, 13(2), pp. 417–430.
• Heigl, F. (1924), ‘Camouflage (Tarnung)’, Militärwissenschaftliche und technische Mitteilungen, 55, pp. 347– 364.
• Heigl, F. (1925), ‘Der Tarnanstrich von Geschützen’, Militärwissenschaftliche und technische Mitteilungen, 57, pp. 229–230.
• Hentzschel, R. (2016), Festungskrieg im Hochgebirge. Der Kampf um die österreichischen und italienischen Hochgebirgsforts in Südtirol im Ersten Weltkrieg, Bozen: Athesia.
• Idzikowski, T. (2014), ‘Zastosowanie roślinności w fortyfikacjach austro-węgierskich’, Rocznik Przemyski, 50(4): Nauki Przyrodnicze, pp. 79–84.
• Janczykowski, J. (2015), ‘Fortyfikacje galicyjskie w przededniu I wojny światowej’, Rocznik Historii Sztuki, XL, pp. 189–194.
• Kreinczes, N. (1914), Ueber die laut mündlichen und persönlichen Auftrag und Befehl zur schleunigen und pünktlichen Durchführung des Maskierungsanstriches in den großen und kleinen Werken der Festung Przemysl und zwar mit dem an dem Terrain angepassten Farben und Nuancierungen durch Sr. Wohlgeboren Herrn k.u.k. Genieund Befestigungs-Baudirektor Obersten Schwalb, im Beisein des Herrn k.u.k. Fortifikations-Oberbauwerkführers Langer, letter to the Directorate of Engineering in Przemyśl, dated September 14, 1914. Copy in authors’ personal collection.
• K.u.k. Geniedirektion in Krakau (1913), Maskierungsanstriche, Krakau. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/ KA MBeh TMK HR Akten 608.
• K.u.k. Geniedirektion in Przemyśl (1911), Maskierungsanstriche, Przemyśl. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/KA ZSt KM HR Akten 6310 Abteilung 8.
• K.u.k. Kriegsministerium (1907), Provisorische organische Bestimmungen für den Geniestab, Wien: k.k. Hof- und Staatsdruckerei.
• K.u.k. Kriegsministerium (1910), Maskierungsanstriche, Wien. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/KA MBeh Genie GGI Akten 998.
• K.u.k. Kriegsministerium (1912), Maskierungsanstriche, Wien. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/KA MBeh Genie GGI Akten 1002.
• K.u.k. Technisches Militärkomitee (1904), Instruktion über Maskenanlagen, Wien. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/ KA MBeh TMK, SR 1223.
• K.u.k. Technisches Militärkomitee (1914a), Anhaltspunkte für den Entwurf und die Ausführung fortifikatorischer Bauten vom kriegstechnischen Standpunkte (Sekt. II, Nr. 313 res), Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/KA, MBeh, TMK, SR 1212–1214.
• K.u.k. Technisches Militärkomitee (1914b), Maskierungsanstriche, Wien. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/KA MBeh TMK HR Akten 623.
• Kwaśniewski, A. (2019), ’Po co badać - jak badać. Uwagi o metodyce współczesnych badań historyczno-architektonicznych i o ich stosowaniu przy adaptacji obiektów zabytkowych’, Architectus, 57(1), pp. 3–20. Available at: http://architectus.pwr.edu.pl/files/numery/57_01.pdf, DOI: 10.5277/arc190101 (accessed: 02.10.2022).
• Leithner, E. (1894a), ‘Die Hauptgrundsätze der modernen beständigen Befestigung’, Mitteilungen über Gegenstände des Artillerie- und Geniewesens, 1, pp. 1–18.
• Leithner, E. (1894b), ‘Die Küstenbefestigung. Elemente der Küstenbefestigung’, Mitteilungen über Gegenstände des Artillerie- und Geniewesens, 7, pp. 519–540.
• Narębski, L. (2006), ‘Zieleń w pasie fortecznym dawnej twierdzy Toruń’, [in:] E. Oleksiejuk, A. Jankowska (eds.), Zieleń miejska - naturalne bogactwo miasta. Problemy zieleni zabytkowej w miastach Unii Europejskiej, Toruń: Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych Oddział Toruń, pp. 61–74.
• Novottny, K. (1904), ‘Über Anpflanzungen für Hindernisse und Masken’, Mitteilungen über Gegenstände des Artillerie- und Geniewesens, 6, pp. 605–609.
• Pardela, Ł. (2017), ‘Kształtowanie krajobrazu z wykorzystaniem maskowania roślinnego w nowoczesnej fortyfikacji niemieckiej w świetle przepisu technicznego A.27 (1905)’, [in:] Borkowski, W., Brzeziński, W. and Wysocki, J. (eds.), Konserwacja zapobiegawcza środowiska. 5. Dziedzictwo militarne (series Archaeologica Hereditas, vol. 9), Warszawa: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, pp. 161–173.
• Rolf, R. (2011), Festungsbauten der Monarchie. Die k.k.- und k.u.k.-Befestigungen von Napoleon bis Petit Trianon. Eine typologische Studie, Middelburg: PRAK Publ.
• Schneider, R. and Immendörfer, B. (1941–1942), Denkschrift über die Reichsbefestigung der ehemaligen österr.-ung. Monarchie, Wien. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/KA MS Rb Manuskripte zur Geschichte der Reichsbefestigung (Rb).
• Stützenstein, R. (n.d.), Tarnung, Maskierung, Camouflage, Wien. Österreichisches Staatsarchiv - Kriegsarchiv, Wien, file ref. AT-OeStA/KA NL 1423 (B) 1423 (B) Stutzenstein 251.
• Środulska-Wielgus, J. (2005), Zieleń Twierdzy Kraków (series Atlas Twierdzy Kraków, II, vol. 4), Kraków: Urząd Miasta Krakowa.
• Środulska-Wielgus, J. (2014), ‘The Greenery of the Krakow Fortress as the Focus of a Project on Protected Landscape Zones of Historic Fortifications’, Architektura Krajobrazu, 2, pp. 4–17.
• Škwor, F. (1898), ‘Maskierung sichtbarer Mauerflächen’, Mitteilungen über Gegenstände des Artillerie- und Geniewesens, 34, pp. 59–60.
• Wilkaniec, A. (2006), ‘Fortyfikacje zaczątkiem powstania założeń zieleni miejskiej - proces przejmowania przez miasto Poznań terenów fortecznych na przełomie XIX i XX wieku’, [in:] Wilkaniec, A. and Wichrowski, M. (eds.), Fortyfikacje w przestrzeni miasta, Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej, pp. 71–79.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023)