The influence of legal regulations in the area of protection of cultural property on the cultural security of the second Polish Republic in the years 1918-1939

• Autorzy: Landmann T. , Wełyczko L.

Identyfikatory

DOI

10.5604/17318157.1234847

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article attempts to analyse the significance of the legal output in the area of protection of cultural property enacted in the period of development of the Second Polish Republic. The paper advances the thesis that the years 1918-1939 were characterised by the crucial legislative out-put regarding the protection of cultural property, which guaranteed the possibility of protecting the tangible cultural heritage of the Polish nation in the difficult period of restoring the foundations of its statehood. The defence of the above thesis relies on both the literature and source materials, including mainly the materials stored in the Central Archives of Modern Records (Archiwum Akt Nowych) in Warsaw and archival materials published in Wojskowe Teki Archiwalne. Taking account of the specific nature of the selected topic, the key material comprised legal acts concerning the protection of historic monuments in the period of the Second Polish Republic and the adopted research method was the analysis of such materials. On the basis of the presented information it can be stated that the Second Polish Republic was a period of particular significance for the development of the Polish legal system in the area of protection of cultural assets. In the years 1918-1939, the legal protection of cultural property represented the way of enhancing the cultural security, consisting in the systematic development of legal norms. The development of the cultural property protection law was based on a number of legal acts passed both in the 1920s and in the 1930s. In the Second Polish Republic the cultural property protection law made it possible to combine the social function of safeguarding historic monuments with the public function in the protection of historic monuments, which had a favourable impact on the protection of the national heritage.

Słowa kluczowe

EN

Second Polish Republic; cultural property; historic monument; legal system; legal protection; cultural security

• Wydawca: Wydawnictwo Akademii Wojsk Lądowych imienia generała Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych im. gen. T. Kościuszki
• Rocznik: 2017
• Tom: Nr 1
• Strony: 41--60
• Opis fizyczny: Bibliogr. 46 poz.

Twórcy

autor

Landmann T.

• Faculty of Security Studies, General Tadeusz Kościuszko Military Academy of Land Forces in Wroclaw

autor

Wełyczko L.

• Faculty of Management, General Tadeusz Kościuszko Military Academy of Land Forces in Wroclaw

Bibliografia

• 1. Dekret Naczelnika Państwa z dnia 3 stycznia 1919 roku o zatwierdzaniu projektów pomników ze stanowiska artystycznego (Dz.Pr.P.P. 1919, nr 5, poz. 93).
• 2. Dekret Naczelnika Państwa z dnia 7 lutego 1919 roku o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami (Dz.Pr.P.P. 1919, nr 14, poz. 182).
• 3. Dekret Rady Regencyjnej z dnia 31 października 1918 roku o opiece nad zabytkami sztuki i kultury (Dz.U. 1918, nr 16, poz. 36).
• 4. Gdowska M., Administracyjnoprawne aspekty ochrony dóbr kultury w Polsce. Relacja między dobrem kultury a zabytkiem, [in:] Prawne wyzwania ochrony dóbr kultury we współczesnym świecie, pod red. M. Adamus, P. Dobosz, D. Guzek, A. Mazur, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
• 5. Instrukcja Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 2 czerwca 1930 roku wydana w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych o prawach i obowiązkach Konserwatorów, jako fachowych organów wojewódzkich władz administracji ogólnej (M.P. 1930, nr 156, poz. 239).
• 6. Izdebski J., Ochrona dóbr kultury w systemie norm prawa administracyjnego, „Muzealnictwo” 2014, nr 55.
• 7. Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z regulaminem wykonawczym do tej Konwencji oraz Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego z dnia 14 maja 1954 roku (Dz.U. 1957, nr 46, poz. 212).
• 8. Księżopolska-Kukulska A., Dobra kultury jako przedmiot ochrony w prawie karnym, „Prokurator” 2007, nr 2.
• 9. Kwestionariusz rozesłany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do placówek muzealnych i archiwów w związku z przygotowaniami do akcji ochrony zabytków na wypadek działań wojennych [sierpień 1939, brak daty dziennej], „Wojskowe Teki Archiwalne” 2015, t. 6, cz. 1: Przygotowania obronne państwa 1935-1939. Prawo i administracja.
• 10. Łaskarzewska H., Traktat ryski. Fakty i refleksje, „Kwartalnik Cenne, Bezcenne, Utracone” 2013, nr 1.
• 11. Matelski D., Losy polskiego dziedzictwa kulturalnego w latach drugiej wojny światowej i po jej zakończeniu w historiografii, „Studia Podlaskie” 2007/2008, t. XVII.
• 12. Matelski D., Rola muzeów i muzealników polskich w ratowaniu i restytucji utraconego dziedzictwa kultury w XX-XXI wieku (cz. I - do 1945 r.), [in:] “Rocznik Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu” 2011, nr 2.
• 13. Matelski D., Wpływ ustawodawstwa państwa kościelnego na prawodawstwo polskie w zakresie wywozu dzieł sztuki w latach 1918-2010, [in:] “Przegląd Polsko-Polonijny” 2011, nr 1.
• 14. Miler J., Działalność Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości na terenie Rosji, [in:] “Spotkania z Zabytkami” 2006, nr 12.
• 15. Okólnik Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Nr 113 z dnia 24 października 1936 roku o ochronie charakteru miast i starych dzielnic staromiejskich, AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 7054, k. 97-98.
• 16. Pismo Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Ministra Spraw Wojskowych zawierające dezyderaty w sprawie organizacji ochrony zabytków na wypadek działań wojennych z dnia 27 kwietnia 1939 roku, [in:] “Wojskowe Teki Archiwalne” 2015, t. 6, cz. 1: Przygotowania obronne państwa 1935-1939. Prawo i administracja.
• 17. Pismo naczelnika Wydziału Nauki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Wydziału Sztuki ministerstwa w sprawie planowanego pisma do Ministra Spraw Wojskowych dotyczącego organizacji ochrony zabytków na wypadek działań wojennych z dnia 19 kwietnia 1939 roku, [in:] “Wojskowe Teki Archiwalne” 2015, t. 6, cz. 1: Przygotowania obronne państwa 1935-1939. Prawo i administracja.
• 18. Pruszyński J., Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, t. 1, Zakamycze, Kraków 2001.
• 19. Pruszyński J., Organizacja ochrony zabytków w dwudziestoleciu międzywojennym, „Ochrona Zabytków” 1988, nr 41.
• 20. Rozporządzenie Głównego Komisarza Ewakuacyjnego z dnia 5 września 1939 roku, AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 7054, k. 317.
• 21. Rozporządzenie Ministra Sztuki i Kultury z dnia 9 kwietnia 1919 roku w przedmiocie wpisywania zabytków sztuki i kultury do inwentarza (M.P. 1919, nr 81).
• 22. Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 17 lipca 1928 roku o prowadzeniu rejestru zabytków (Dz.U. 1928, nr 76, poz. 675).
• 23. Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 13 lutego 1935 roku o Państwowej Radzie Muzealnej (Dz.Urz. MWRiOP 1935, nr 2, poz. 11).
• 24. Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 24 stycznia 1939 roku o podziale obszaru Rzeczypospolitej Polskiej na okręgi konserwatorskie (Dz.U. 1939, nr 10, poz. 56).
• 25. Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 stycznia 1931 roku o utworzeniu okręgowych komisji konserwatorskich (Dz.U. 1931, nr 16, poz. 84).
• 26. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 roku o opiece nad zabytkami (Dz.U. 1928, nr 29, poz. 265).
• 27. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1922 roku w przedmiocie rozciągnięcia mocy obowiązującej dekretu o opiece nad zabytkami sztuki i kultury na obszar byłej dzielnicy pruskiej (Dz.U. 1922, nr 14, poz. 122).
• 28. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 września 1932 roku o sposobie chronienia przedmiotów zabytkowych, będących własnością Państwa (Dz.U. 1932, nr 89, poz. 750).
• 29. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 1921 roku w przedmiocie rozciągnięcia na województwa: nowogródzkie, poleskie i wołyńskie oraz na powiaty: grodzieński, wołkowyski i białowieski województwa białostockiego mocy obowiązującej dekretu z dnia 31 października 1918 roku o opiece nad zabytkami sztuki i kultury (Dz.U. 1921, nr 83, poz. 585).
• 30. Rymaszewski B., Polska ochrona zabytków, Scholar, Warszawa 2005.
• 31. Siwek A., Między zabytkiem a dobrem kultury współczesnej, [in:] “Kurier Konserwatorski” 2011, nr 10.
• 32. Skuza C., Wojenne i powojenne losy polskich skarbów narodowych, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Rakietowych i Artylerii, Toruń 1994.
• 33. Sośnicka A., Przestępstwo i wykroczenie przywłaszczenia w polskim prawie karnym, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2013.
• 34. Sprawozdanie z działalności Konserwatora Okręgowego na Województwo Lwowskie, Stanisławowskie i Tarnopolskie od 1 stycznia do 30 czerwca 1931 r., AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 7028, k. 320.
• 35. Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą podpisany w Rydze dnia 18 marca 1921 roku (Dz.U. 1921, nr 49, poz. 300).
• 36. Trzciński M., Przestępczość przeciwko zabytkom archeologicznym. Problematyka prawno-kryminalistyczna, Wolters Kluwer Polska, Warszawa-Kraków 2010.
• 37. Ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 roku o upoważnieniu Prezydenta Rzeczypospolitej do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy (Dz.U. 1926, nr 78, poz. 443).
• 38. Ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 roku zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1921 roku (Dz.U. 1926, nr 78, poz. 442).
• 39. Ustawa z dnia 25 stycznia 1933 roku o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 roku o opiece nad zabytkami (Dz.U. 1933, nr 10, poz. 62).
• 40. Ustawa z dnia 28 marca 1933 roku o opiece nad muzeami publicznymi (Dz.U. 1933, nr 32, poz. 279).
• 41. Ustawa z dnia 30 marca 1939 roku o wycofaniu urzędów, ludności i mienia z zagrożonych obszarów Państwa (Dz.U. 1939, nr 29, poz. 197).
• 42. Woszczyński B., Dekret archiwalny po odzyskaniu niepodległości, [in:] “Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1998, nr 21.
• 43. Wytyczne dyrektora Departamentu Sztuki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego [kwiecień 1939 rok], AAN, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 7054, k. 307-309.
• 44. Zalasińska K., Prawna ochrona zabytków nieruchomych w Polsce, Wolters Kluwer Polska, Warszawa-Kraków 2010.
• 45. Zeidler K., Prawo ochrony dziedzictwa kultury, Wolters Kluwer Polska, Warszawa-Kraków 2007.
• 46. Zimna-Kawecka K., Ochrona zabytków i organizacja urzędów konserwatorskich w Polsce okresu międzywojennego (na przykładzie woj. pomorskiego) a unormowania Ustawy z dn. 23 VII 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, „Wiadomości Konserwatorskie” 2010, nr 27.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).