Floods in the upper part of Vistula and Odra river basins in the 19th and 20th centuries

• Autorzy: Czaja S. W. , Machowski R. , Rzętała M.

Identyfikatory

DOI

10.1515/cdem-2014-0012

Warianty tytułu

PL

Powodzie w górnej części dorzeczy Wisły i Odry w XIX I XX wieku

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The discussion of floods in this paper covers the section of the Odra River basin from its source down to the mouth of the Nysa Klodzka River and the section of the Vistula River basin down to the Krakow profile. The area of the upper part of Odra River basin is 13,455 km2 and the length of the river bed in this section is ca. 273.0 km. In the reach examined, the Vistula River is 184.8 km long and has a catchment area of approximately 8,101 km2. Geographical and environmental conditions in the upper part of the Vistula and Odra Rivers basins are conducive to floods both in the summer and winter seasons. The analyses conducted for the 19th and 20th centuries demonstrate that two main types of floods can be distinguished. Floods with a single flood wave peak occurred in the following years in the upper Odra River basin: 1813, 1831, 1879, 1889, 1890 and 1896, and on the Vistula River they were recorded in 1805, 1813, 1816, 1818, 1826, 1830, 1834, 1844 and 1845. In the 20th century, similar phenomena were recorded on the Odra River in 1903, 1909, 1911, 1915, 1925, 1960, 1970 and 1985, and on the Vistula River they occurred in 1903, 1908, 1925, 1931, 1934, 1939, 1948, 1951, 1970, 1972, 1991, 1996, 1997 and 1999. The second category includes floods with two, three or more flood wave peaks. These are caused by successive episodes of high rainfall separated by dry periods that last for a few days, a fortnight or even several weeks. Such floods occurred on the upper Odra River in 1847, 1854, 1880, 1888, 1892, 1897 and 1899; while on the Vistula River only two (1839 and 1843) floods featured two flood wave peaks. In the 20th century on the upper Odra River, floods of this type occurred in 1902, 1926, 1939, 1940, 1972, 1977 and 1997; on the upper Vistula River, they were recorded in 1906, 1915, 1919, 1920, 1940, 1958, 1960 and 1987.

PL

Celem badań jest analiza powodzi w XIX i XX w. w górnej części dorzecza Odry (tj. po ujście Nysy Kłodzkiej) oraz w górnej części dorzecza Wisły (tj. po profil w Krakowie). Powierzchnia badanej części dorzecza Odry wynosi 13 455 km2, a długość koryta rzeki około 273,0 km. Wisła na opisywanym odcinku ma długość 184,8 km, a powierzchnia zlewni wynosi około 8101 km2. Warunki środowiska geograficznego dorzecza górnej Wisły i Odry powodują powstawanie powodzi zarówno w półroczu letnim, jak i zimowym. Z przeprowadzonych analiz dla okresu XIX i XX wieku wynika, że w przebiegu powodzi można wyróżnić dwa ich zasadnicze typy. Wezbrania o jednej kulminacji w XIX wieku w górnej części dorzecza Odry wystąpiły w latach: 1813, 1831, 1879, 1889, 1890 i 1896, a w górnej części dorzecza Wisły w latach: 1805, 1813, 1816, 1818, 1826, 1830, 1834, 1844 i 1845. W XX wieku podobne zjawiska notowano na Odrze w latach: 1903, 1909, 1911, 1915, 1925, 1960, 1970 i 1985, a na Wiśle w latach: 1903, 1908, 1925, 1931, 1934, 1939, 1948, 1951, 1970, 1972, 1991, 1996, 1997 i 1999. Do drugiego typu powodzi zaliczono te o dwóch, trzech i większej liczbie kulminacji. Ich przyczyną były fale następujących po sobie dużych opadów deszczu, przedzielone kilku-, kilkunastodniowymi, a nawet kilkutygodniowymi okresami bezopadowymi. Tego typu powodzie wystąpiły na górnej Odrze w latach: 1847, 1854, 1880, 1888, 1892, 1897 i 1899, a na Wiśle jedynie dwie powodzie z 1839 i 1843 roku odznaczały się dwiema kulminacjami. W XX wieku na górnej Odrze powodzie o tego typu parametrach miały miejsce w latach: 1902, 1926, 1939, 1940, 1972, 1977 i 1997, a na górnej Wiśle były to: 1906, 1915, 1919, 1920, 1940, 1958, 1960 oraz 1987. Na przestrzeni XIX i XX wieku wystąpiło tylko kilka przypadków, gdy powodzie miały miejsce zarówno w górnej części dorzecza Wisły, jak i w górnej części dorzecza Odry. Taka sytuacja zazwyczaj miała miejsce w przypadku katastrofalnych wezbrań, do których zalicza się m.in. te z lat: 1813, 1903, 1915, 1925, 1939, 1940, 1960, 1970, 1972 i 1997.

Słowa kluczowe

EN

floods; Odra River; Vistula river; southern Poland

PL

powodzie; Odra; Wisła; południowa Polska

• Wydawca: Towarzystwo Chemii i Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Chemistry-Didactics-Ecology-Metrology
• Rocznik: 2014
• Tom: R. 19, NR 1-2
• Strony: 127--134
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., rys.

Twórcy

autor

Czaja S. W.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Machowski R.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

autor

Rzętała M.

• Faculty of Earth Sciences, University of Silesia, ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec, Poland

Bibliografia

• [1] Birol E, Hanley N, Koundouri P, Kountouris Y. Optimal management of wetlands: Quantifying trade-offs between flood risks, recreation, and biodiversity conservation. Water Resour Res. 2009; 45: (W11426). DOI: 10.1029/2008WR006955.
• [2] Kowalski J, Orzeszyna H. Flood protection in silesia after the flood of the century in 1997. Wasserwirtschaft. 2009;99(9):16-22.
• [3] Rzętała M, Jaguś A, Rzętała MA. Water storage in anthropogenic lakes in southern Poland during high and low water stages. Chem-Didact-Ecol-Metrol. 2013;18(1-2):77-88. DOI: 10.2478/cdem-2013-0020.
• [4] Faganello E, Attewill L. Flood management strategy for the Upper and Middle Odra river basin: feasibility study of Raciborz reservoir. Nat Hazards. 2005;36(1-2):273-295. DOI: 10.1007/s11069-004-4553-8.
• [5] de Moel H, van Alphen J, Aerts JCJH. Flood maps in Europe - methods, availability and use. Natural Hazards and Earth System Sciences. 2009;9(2):289-301. www.nat-hazards-earth-syst-sci.net/9/289/2009/.
• [6] Podział hydrograficzny Polski. (Hydrographic distribution of Poland). Polish Institute of Meteorology and Water Management; Warszawa: 1983.
• [7] Mikulski Z. Katastrofalne powodzie w Polsce (Catastrophic floods in Poland). Czasopismo Geograficzne. 1954; 25(4):380-396.
• [8] Mikulski Z. Występowanie niżówek, wezbrań i powodzi w rzekach polskich (Occurrence low water, freshet and floods in rivers in Poland). Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej. 1962;49(3/1962):3-23.
• [9] Czaja S. Powodzie w dorzeczu górnej Odry (Floods in the upper Oder river basin). Katowice: University of Silesia; 2011.
• [10] Kundzewicz ZW, Szamalek K, Kowalczak P. The great flood of 1997 in Poland. Hydrolog Sci J. 1999;44(6):855-870. DOI: 10.1080/02626669909492285.
• [11] Muller M, Kaspar M, Matschullat J. Heavy rains and extreme rainfall-runoff events in Central Europe from 1951 to 2002. Natural Hazards Earth System Sci. 2009;9(2):441-450. www.nat-hazards-earth-systsci.net/9/441/2009/.
• [12] Szczegielniak C. Zjawiska hydrologiczno-meteorologiczne dorzecza górnej Odry w świetle dokumentów historycznych (Hydrological and meteorological phenomena - the upper Odra river basin in the light of historical documents). Materiały i Studia Opolskie. 1979;20(37-38):9-37.
• [13] Mudelsee M, Borngen M, Tetzlaff G, Grunewald U. Extreme floods in central Europe over the past 500 years: Role of cyclone pathway “Zugstrasse Vb”. J Geophys Res. 2004;109:1-23. DOI: 10.1029/2004JD005034.