Ambicje i oferty światowego przywództwa we współczesnej globalnej architekturze bezpieczeństwa

• Autorzy: Jarnicki Damian

Identyfikatory

DOI

10.37055/sbn/177142

Warianty tytułu

EN

Ambitions and offers of world leadership in contemporary global security architecture

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Konstytuującą wartością w sferze bezpieczeństwa – szczególnie bezpieczeństwa międzynarodowego i międzypaństwowego, jest klarowna i zrozumiała sytuacja w zakresie reguł, mechanizmów i uznanej hierarchii, utrzymujących razem systemowe relacje w określonej spójnej formule. Taka sytuacja umożliwia prosperity, chroni przed negatywnymi systemowymi eskalacjami i dezintegracją w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego. Bywała to jednak historycznie sytuacja rzadka, a na pewno przeplatana antytetycznymi dla wspomnianego modelu zjawiskami. Analogicznie, dużo częstszym i niestety niepożądanym – dla większości – klimatem systemu, jest po pierwsze - stan absencji wymienionych elementów, prowadzący do sekwencyjnej anarchizacji systemowego środowiska bezpieczeństwa, a po drugie – zespół zjawisk, za którymi stoi systemowa bądź selektywna negacja danej konstrukcji funkcjonującej architektury bezpieczeństwa. W każdym z wymienionych wariantów, szczególną rolę odgrywa przywództwo międzynarodowe jako pewien splendor, ale częściej wyzwanie permanentnego konfrontowania się ze zmiennością jego legitymizacji. Niniejszy artykuł podejmuje przekrojowość dynamiki zmian w zakresie przywództwa (jako kategorii ambicjonalno-statusowej, ale też podlegającej presji, roszczeniom i ocenom) i jego przełożenia dla perspektyw tektoniki współczesnej globalnej architekturze bezpieczeństwa. Intencją Autora, a zarazem celem pracy jest wypełnienie luki badawczej w zakresie aktualizującej i przekrojowej refleksji nad współczesnymi zmaganiami mocarstw o przywództwo międzynarodowe (i ich potencjalnymi konsekwencjami) we współczesnej globalnej architekturze bezpieczeństwa jako areny bezprecedensowej historycznie współzależności i złożoności kompetycji. Powodem podjęcia zagadnienia jest brak (szczególnie w polskiej literaturze przedmiotu) realistycznego postrzegania zachodzących zmian, powodujących groźną iluzję, w oparciu o którą nie można projektować polskiej polityki bezpieczeństwa. Główny problem badawczy niniejszego artykułu (wspieranego problemami szczegółowymi) brzmi: jakiego przywództwa międzynarodowego, o jakim profilu, nastawieniu i przełożeniu dla bezpieczeństwa globalnego (i głównych wyzwań), obecnie potrzebuje świat, a jakie jest możliwe? Poprzez użycie metod: analizy i syntezy, porównań oraz niezbędnego w kontekście analizy postaw mocarstw – abstrahowania, dążono w niniejszym artykule do zbliżenia się do właściwego konkludowania potencjalnych ofert i ambicji światowego/międzynarodowego przywództwa – przede wszystkim USA, Chin oraz Rosji (jak również UE czy zgrupowanych w kategorii mocarstw wschodzących, państw, stanowiących wpływową oś legitymizacji i delegitymizacji „wielkich”). Anonsując wnioski artykułu, należy zaznaczyć ich nieco pesymistyczny i ostrzegawczy wydźwięk. Pośród proporcji: ambicji i ofert konstruktywnych „na rzecz” bezpieczeństwa międzynarodowego versus „ambicji i ofert przeciwko drugiej stronie” dominuje, póki co, ten drugi wariant negatywny, destrukcyjny, co ma być dopiero ewentualnym środkiem do celu ostatecznego. Choć nie powinno się mieć złudzeń co do altruistycznej natury mocarstw i przywództwa (mimo pozorów „ofert”), sytuuje to świat w określonym klimacie konfrontacyjnych działań całe spektrum „licytowania” swojej oferty przez mocarstwa. Jedynym pozytywem (choć wymagającym racjonalności i instynktu samozachowawczego mocarstw oraz większej świadomości świata często widzącego określone wydarzenia „tunelowo”) jest, że z większej liczby podmiotów aktywnie włączających się w debatę nad właściwą konstrukcją współczesnej globalnej architektury bezpieczeństwa (GAB), pozostających bądź co bądź, w pewnej systemowej współzależności, wyniknie nowa jakość, najlepiej w wersji dominujących zdolności kreacji i koordynowania mechanizmów globalnego bezpieczeństwa przez zreflektowanego w oparciu o przepracowany rachunek błędów (w zakresie innych, jak i myślenia o własnej sile) Zachodu.

EN

A constitutive value in the sphere of security - especially international and interstate security - is a clear and understandable situation in terms of rules, mechanisms and recognized hierarchy that hold systemic relations together in a specific, coherent formula. This situation enables prosperity and protects against negative systemic escalations and disintegration in the sphere of international security. However, this was a rare situation historically, and certainly interspersed with phenomena that were antithetical to the above-mentioned model. Similarly, a much more common and unfortunately undesirable - for most people - system climate is, firstly, the state of absence of the above-mentioned elements, leading to the sequential anarchization of the system security environment, and secondly, a set of phenomena behind which there is a systemic or selective negation of a given structure of the functioning security architecture.. In each of the above-mentioned variants, international leadership plays a special role as a certain splendor, but more often a challenge of constantly confronting the variability of its legitimacy. This article examines the cross-section of the dynamics of changes in the field of leadership (as an ambition and status category, but also subject to pressure, claims and assessments) and its translation into the perspectives of the tectonics of the contemporary global security architecture. The author's intention, and at the same time the aim of the work, is to fill the research gap in the field of updating and cross-sectional reflection on the contemporary struggles of great powers for international leadership (and their potential consequences) in the contemporary global security architecture as an arena of historically unprecedented interdependence and complexity of competition. The reason for taking up the issue is the lack (especially in Polish literature on the subject) of a realistic perception of the changes taking place, creating a dangerous illusion based on which Polish security policy cannot be designed. The main research problem of this article (supported by detailed problems) is: what international leadership, with what profile, attitude and impact on global security (and main challenges), does the world currently need, and what is possible? By using the methods of analysis and synthesis, comparisons and abstraction, which is necessary in the context of the analysis of the attitudes of great powers, this article aims to come closer to properly concluding the potential offers and ambitions of world/international leadership - primarily the USA, China and Russia (as well as the EU and grouped in the category of emerging powers, states constituting an influential axis of legitimization and delegitimization of the "great" ones). When announcing the conclusions of the article, their slightly pessimistic and warning tone should be emphasized. Because among the proportions: ambitions and constructive offers "for" international security versus "ambitions and offers against the other side", the latter negative, destructive variant dominates for now, which is only supposed to be a possible means to the ultimate goal. Although there should be no illusions about the altruistic nature of superpowers and leadership (despite the appearance of"offers"), this places the world in a specific climate of confrontational actions - the entire spectrum of "bidding" of their offers by superpowers. The only positive (although it requires rationality and self-preservation instinct of the superpowers and greater awareness of a world that often sees certain events in a "tunnel") is that the larger number of entities actively involved in the debate on the proper construction of the contemporary global security architecture (GAB) remains, after all, in a certain systemic interdependence, a new qualitywill emerge, preferably in the form of the dominant ability to create and coordinate global security mechanisms by the West, reflected on the basis of the worked-out calculation of errors (in terms of others and thinking about its own power).

Słowa kluczowe

PL

przywództwo międzynarodowe; globalna architektura bezpieczeństwa; układ sił; globalne zarządzanie; bezpieczeństwo zbiorowe

EN

world leadership; global security architecture; balance of power; global governance; collective security

• Wydawca: Wojskowa Akademia Techniczna im. Jarosława Dąbrowskiego
• Czasopismo: Studia Bezpieczeństwa Narodowego
• Rocznik: 2024
• Tom: R. 14, Nr 31
• Strony: 11--36
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz.

Twórcy

autor

Jarnicki Damian

• Uniwersytet w Siedlcach

• https://orcid.org/0000-0002-1573-6200

Bibliografia

• [1] Açikalin, S.N., 2022. A New and Alternative leadership model to analyze the role of leaders in foreign policy. Observare, 2(12), 1-17.
• [2] Ambrożek, M., 2018. Bezbiegunowość i anarchia. Krytyka podejścia tradycyjnego [online]. 13.03.2018. Dostępne pod adresem: https://geopolityka.net/mateusz-ambrozek-bezbiegunowosc- -i-anarchia/ [dostęp: 30 listopada 2023].
• [3] Baldwin, N., Heartsong, K., 2018. Ukraińska szachownica. Kto i po co wywołał wojnę na Ukrainie? przeł. J. Morka. Kobierzyce: Wydawnictwo „Wektory”.
• [4] Buzan, B., 2018. Great Powers, [w:] A. Gheciu, W.C. Wohlforth, ed. The Oxford Handbook od International Security. Oxford: Oxford University Press.
• [5] Charap, S., Priebe, M., 2023. Avoiding a Long War. U.S. Policy and the Trajectory of the RussiaUkraine Conflict [online]. Dostępne pod adresem: https://www.rand.org/pubs/perspectives/ PEA2510-1.html [dostęp: 30 listopada 2023].
• [6] Chodubski, A., 2014. Przywództwo jako wartość kulturowo-cywilizacyjna. Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość, 11, 9-27.
• [7] Cimke, M., 2020. Teoria długiego cyklu – czyli model światowego przywództwa w koncepcji George’a Modelskiego, [w:] A. Tyszkiewicz, P. Borowiec, red. Teorie i podejścia badawcze geopolityki. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• [8] Czech, K., 2018. Mocarstwowość – aspekty teoretyczne, [w:] T. Sporek, I. Pawlas, red. Atrybuty mocarstwowości Stanów Zjednoczonych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
• [9] Dugin, A., 2021. Manifest velikogo probuzhdeniya, 06.03.2021. Dostępne pod adresem: https:// izborsk-club.ru/20749 [dostęp: 15 grudnia 2023].
• [10] Ebert, H., Flemes, D., 2018. Rethinking Regional Leadership in the Global Disorder. Rising Power Quarterly, 1(3), 7-23.
• [11] Fiszer, J.M., 2022. Czy Stany Zjednoczone tracą pozycję światowego hegemona? Jeśli tak, to dlaczego? [w:] Stany Zjednoczone słabnącym hegemonem?, red. Fiszer J.M., Chojan A., Warszawa Dom Wydawniczy Elipsa.
• [12] Foa, R.S. (et. al.)., 2022. A World Divided. Russia, China and the West. Centre for the Future of Democracy [online]. University of Cambridge. Dostępne pod adresem: https://www.bennettinstitute.cam.ac.uk/wp-content/uploads/2023/01/A_World_Divided.pdf [dostęp: 30 listopada 2023].
• [13] Fong Khong, Y., 2019. Power as prestige in world politics. International Affairs, 1(95), 119-142.
• [14] Frankowski, B., 2018. Bezpieczeństwo globalne w warunkach transformacji ładu międzynarodowego, [w:] R. Zięba, red. Bezpieczeństwo międzynarodowe w XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
• [15] Freedom House. 2022. The Global Expansion of Authoritarian Rule [online]. Dostępne pod adresem: https://freedomhouse.org/sites/default/files/2022-02/FIW_2022_PDF_Booklet_Digital_Final_Web.pdf [dostęp: 2 grudnia 2022].
• [16] Fung, C.J., Lam, S.H. 2022. Mixed report card: China’s influence at the United Nations. Lowy Institute. 18.12.2022. Dostępne pod adresem: https://www.lowyinstitute.org/publications/mixedreport-card-china-s-influence-united-nations [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [17] Hartliński, M., 2012. Przywództwo polityczne. Wprowadzenie. Olsztyn: Instytut Nauk Politycznych UWM w Olsztynie.
• [18] Houtari, M. (and others), 2017. China’s emergence as a global security actor. Strategies for Europe, MERICS. Mercator Institute for China Studies, No. 4 [online]. Dostępne pod adresem: https:// merics.org/sites/default/files/2020-04/China%27s%20Emergence%20as%20a%20Global%20 Security%20Actor.pdf> [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [19] Ignatyeva, I., Isaev, B., 2018. Geopolitical leadership in the modern world, Conference: 2nd International Conference on: Social Science, Education and Humanities Research, vol. 217, Atlantis Press, ICSEAL.
• [20] Kaczmarek, K., 2007. Klasyczna teoria charyzmy Maxa Webera. Kilka problemów z empirycznym zastosowaniem, [w:] R. Drozdowski, red. Końce i początki. Socjologiczne podsumowania, socjologiczne zapowiedzi, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• [21] Kissinger, H., 2017. Porządek światowy, przeł. M. Antosiewicz. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• [22] Kołodko, G.W., 2022. Wojna i pokój, Wydanie I. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• [23] Koziara, M., 2021. Racjonalność i polityka według Maxa Webera. Kształtowanie zawodowych polityków. Kraków: Societas Vistulana.
• [24] Kugiel, P., 2023. Emancypacja Globalnego Południa, [w:] M. Terlikowski, red. Bez powrotu? Transformacja ładu międzynarodowego po inwazji Rosji na Ukrainę. Warszawa: PISM [online]. Dostępne pod adresem: https://www.pism.pl/publikacje/bez-powrotu-transformacja-ladumiedzynarodowego-po-inwazji-rosji-na-ukraine [dostęp: 2 grudnia 2023].
• [25] Kuźniar, R., 2017. Cztery role Ameryki. Krakowskie Studia Międzynarodowe, 3(XIV), 101-117.
• [26] Kuźniar, R., 2022. Zmierzch liberalnego porządku międzynarodowego 2011-2021. Warszawa: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• [27] Lau, J., 2023. The Israel-Hamas War and the New World Order [online]. 18.11.2023, Dostępne pod adresem: https://ip-quarterly.com/en/israel-hamas-war-and-new-world-order [dostęp: 30 listopada 2023].
• [28] Likhotal, A., 2020. Global leadership in the 21st Century. Cadmus, 2(4), 134-140.
• [29] Lo, B., 2023. Gaza and re-imagining international order [online]. 06.11.2023. Dostępne pod adresem: https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/gaza-re-imagining-international-order [dostęp: 30 listopada 2023].
• [30] Łoś-Nowak, T., 2020. Europejskie dylematy na XXI wiek: między chaosem a ładem międzynarodowym. Przegląd Politologiczny, 2, 5-20.
• [31] Majekodunmi, B., 2020. The burning priority for UN leadership, [w:] M. Jacquand (and others), eds. The Art. of Leadership in the United Nations. Framing What’s Blue. Uppsala: Dag Hammarskjöld Foundation.
• [32] Mikiewicz, P., 2018. Wizje przyszłości, [w:] Ł. Fijałkowski, R. Kunert-Milcarz, red. Międzynarodowe stosunki polityczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• [33] Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. The Global Security Initiative Concept Paper [online]. 21.02.2023. Dostępne pod adresem: https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/ wjbxw/202302/t20230221_11028348.html [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [34] Mohler jr, R.A., 2023. The new axis of evil. Are we ready to defend our civilization? [online] Dostępne pod adresem: https://wng.org/opinions/the-new-axis-of-evil-1698231870 [dostęp: 02 grudnia 2023].
• [35] Ofosu-Anim, D.O., Back, S.-H., 2021. Towards a Conceptual Framework for Political Leaderaship Theory and Practice: A Thematic Analysis of the Literature. Open Journal of Leadership, 10, 193-213.
• [36] Pacek, P., 2022. Informacja i psychologia na wojnie nowej generacji. Warszawa-Siedlce: Oficyna Wydawnicza RYTM, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach.
• [37] Pawłuszko, T., 2014. Kategoria systemu międzynarodowego w badaniach stosunków międzynarodowych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• [38] Pokharna, B., 2022. The impact of Chinese assertiveness on global order. Observere, 2(13), 38-54.
• [39] „Przywództwo” [online]. Dostępne pod adresem: https://witalni.pl/slowniczek/zarzadzanie- -zasobami-ludzkimi/przywodztwo/ [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [40] Spalding, R., 2022. Wojna bez zasad. Chiński plan dominacji nad światem, przeł. Shen H., Warszawa: Wydawnictwo Zona Zero.
• [41] Synonimy słowa „przywództwo” [online]. Dostępne pod adresem: https://synonim.net/synonim/ przyw%C3%B3dztwo [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [42] Szumowski, A., 2021. Mocarstwa w kryzysie. Mocarstwa drugiego rzędu w późnowestfalskim środowisku międzynarodowym. Facta Simonidis, 1(14), 35-55.
• [43] The Concept of the Foreign Policy of the Russian Federation. 2023 [online]. Dostępne pod adresem: https://mid.ru/en/foreign_policy/fundamental_documents/1860586/ [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [44] The White House. 2022. „National Security Strategy”. Dostępne pod adresem: https://www. whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Administrations-National-SecurityStrategy-10.2022.pdf [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [45] Trenin, D., 2019. Strategic Stability in the Changing World, Carnegie Moscow Center, March 2019 [online]. Dostępne pod adresem: https://carnegieendowment.org/files/3-15_Trenin_Strate,gicStability.pdf [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [46] Tsui, K., 2023. The Israel-Hamas war is dividing global powers into two camps [online]. Dostępne pod adresem: https://www.semafor.com/article/10/16/2023/israel-hamas-war-divides-worldpowers-west-russia-china [dostęp: 1 grudnia 2023].
• [47] Umińska-Woroniecka, A., 2017. Kategoria przywództwa politycznego w analizie polityki zagranicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio K, 2(XXIV), 98-105.
• [48] Wæver, O., 2017. International Leadership After the Demise of the Last Superpower: System Structure and Stewardship. Chinese Political Science Review. 2, 452-476.
• [49] Walker, S.G., 2022. Binary Role Theory and Levels of Role Change in World Politics: When do Leaders Make a Difference? Teoria Polityki, 6, 59-80.
• [50] Wiśniewski, R., 2021. Przywództwo międzynarodowe, rywalizacja mocarstw i pandemia COVID-19 – analiza przypadku stosunków USA-ChRL, [w:] P. Baranowski, J. Kardaś, A. Pohl, red. Unilateralny i multilateralny wymiar polityk zdrowotnych państw w warunkach globalnej pandemii. Poznań: FNCE.
• [51] Wojczal, K., 2021. Trzecia dekada. Świat dziś i za 10 lat. Zielona Góra: Wydawca – Kancelaria Prawna Krzysztof Wojczal.
• [52] Woods, N. (et. al.)., 2014. Effective Leadership in International Organizations”. World Economic Forum. Dostępne pod adresem: https://www3.weforum.org/docs/WEF_Effective_Leadership_International_Organizations_report.pdf [dostęp: 30 listopada 2023].
• [53] Xuetong, Y., 2016. Political Leadership and Power Redistribution, The Chinese Journal of International Politics.
• [54] Zachara-Szymańska, M., 2023. Global political leadership. In Search of Synergy. New York: Routledge.
• [55] Zyzak, P., 2022. Amerykański sen. Gwałtowne przebudzenie. Ameryka 2014-2021 – era wojen hybrydowych, pandemii i Trumpa. Warszawa: Wydawnictwo Fronda.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).